Een half jaar nog en dan gaan de inwoners van een aantal gemeenten in Friesland, Groningen en Gelderland weer naar de stembus. Voor de afdelingen in deze gemeenten betekent dat uiteraard werk aan de winkel. Lokaal Bestuur sprak met een aantal van hun over de noodzaak van de herindelingen, het draagvlak onder de bevolking en de aanloop naar de verkiezingen.
‘We hebben lokaal behoorlijk wat draagvlak’
Wie: Richart Joling, fractievoorzitter in Vlagtwedde & Marco Bentz van den Berg, voorzitter afdelingsbestuur van de nieuwe afdeling Westerwolde
Wat: Vlagtwedde en Bellingwedde worden per 1 januari 2018 de gemeente Westerwolde (Groningen)
Waarom gaan jullie herindelen?
Joling: ‘We kregen van de provincie de opdracht om te gaan herindelen naar gemeenten van 100.000 inwoners. In Oost-Groningen zou één grote gemeente moeten komen, vanwege de decentralisaties en omdat er problemen waren met de sociale werkvoorzieningen. Maar die 100.000+ gemeente is niet gelukt. Cultuurverschillen en gemeentebesturen die hun eigen gemeente niet los wilden laten waren daar debet aan. In totaal wonen er straks 25.000 mensen in Westerwolde.’
Bentz van den Berg: ‘Het overkoepelende plan voor Groningen was om terug te gaan van 24 naar zeven of acht gemeenten. Er blijven er tien over voorlopig.’
Opschalen wordt vanuit bestuurlijk perspectief vaak noodzakelijk genoemd: is dat bij jullie gemeente ook zo? Waarom niet gekozen voor regionale samenwerking?
Joling: ‘Met maar 9.000 inwoners was het voor Bellingwedde was echt noodzakelijk. Met name in de samenwerkingsverbanden is het voor kleine gemeenten heel moeilijk daar nog een stempel op te hebben. En ambtenaren met specifieke expertise in huis halen is voor een kleine gemeente ook lastig.’
Bentz van den Berg: ‘Regionale samenwerking leidt tot regionale samenwerkingsorganen die zich feitelijk onttrekken van democratische controle. Ook daarom is daar niet voor gekozen.’
Cultuurhistorisch passen Vlagtwedde en Bellingwedde heel goed bij elkaar
Hoe staan burgers erin?
Joling: ‘Uit onderzoeken en enquêtes komt naar voren dat de overgrote meerderheid een herindeling wilde. Maar dan niet naar een gemeente met 100.000 inwoners, maar kleiner. Cultuurhistorisch gezien passen Vlagtwedde en Bellingwedde goed bij elkaar. En het wás ooit al één gebied, met de naam Westerwolde, dus het is eigenlijk terug naar de roots.’
Bentz van den Berg: ‘Er zijn enkele inspraakavonden geweest, de bevolking vond het best zo. Als PvdA wilden we Stadskanaal erbij om het robuuster te maken. Maar Stadskanaal wilde dat niet en de bevolking wilde het ook niet. Dus hebben we het zo gehouden.’
Hoe zorg je ervoor dat voorzieningen ook in de kleine kernen op peil blijven?
Joling: ‘Er komen meer initiatieven op het gebied van burgerparticipatie. Dat betekent voor de kleinere voetbalverenigingen bijvoorbeeld dat ze kunnen blijven bestaan, maar dat ze zelf meer vrijwilligerswerk moeten doen. Dan kunnen ze meer budget krijgen. De kleinere scholen in de kleine kernen zijn gaan samenwerken met bijzondere scholen en zijn ondergebracht in een brede school. De bibliotheek, huisartsen en het consultatiebureau zijn daar ook allemaal geïntegreerd om kosten te besparen en dat werkt goed. Sportverenigingen kunnen gebruik maken van de gymlokalen, dus het is allemaal hypermodern en multifunctioneel. Je houdt het gebied op die manier ook aantrekkelijk voor jonge mensen. Beide gemeentehuizen blijven daarnaast open voor dienstverlening. In de toekomst kun je dan in de grotere kernen gemeentewinkels openen.’
Bentz van den Berg: ‘We zitten sowieso in een plattelandsgebied. Iedereen is al gewend te moeten reizen voor een voorziening. Dat scheelt ook.’
Hoe kijk je aan tegen de aankomende verkiezingen? Wat kan je doen om het voor de PvdA ongunstige tij te keren?
Joling: ‘Ik hoop echt dat we het dieptepunt hebben gehad. Ik denk wel dat we zichtbaar moeten blijven als PvdA. Niet alleen door je tijdens campagneactiviteiten te laten zien in de wijken, maar ook in de standpunten. We moeten minder in de bestuurdersmodus zitten en meer in de actiemodus. In november zijn onze verkiezingen al. Ik geloof niet dat de sociaal-democratie ten dode is opgeschreven, maar we moeten onszelf wel herontdekken. Ik vraag me af of de merknaam PvdA niet al té beschadigd is.
We houden ons hart vast dat de PVV mee gaat doen. Die haalden ruim een kwart van de stemmen hier bij de Kamerverkiezingen. We hadden daarnaast nooit concurrentie van de SP, die gaan straks waarschijnlijk wel meedoen. Maar we zijn wel erg herkenbaar in wat we doen, dus wellicht levert dat juist weer voorkeursstemmen op.’
Bentz van den Berg: ‘We hebben nu in beide colleges een wethouder. Die liggen beiden goed. Toen de PvdA het slecht deed bij de raadsverkiezingen verloren we hier al minder dan landelijk. We zetten dus sterk in op de lokale situatie, want we schatten in dat we lokaal over een redelijk goed draagvlak beschikken.’
Zijn jullie er organisatorisch al helemaal klaar voor?
Bentz van den Berg: ‘De website mag nog wel wat actueler. Maar huis-aan-huisbladen zijn op het platteland veelgelezen en toegankelijk, dat is voor ons belangrijker.’
‘Partijpolitieke samenwerking is echt belangrijk, anders gaan we met zijn allen ten onder.’
Wie: Freerk van der Hauw, afdelingsvoorzitter van de nieuwe gemeente Waadhoeke & Hillie Blaak, wethouder in Het Bildt
Wat: Franekeradeel, Het Bildt, Menaldumadeel en vier dorpen van de gemeente Littenseradeel worden per 1 januari 2018 de gemeente Waadhoeke (Friesland)
Waarom gaan jullie herindelen?
Van der Hauw: ‘Gezien de grootte van de gemeenten kunnen we eigenlijk niet meer voldoen aan alle zaken die geregeld moeten worden. We moesten de laatste jaren daarom al veel gemeenschappelijke regelingen treffen. Dat was voor de raad vaak frustrerend, omdat die dan directe zeggenschap verliest. De sociale dienst moesten we met meerdere gemeenten samen doen.
De noodzaak tot herindeling was niet puur financieel, maar vooral beleidsmatig. Ambtelijke expertise werd ingehuurd, omdat we dat zelfstandig niet meer konden en omdat ambtenaren die dat soort expertise hebben vaak graag in grotere gemeenten werken. Het was voor ons lastig hen vast te houden of binnen te krijgen.’
Blaak: ‘Veranderingen in de samenleving, technisch en demografisch, zorgen er voor dat kleine gemeenten te weinig bestuurskracht hebben. De decentralisatie van het sociale domein is daar een goed voorbeeld van: je hebt daar echt specialisten voor nodig, maar dat is met kleine gemeenten niet te doen.’
Opschalen wordt vanuit bestuurlijk perspectief vaak noodzakelijk genoemd: is dat bij jullie gemeente ook zo? Waarom niet gekozen voor regionale samenwerking?
Blaak: ‘Als je met vier gemeenten gaat samenwerken, is er geen raad die zegt dat een voorziening in de eigen gemeente moet stoppen. Dan is een herindeling een beter idee, anders wordt het te stroperig en traag.’
Hoe staan burgers erin?
Van der Hauw: ‘De voorbereiding tot de fusie is eigenlijk heel soepel verlopen. Er waren wel wat geluiden dat het gemeentehuis wel ver weg zou komen te staan, maar het vertrouwen in de politiek is kennelijk groot genoeg bij ons.’
Blaak: ‘Mensen zeiden in het begin: “Nu moet ik helemaal naar Franeker.” Maar als je dan vroeg: hoe vaak komt u in het gemeentehuis, dan werd wel duidelijk dat dit weinig was en dat veel zaken ook digitaal kunnen. En voor ouderen is een service te bedenken, waarbij bijvoorbeeld reisdocumenten worden gebrácht.’
Kleine gemeenten kunnen het niet meer bolwerken
Hoe zorg je er dat voorzieningen in de kleine kernen op peil blijven?
Van der Hauw: ‘We hebben afgesproken dat er een dorpsvisiefonds komt voor elke kern, en er is voldoende geld om de kernen te kunnen voorzien in hun behoeften. We weten wel, dat groter worden niet per se betekent dat zaken goedkoper worden. Daar letten we dus wel scherp op.’
Blaak: ‘Elk dorp hier heeft een soort vereniging met leden die kijken naar de wensen die er leven. Zij kijken nu hoe het er straks in de grotere gemeenten uit moet zien. Daar is dus goed onderling overleg over. En natuurlijk moeten er soms moeilijke keuzes gemaakt worden, maar door gezamenlijk beslissingen te nemen vanuit meerdere kernen kunnen we wel voor het hele gebied een goede afweging maken.’
Hoe kijken jullie aan tegen de aankomende verkiezingen?
Van der Hauw: ‘Vorig jaar hebben we al afgesproken om samen met GroenLinks, D66 en een plaatselijke partij met één lijst te komen. We denken dat we met zijn vieren een vuist kunnen maken. In Littenseradeel was al zo’n samenwerkingsverband, ‘SAM’, en die naam nemen we over. Dat functioneert uitstekend. Lokaal zijn de verschillen kleiner dan landelijk, dus zoiets is hier makkelijker te doen.’
Blaak: ‘Die samenwerking is ook echt noodzakelijk, er zijn hier maar een handjevol actieve leden. Door de krachten te bundelen hebben we een betere basis. En in zijn algemeenheid over wat we met zijn allen moeten doen: ik hoop zo dat we als overheid maar ook als inwoners wat meer vertrouwen in elkaar krijgen!’
Het bericht Herindelingen in het noorden: tussen hoop en vrees naar vervroegde verkiezingen verscheen eerst op PvdA Westerwolde.
