Het vorige kabinet stelde het huidige kinderpardon in, maar in de praktijk bleek dat veel kinderen niet in aanmerking komen omdat de criteria strikt werden gehanteerd. De druk om de bestaande regels coulanter toe te passen, nam de afgelopen maanden flink toe. Zo had het Europese Hof van Justitie kritiek op hoeveel medewerking er wordt geëist van asielzoekers.
De kwestie rond de Armeense kinderen Lili en Howick, die uiteindelijk mochten blijven van staatssecretaris Harbers, werkte daarop als vliegwiel. Een groep hoogleraren waarschuwde voor hersenschade bij kinderen die soms jarenlang hier zijn, soms zelfs geboren zijn, maar met stress kampen vanwege dreigende uitzetting. In de achterban van het CDA begonnen daarna ook burgemeesters zich sterk te maken voor soepeler toepassing van beleid. Daarbij springt in het oog dat het ChristenUnie-lid Hayarpi Tamrazyan (21) dreigt te worden uitgezet. Zij zoekt al 83 dagen haar toevlucht in een Haagse kerk. De Haagse politici beleefden bovendien ongemakkelijke momenten toen tv-maker Tim Hofman met de 9-jarige Nemr op hen afstapte. Diens vraag: waarom moet hij – geboren in Nederland – uitgezet worden naar Irak, het land van zijn ouders, terwijl kinderen Lili en Howick mogen blijven? Een handtekeningenactie voor een ‘pardon dat wél werkt’ werd daarna meer dan 250.000 getekend.
In de nasleep van die ophef schreef de advocaat van Lili en Howick, Flip Schüller, bovendien een memo ‘voor betere regelgeving’, dat D66 en CDA ter hand hebben genomen.
Wat betekent het voor gezinnen met kinderen die nu al in de procedure zitten?
De partijen zijn daar ondubbelzinnig over: hun zaken zouden door staatssecretaris Mark Harbers nog eens bekeken worden. ,,Door de bril van dit voorstel”, aldus Madeleine van Toorenburg (CDA).
Naar schatting gaat het om vierhonderd tot zevenhonderd gevallen. Een groot deel van hen is hier al jaren, of zelfs hier geboren. Een onbekend deel van hen viel eerder buiten de regeling, omdat ze niet meewerkten aan eigen uitzetting. Als Harbers meegaat in het plan, kan dat betekenen dat zij alsnog kunnen rekenen op verblijf.
Het kabinet wilde toch niks veranderen aan de asielregels?
Strikt genomen worden bestaande regels vooral anders uitgelegd. Niettemin is het een flinke koerswijziging. Het kabinet maakte er tot op heden geen geheim van dat het juist ‘de bedoeling’ was dat veel asielkinderen buiten het pardon vielen. Nu draaien twee regeringspartijen het om: een gezin maakt kans ténzij ze de procedures moedwillig traineren, bijvoorbeeld door aanvraag op aanvraag te stapelen. Zo willen de partijen ervan af dat een kind dat gewoon inschreven staat in een gemeente en naar school gaat, niet direct buiten het pardon valt als het een keer een afspraak met de IND mist. Dat onttrekken aan ‘rijkstoezicht’ was altijd al een heikel punt, omdat de kinderen in de praktijk wel gewoon in beeld waren bij gemeenten. Zij hadden bijvoorbeeld eigen woonruimte geregeld, waardoor ze niet in asielcentra zaten. Ook hoeven gezinnen niet langer mee te werken met hun eigen uitzetting als de zaak nog niet door een rechter is behandeld, of wanneer een gezinslid met medische problemen kampt.
Belangrijk is ook dat de partijen voorstellen om ‘de techniek’ te veranderen. Nu nog zijn de regels in een Vreemdelingencirculaire opgeschreven, niet in een wet. CDA en D66 willen ze in een wet vastleggen. Dat lijkt iets kleins, maar zorgt ervoor dat rechters in asielzaken beter kunnen controleren hoe de pardonregels per geval uitpakken.
Heeft dit politieke gevolgen?
Tijdens de formatie bleek al hoe verdeeld Rutte-3 is over asiel. D66 en ChristenUnie staan lijnrecht tegenover de striktere VVD en CDA. In het regeerakkoord kwam het tot een compromis: er werd vastgehouden aan bestaande regels. Ook na de affaire rond Lili en Howick volhardden CDA en D66 daarin. ,,We hebben afspraken gemaakt tijdens de formatie. Dit is de politieke realiteit”, zei Maarten Groothuizen (D66) toen in de Tweede Kamer.
Die afspraken blijven staan, maar worden anders toegepast. ChristenUnie zal de nieuwe voorstellen toejuichen, maar dat is anders bij de VVD. Die partij hield tot dusver ook vast aan het huidige beleid. Maar het CDA is stellig. Zoals het nu gaat ‘werkt het niet’, is de procedure ‘contraproductief’. ,,Op frustreren wil je geen bonus zetten, maar het moet sterker gaan meewegen hoe geworteld kinderen zijn geraakt”, aldus Van Toorenburg.
Hoe gaat het verder?
Het hele voorstel moet volgens CDA en D66 betrokken worden in het onderzoek dat Harbers momenteel laat doen naar hoe de asielprocedure beter (en sneller) kan. Als dat is afgerond, moet hij oordelen over bestaande zaken.
Nu zijn dat er mogelijk vierhonderd. Wanneer de staatssecretaris de voorstellen wegwuift, zeggen de partijen via moties tot een meerderheid te komen in de Tweede Kamer. Die zou er, met steun van linkse partijen, ook zijn.
Regeringspartijen CDA en D66 willen dat het asielbeleid in ons land wordt versoepeld voor gezinnen met kinderen. Een ruimere toepassing van het kinderpardon ligt echter politiek gevoelig.
Hayarpi Tamrazyan is uitgeprocedeerd. Een doorlopende kerkdienst voorkomt haar uitzetting.