In tijden van crisis hunkeren burgers naar houvast, vaak de zittende regeringsleider. Hun tanende populariteit stijgt opeens; zie Macron en Merkel. Dit ‘rally round the flag’-effect is welbekend in de politicologie. Premier Rutte surft op die golf. Het AD had zelfs zoveel houvast nodig dat het Rutte afbeeldde met koningsmantel. De vraag is echter hoe lang Rutte op deze toegenomen populariteit kan teren. Want de ‘methode-Rutte’ is niet zozeer helder leiderschap, maar de kunst de indruk te geven het met iedereen eens te zijn.
Sinds het begin van de coronacrisis vaart Rutte op het oordeel van ‘zijn’ experts. Zoals ‘Jaap en zijn mensen’. Medestanders van Rutte zien dit als noodzaak zodat hij als crisismanager effectief kan optreden. De realiteit laat echter zien dat hij vooral moeilijke politieke keuzes uit de weg gaat. Gaan we voor groepsimmuniteit, of een lockdown? Blijven de scholen open of gaan ze dicht? Hoe gaan we social distancing handhaven? Mag ‘handen geven’, of niet? Hoe gaat de exit-strategie eruit zien? Hoe ondersteunen we ZZP’ers en het MKB? Het is Rutte’s taak doortastend op te treden. En hierin zwalkt de premier vanaf het prille begin.
Ook afgelopen donderdag was tekenend. Een EU-top waar wederom de welvaart van Nederland op het spel stond. Rutte ging akkoord met een corona hulp-pakket van 540 miljard euro. Maar dat is slechts het begin. Bedragen van 1.000 tot 1.500 miljard worden genoemd om de echte economische klappen van de coronacrisis in de EU op te vangen. Via een ‘Herstelfonds’. Met het blik op oneindig vliegen de miljarden in het rond.
De regeringsleiders hadden ook geen idee wie deze bedragen moet betalen, waarna het probleem werd uitbesteed aan de Europese Commissie. ‘Ursula moet er chocola van maken’, zei Rutte. De uitkomst met Ursula von der Leyen laat zich echter raden: meer geld voor de EU-begroting, meer macht naar Brussel en verder de Transferunie in.
Wat doet Rutte? Tot nu toe heeft hij zich ‘stevig’ opgesteld door de invoering van eurobonds – gemeenschappelijke euroschuld – te blokkeren. Tegelijk schuift hij het kernprobleem van de eurozone voor zich uit: de euro zelf. De coronacrisis ontwikkelt zich tot een urgente schuldencrisis. In een scenario van geleidelijk herstel loopt de Italiaanse schuld dit jaar op van 135% van het bnp naar 175%. De Franse schuld van 98% naar 135%. Nederland zit onder de 50%. De eurozone wordt een ruziezone over nog meer schulden waarbij Nederland steeds meer moet betalen zodat Mediterrane landen goedkoper kunnen lenen. Alsof in Nederland het geld aan de bomen groeit. Het begrotingstekort komt dit jaar uit op circa 90 miljard euro. Als wij ‘ons gat’ niet kunnen dichten, kunnen wij de gaten in Zuid-Europa zeker niet vullen met ons geld.
En hier komt Rutte’s gebrek aan leiderschap om de hoek kijken. Een echte leider durft het volk, hoe moeilijk ook, duidelijkheid te verschaffen over de dramatische toestand in de eurozone. Maar Rutte wil allemans vriend blijven en blijft rommelen in de marge. Al jaren belooft hij Nederland een euromunt zonder dat de Nederlanders daarvoor hoeven te betalen.
Dat is onwaar. Hoe meer de schuldencarrousel draait, hoe dieper Nederland de Transferunie in wordt gezogen. Rutte veroordeelt Nederland daarmee tot schuldslavernij. Zijn voormalige minister van Binnenlandse Zaken, Ronald Plasterk (PvdA), beseft dat. Hij wierp als columnist van De Telegraaf de vraag op of Nederland niet beter de eurozone kan verlaten.
We hebben geen tijd meer te verliezen. FVD liep vanaf het begin voorop in het debat. Al in januari wilde Thierry Baudet een Tweede Kamerdebat over het coronavirus, toen de VVD van Rutte hem nog uitlachte. Een korte, daadkrachtige lockdown om het virus te remmen was – tegen de populaire opinie in - het speerpunt van FVD. Dan had Nederland ook sneller richting een duidelijke exit-strategie kunnen gaan. De hele maand februari ging verloren door niets doen. En onze bureaucratie blijkt niet in staat mondkapjes in te kopen die hard nodig zijn in de zorginstellingen.
Ook nu, ten tijde van de crisis in de eurozone, biedt FVD een pijnlijke, maar duidelijke waarheid: de euro moet worden ontvlochten om de Nederlandse welvaart te redden. De euro is een financieel-economische wurgpaal geworden.
In tijden van crisis smacht Nederland naar een leider die opkomt voor de belangen van Nederland. Niet een meeloper die telkens zijn problemen uitbesteed aan een groepje experts, commissies of supranationale overlegorganen. Aan elke willekeurige ‘Jaap en zijn mensen’.
Juist het nemen van moeilijke, soms impopulaire beslissingen zijn – mits goed uitgelegd – noodzakelijk. Pappen en nathouden werkt niet meer. De ‘methode Rutte’ heeft zijn grens bereikt.