‘De onderste steen boven‘ is de titel van het boek dat SP-Kamerlid Sadet Karabulut vrijdag uitbrengt over het werken met giftige stoffen bij Defensie. Karabulut roept daarin Barbara Visser, de staatssecretaris van Defensie, op om een schadefonds voor alle werknemers van Defensie en hun nabestaanden op te richten. Dit fonds moet een ruimhartige algemene schadeloosstelling uitkeren aan al die mensen die bij Defensie hebben gewerkt met giftige stoffen. Doel van het fonds is gerechtigheid voor iedereen. Al tientallen jaren is bij Defensie bekend dat personeel moet werken met giftige stoffen die slecht zijn voor de gezondheid. Die stoffen zouden moeten worden verbannen, of afdoende veiligheidsvoorschriften zouden ervoor hebben moeten zorgen dat personeel niet ziek werd. Dat is beide niet gebeurd.
‘De onderste steen boven’ was het devies van minister Hennis toen zij in 2014 de opdracht gaf voor wetenschappelijk onderzoek naar het werken met chroom-6 bij de zogeheten POMS-depots. Dat zijn Amerikaanse depots in Brunssum, Eygelshoven, Coevorden, Vriezeveen en Ter Apel waar Nederlands personeel in opdracht van Defensie onderhoudswerk verrichtte aan Amerikaans wapens die wereldwijd werden ingezet. Daarbij werd gewerkt met een groot aantal giftige stoffen. Het RIVM kreeg opdracht tot het maken van drie rapporten. Eén ervan over werken met chroom-6 in de POMS-depots kwam in 2018 uit. Een tweede over het werken bij de POMS met het verfmengsel CARC kwam in maart 2020 uit en het laatste over werken met chroom-6 en CARC moet eind het jaar uitkomen.
Het boek geeft een overzicht van de discussie over het werken met giftige stoffen sinds 1998. Daarnaast zijn drie uitvoerige interviews opgenomen met mensen die gewerkt hebben met giftige stoffen in aanraking zijn gekomen. Een POMS-arbeider, een schilder bij de luchtmacht en een weduwe van een POMS-arbeider. De positie van nabestaanden is nog steeds niet goed geregeld, concludeert Karabulut.
Karabulut: ‘Hoewel Defensie de opdracht gaf om de onderste steen boven te krijgen is dat nog niet gelukt. Het Defensiepersoneel moet daarom genoegdoening krijgen voor het feit dat Defensie willens en wetens mensen heeft blootgesteld aan deze gevaarlijke stoffen. Het bedrag zou alleen veel hoger moeten zijn. Het tweede is een blijvend onderzoek naar de gevolgen van het werken met alle giftige stoffen bij Defensie.’ Het voorbeeld van een algemeen schadefonds is er al. Dat is het asbestfonds. Daarbij gaat het om één ziekmakende stof. Karabulut: ‘Bij Defensie is gewerkt met een heleboel gevaarlijke stoffen. In mengsels door elkaar heen. Zo’n fonds moet er op korte termijn ook komen voor mensen die met chroom-6 en alle andere giftige stoffen hebben gewerkt. Daarnaast moet de zoektocht naar de werking van gevaarlijke stoffen moet doorgaan, ook na het derde rapport van de RIVM’.
Karabulut hoopt dat in het najaar van 2020 een structurele oplossing voor het Defensiepersoneel wordt gevonden.