Kunnen bewoners zelf een binnenzwembad draaien? Die vraag kreeg SP-wethouder Renske Helmer-Englebert toen een zwembad in het Nijmeegse Dukenburg voorgoed dreigde te sluiten. Helmer: ‘Politiek gezien was dit project een mogelijke bananenschil. Maar als ik tevreden bezoekers en medewerkers spreek, dan ben ik heel trots op wat we samen hebben bereikt.’

https://nijmegen.sp.nl/nieuws/2018/07/spetterend-succes-voor-dukenburg
Terwijl Renske Helmer samen met Hans Heinink en Georg Dietrich van Stichting Zwembad Dukenburg in de zwembadkantine terugblikt op een succesvolle samenwerking, komt in het bad een groepsles Aquafit voor senioren op gang. Bij de receptie worden badgasten onthaald door vrijwilligers Joyce en Daisy. ‘Zwembad Dukenburg is een gezellig community-bad’, vertelt Daisy: ‘We zijn net een familie.’

Al van jongs af aan voelt Helmer, die inmiddels aan haar tweede termijn is begonnen in het Nijmeegse stadsbestuur, zich thuis in de buurt van zwemwater. ‘In mijn tienerjaren was het zwembad voor mij de ideale ontmoetingsplek. Wij hadden een buiten- zwembad in ons dorp, en samen met een groepje jongeren ruimde ik daar op en deed ik klusjes. Ook hadden we een duikplankstuntteam: de Stuntels. Daarmee heb ik een hoop gekke dingen uitgehaald.’

Bewoners doen het zelf

Het Nijmeegse stadsdeel Dukenburg is ruim vijftig jaar geleden gebouwd. ‘Het stadsdeel is gebouwd zodat mensen met een wat lager of middeninkomen toch bij de stad en in het groen konden wonen’, vertelt Helmer.

Volgens de SP-wethouder heeft een deel van Dukenburg extra aandacht nodig. ‘Het is zeker geen achterstandsgebied, maar bepaalde wijken raken wat sleets. Daar moet extra energie in worden gestoken. Maar gelukkig kent Dukenburg heel betrokken bewoners, die graag willen zorgen voor hun omgeving.’

Hoewel Dukenburg in het verleden dertig- duizend inwoners telde, wonen er volgens de voorzitter van Stichting Zwembad Dukenburg Hans Heinink nu nog maar een kleine zeventienduizend. ‘De huishoudens zijn kleiner geworden’, verklaart Helmer. Hierdoor nam de hoeveelheid voorzieningen in het stadsdeel gaandeweg af. Zo werd een paar jaar geleden ook Zwembad Dukenburg met sluiting bedreigd.

Helmer: ‘In 2012 werd besloten dat er bezuinigd moest worden op Zwembad Dukenburg, waardoor sluiting dreigde. Bewoners haalden zevenduizend handtekeningen op om het bad te behouden. Laat ons het dan zelf beheren, was hun boodschap. Toen ik twee jaar later wethouder van onder andere sport en vastgoed werd, moest er een keuze gemaakt worden. Of de toenmalige exploitant verder laten gaan met een korting van twee ton, of de bewoners een kans geven om voor datzelfde bedrag het zwembad te draaien.’

‘Dit moet gewoon kunnen’

Het vrijwilligersinitiatief Stichting Zwembad Dukenburg is geboren uit een samenwerking tussen zwemvereniging Aqua-Novio, buurtvereniging de Zevensprong en gay zwemvereniging Spetters. Georg Dietrich, bedrijfsleider van Zwembad Dukenburg, was er van meet af aan bij. ‘Zo’n anderhalf jaar later zijn we begonnen met het vormen van een stichting. Daarna zijn we bestuursleden gaan zoeken en kwam Hans erbij’, vertelt Dietrich. Heinink: ‘Mensen in Dukenburg willen graag zwemmen. Maar voor veel ouderen en gezinnen met een kleine beurs zou het een te hoge drempel zijn om hiervoor naar een ander deel van de stad te moeten. Baden elders in de stad zijn vanaf hier slecht te bereiken per openbaar vervoer: je bent al gauw een uur onderweg. Het is natuurlijk erg zonde en gevaarlijk als bijvoorbeeld kinderen om die reden afzien van zwemles.’

Hoewel Zwembad Dukenburg eigendom is van de gemeente, werd het bad destijds beheerd door een externe partij. ‘De toenmalige exploitant wilde niet bezuinigen en stond ook niet open voor zelfbeheer. We konden als gemeente die partij echter niet zomaar aan de kant zetten. Bovendien was de grote vraag: kunnen bewoners wel zelf een binnenbad exploiteren?’, blikt Helmer terug. ‘Nederland kende slechts één voorbeeld van een binnenbad in zelfbeheer, in Lichtenvoorde. Ik ging daar kijken en dacht: dit is Zwembad Dukenburg! Toen wist ik: dit moet gewoon kunnen.’

Geen ontslagen maar extra banen

Uiteindelijk trok de toenmalige exploitant zich terug. Helmer: ‘Maar de stap naar zelfbeheer had nog wel wat voeten in de aarde. Het zwembadpersoneel werd onrustig, want wat ging er met hen gebeuren? Het beeld doemde op dat iedereen zou worden ontslagen.’ Op 30 maart 2016 trok een FNV-protestmars door de stad om aandacht te vragen voor de toekomst van het zwembadpersoneel. ‘Voor een SP-wethouder was het een ongemakkelijke situatie. Maar ik kan met trots zeggen dat er nu ruim twee keer zoveel mensen werkzaam zijn in het zwembad als toentertijd.’

Een knelpunt was destijds dat de cao voor zwembadpersoneel bepaalde dat de nieuwe werkgever niet met het personeel om tafel mocht voordat de overname rond was. Heinink: ‘Na de sleuteloverdracht hebben wij de medewerkers duidelijk gemaakt dat zij gewoon hun baan zouden behouden. Bovendien kunnen mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt hier nu vrijwilligerswerk doen en een opleiding volgen, en uiteindelijk in dienst komen. En sinds kort kunnen onze medewerkers hier ook een basisopleiding zwembadtechniek volgen.’

Veel emotie

Inmiddels is het zwembad zo succesvol, dat de stichting er volgens Heinink bij wijze van spreken een bad naast zou kunnen leggen. Dietrich: ‘Hoewel we moesten bezuinigen, hebben we de prijzen verlaagd en de openingstijden verruimd. Het eerste jaar dat het zwembad onder zelfbeheer ging draaien nam het aantal bezoekers toe met ongeveer veertienduizend.’ Volgens Heinink probeert het zwembad bovendien zoveel mogelijk in te spelen op de verschillende behoeften van bewoners. ‘Zo organiseren we zwemlessen voor kinderen met een rugzakje die geen groepsles kunnen volgen. Hiervoor vragen wij dezelfde prijs, terwijl er meer personeel moet worden ingezet.’

Het eerste jaar kreeg de stichting volgens Heinink veel steun vanuit de gemeente. Zo was de afdeling Vastgoed nauw betrokken bij de noodzakelijke verbouwing van het zwembad. Helmer: ‘Daar was ons ook veel aan gelegen, want politiek gezien was dit project een echte uitdaging. Het moest slagen. Naar de stichting toe ben ik altijd heel duidelijk geweest dat Zwembad Dukenburg een laagdrempelig bad voor de bewoners moest blijven. En dat heeft gelukkig heel goed uitgepakt.’ Dietrich: ‘Zowel wij als de gemeente zijn het gesprek met open vizier aangegaan. We hadden geen dubbele agenda’s. Dat maakte de samenwerking prettig.’

Helmer: 'Toen ik in de zomer van 2016 officieel de sleutel van het zwembad kwam overdragen aan de Stichting Zwembad Dukenburg, was er veel emotie onder het personeel. Een dame ging met mij in discussie. Ik beloofde over een jaar met haar koffie te gaan drinken: of het nou goed of slecht ging met het zwembad. Een paar weken later trof ik haar tijdens de intocht van de Nijmeegse Vierdaagse. Met een open lach herinnerde ze mij aan de afspraak. In januari dronken we de koffie. Een mooi moment omdat het toch helemaal goed was gekomen.'

Dit artikel verscheen eerder in de Tribune van juli/augustus 2018 (jaargang 54, nr 7). Tekst: Lesley Arp.