Poliflw

Afgelopen woensdag stemde de gemeenteraad van Groningen tegen de invoering van Diftar. Volgens SP-raadslid Daan Brandenbarg is dat een groot succes voor alle inwoners die zich de afgelopen tijd geroerd hebben tegen de invoering. 

SP-raadslid Daan Brandenbarg:

De raad stemde eerder die avond bovendien in  met een SP-voorstel om weer referenda mogelijk te maken in Groningen. 

Met dat laatste is Brandenbarg bovendien verheugd: 

“Er is nu weer de mogelijkheid voor onze inwoners om aan de handrem te kunnen trekken. Het is belangrijk dat dat er nu weer is, want de voorstanders van Diftar houden een kleine mogelijkheid open om het per 2023 alsnog in te voeren. Maar dan is met voldoende steun uit de bevolking een referendum weer mogelijk. Dus ik denk dat dat Diftar er niet meer komt.”

 

Steun ons en we gaan samen aan de slag om uw buurt te verbeteren.

form.antibot { display: none !important; }

Politiek Groningen is momenteel in de ban van afval. Woensdag zal er over een nieuw systeem worden gestemd en de emoties lopen hoog op. Mensen worden bang gemaakt voor positieve veranderingen. Daarom hebben we elf fabeltjes en bijhorende feitjes op een rij gezet.

1. Afval is een probleem van onze samenleving. Dat moeten we samen oplossen. 

Ja, natuurlijk is afval een probleem dat bij onze verspillende samenleving hoort. Natuurlijk moeten verpakkingsindustrie, supermarkten, producenten hun gedrag veranderen. Zij moeten het gewone consumenten gemakkelijker maken om minder afval te produceren. Om beter te scheiden. Meer te hergebruiken. Maar uiteindelijk zijn consumenten ook gebruikers van al die spullen. Hoe goed supermarkten en producenten ook hun best doen – kan best een tandje bij!! –, als wij blijven weggooien wat herbruikbaar is dan verandert er niks.  

2. Afval wordt veroorzaakt door de verpakkingsindustrie, laten zij dat maar oplossen. Zij zijn de werkelijke vervuiler. 

Ja, het kan anders en beter in de industrie. Zie ook de vorige vraag. Maar het probleem zit dieper: we zijn met zoveel mensen op een kluitje, met zoveel (consumptie-)wensen, in een wereld met productieketens en handelsstromen die alle continenten verbinden, met producten die zo goedkoop mogelijk gemaakt moeten worden, met winkels die – wie vindt dat niet fijn – letterlijk álles verkopen wat je maar kan verzinnen. Dat is een ingewikkeld netwerk, dat je niet zomaar even verandert. Nou kunnen we wachten tot de ideale wereld ontstaat waarin geen uitbuiting van mensen en milieu meer bestaat en het de consument gemakkelijk wordt gemaakt om alleen nog maar duurzame keuzen te maken. Maar dat gaat erg lang duren en al die tijd blijven we afval produceren? Als we nú wat willen doen, dan móeten we zélf ons afval beter scheiden. Daarnaast bestaat niet alle afval uit verpakkingsmateriaal. Zo wordt bijvoorbeeld slechts 50% van onze textiel aan de bron gescheiden.  

3. Vooraf scheiden is niet nodig, nascheiding is goed genoeg, zo niet beter. De technologie wordt steeds beter. 

Ja, de technologie wordt steeds beter. Maar dan gaat het vooral om het scheiden van verpakkingen: plastic, drankkartons, blik apart houden en scheiden van zaken als voedselresten, groente-afval, weggooide frituurolieresten, etcetera. En misschien in de toekomst ook luiers.  Daar houdt het op. Textiel, papier en glas kan niet uit het afval gescheiden worden. Technologen verwachten niet dat dat snel verbetert.  

4. Diftar leidt tot vervuiling van recyclebaar materiaal. 

Het is niet helemaal duidelijk wat tegenstanders van Diftar hier beweren. Zie ook het vorige punt: beter scheiden leidt juist tot beter hergebruik en minder vervuild materiaal. Wel kan Diftar een uitnodiging zijn om je restafval niet in de grijze container te gooien, maar bij het groenafval. Want het tarief voor groenafval is iets lager. De ervaringen van gemeenten waar groenafval tegen lagere tarief of soms zelfs gratis wordt opgehaald – compost en/of groen gas dat je ervan maakt dekt de kosten – is anders: de meeste mensen blijken te deugen en doen dat niet. 

5. Diftar is niet solidair. Afval is niet hetzelfde als gas, water en licht, het is een gemeenschappelijk probleem. 

Juist omdat je wel degelijk invloed hebt op hoeveel afval je weggooit is diftar wél solidair en eerlijk. Maar principiëler: nu betaalt iemand met een laag inkomen in een klein appartement zonder tuin evenveel voor zijn afvalstoffenheffing als iemand in een groot huis, met een grote tuin en een hoog inkomen, en dús meer tuinafval en meer consumptie met afval. Evenveel voor twee totaal verschillende situaties. Een flatbewoner uit Vinkhuizen betaalt evenveel als een villabewoner uit Haren. Is dat solidair?  

6. Diftar is niet solidair. Zwakkere inwoners moet je beschermen. 

Dit gaat over ouderen, die niet met zware zakken kunnen zeulen, mensen met een handicap. Mensen die door ziekte veel afval hebben. Voor al die mensen neemt de gemeente maatregelen zoals containers waar alleen kleine zakken inpassen, tegen een lager tarief. Deels gratis ‘tikken’ op je pasje.  

7. Diftar is niet solidair. Niet iedereen kan zoveel scheiden. 

Dit gaat over kleinbehuisden. Mensen in flats. Studenten en appartementbewoners in de binnenstad. Het is een vreemd argument. De vraag is niet om meer afvalbakken in je keuken te zetten. De vraag is om textiel, schoenen, papier en glas beter apart te houden. Dat scheelt al heel veel. Textiel en schoenen lag toch al ergens in een kledingkast. Voor papier had je toch al ergens een stapeltje. Leeg glaswerk kun je meenemen met je dagelijkse boodschappen. 

8. Diftar is moeilijk, het vraagt veel van mensen. 

We vragen een gedragsverandering. Mensen houden daar in het algemeen niet van. Dan moet je opletten, moet je alert zijn, mag het niet meer op de automatische piloot. Juist daarom helpt diftar, een financiële beloning is vaak net het laatste zetje dat mensen nodig hebben om oude gewoonten los te laten. Iedereen weet dat scheiden een goed idee is, bleek uit een enquête van de gemeente. Iedereen wil het ook graag doen. Maar tussen droom en daad…. En veel gevraagd? Kom, hoeveel tijd ben jij per dag met je afval scheiden bezig?  

9. Diftar leidt tot vervuiling, mensen gaan hun afval dumpen. 

Dit klopt….voor een tijdje. Alle gemeenten die diftar hebben ingevoerd – de helft doet het – hadden te maken met een toename van dumpingen van vuilniszakken in plantsoenen en vooral zogenaamde ‘bijplaatsingen’: je zet je afval naast de ondergrondse container in plaats van erin. Haren heeft al 20 jaar diftar. Zwerfvuil is daar geen groter probleem dan elders. Bijplaatsingen zijn schaars, meestal omdat de container vol is. Door snel reageren, snel opruimen, strakkere controle, dumpers opsporen en beboeten – het mag niet – en de omgeving schoonhouden is dat probleem binnen een jaar onder controle. Dat blijkt tot nu toe in elke gemeentedie diftar ingevoerd heeft. Het gaat tenslotte ook een keer vervelen om twee keer met je vuilniszak op de fiets te stappen en deze ergens ongezien achter te laten.

10. Met extra voorzieningen haal je mensen wel over de streep. 

Sinds 2017 zijn extra voorzieningen geplaatst zoals zo’n 200 extra containers op strategische plekken. Dit ging gepaard met de voorlichtingscampagne ‘Haal meer uit je afval’. Het leverde 2% meer scheiding op. Nog een keer investeren in extra voorzieningen is nuttig en nodig. Hoe gemakkelijker we het kunnen maken om te scheiden, hoe lager de drempel. Dus komen er in het nieuwe plan meer dan 100 ondergrondse containers bij en worden rolcontainers ondergrondse containers. Maar dit zal niet genoeg opleveren om de doelstelling te halen, leert ook onderzoek en ervaring bij andere gemeenten, hooguit nog eens 2%. Terwijl we moeten mikken op zeker 15% en over enkele jaren nog meer.

11. Diftar kost miljoenen 

Dit is gewoon onwaar. De investering in extra voorzieningen om het gemakkelijker te maken je afval netjes en gescheiden weg te brengen wil iedereen wel. Zie de vorige vraag. De extra kosten voor Diftar zijn zeer beperkt. Dat gaat om wat aanpassingen van vrachtwagens en opzetten van een andere administratie. Een investering die al in 2 jaar is terugverdiend. Dat komt omdat Diftar al snel leidt tot vermindering van de hoeveelheid restafval, wat een grote besparing betekent in de kosten van verwerking, verbranding en belasting door het Rijk. 

De gemeenteraadsfracties van de SP, PvdA en GroenLinks steunen de campagne van de FNV en De Goede Zaak voor een verhoging van het minimumloon naar 14 euro per uur. Tijdens een vergadering met de gemeenteraadsleden had de actiegroep ´Groningen voor 14´ het onderwerp op de agenda gezet en riepen zij het gemeentebestuur van Groningen op om zich uit te spreken voor een verhoging van het minimumloon naar €14.

Aankomende week zullen de SP, PvdA en GroenLinks een voorstel doen zodat de gemeente zich aansluit bij de gemeenten Helmond, Nijmegen, Arnhem, Utrecht en Den Haag die zich uitspreken voor een hoger minimumloon.

GroenLinks, PvdA en SP maken zich zorgen over het grote aantal Groningers dat in armoede leeft of van een laag inkomen moet rondkomen. Ook het aantal werkende armen is groeiende in de gemeente Groningen. Daarom steunen zij de oproep voor een landelijk hoger minimumloon en willen ook dat de gemeente kijkt hoe zijzelf het goede voorbeeld kan geven.

Zo willen de partijen dat alle werknemers van de gemeente Groningen die rechtstreeks in dienst zijn of als payroller of uitzendkracht voor de gemeente werken, een loon van minimaal 14 euro per uur gaan verdienen. Daarnaast willen de partijen dat de gemeente het belang van een verhoging van het minimumloon actief gaat uitbrengen in relaties en afspraken die de gemeente aangaat met bedrijven en organisatie of werken in opdracht van de gemeente Groningen.

Woordvoerder Marrit van Veen van de actiegroep ´Groningen voor 14´:

Op woensdag 9 september zullen SP, PvdA en GroenLinks een voorstel indienen met een oproep voor een hoger landelijk minimumloon en een aantal lokale maatregelen. 

Steun ons en we gaan samen aan de slag om uw buurt te verbeteren.

form.antibot { display: none !important; }

De gemeenteraadsfracties van GroenLinks, de SP en PvdA steunen de campagne van de FNV en De Goede Zaak voor een verhoging van het minimumloon naar 14 euro per uur. Tijdens een vergadering met de gemeenteraadsleden hadden de FNV en De Goede Zaak het onderwerp op de agenda gezet en riepen zij het gemeentebestuur Groningen op om zich uit te spreken voor een verhoging van het minimumloon naar €14.

GroenLinks, PvdA en SP maken zich zorgen over het grote aantal Groningers dat in armoede leeft of van een laag inkomen moet rondkomen. Ook het aantal werkende armen is groeiende in de gemeente Groningen. Daarom steunen zij de oproep voor een landelijk hoger minimumloon en willen ook dat de gemeente kijkt hoe zijzelf het goede voorbeeld kan geven. De partijen willen onder andere dat de gemeente het belang van een minimumloon van 14 euro per uur actief gaat uitbrengen in relaties en afspraken die de gemeente aangaat met bedrijven en organisatie of werken in opdracht van de gemeente Groningen.

Deze week werd het onderwerp in de raad geagendeerd door de actiegroep Groningen Voor 14.

“We zien dat in Groningen dat het huidige minimumloon voor veel mensen geen leefbaar inkomen is. En de inkomensongelijkheid en -onzekerheid neemt alleen maar toe. Daarom is het erg belangrijk dat de gemeenteraad zich aansluit bij de strijd voor 14 euro!”

 

- Marrit van Veen (Campagne Voor14)

Op woensdag 9 september zullen de partijen een voorstel indienen met een oproep voor een hoger landelijk minimumloon en het onderzoeken van een aantal lokale maatregelen. Hiermee zou Groningen zich kunnen aansluiten bij gemeenten Helmond, Nijmegen, Arnhem, Utrecht en Den Haag

Per 1 september starten tien statushouders aan een nieuw traject bij de gemeente Groningen. Het gaat om een ontwikkeltraject van een half jaar, met behoud van uitkering. Het uiteindelijke doel is om de statushouders te laten doorstromen richting regulier werk. De deelnemende statushouders zijn geselecteerd door Thuisin050, doorlopen via het instroomportaal van Iederz een voorbereidend traject en doen uiteindelijk werkervaring op bij Stadsbeheer.

Bij Stadsbeheer verrichten de deelnemers al naar gelang hun vaardigheden en belangstelling werkzaamheden bij het magazijn, de technische dienst, de groenvoorziening, het timmerbedrijf, in de afvalverwerking of bij de verkeersploeg.

Het traject bouwt in fases op naar een werkweek van 40 uur. Dat is inclusief drie dagdelen inburgering die de statushouders volgen. Om aan te tonen dat de deelnemers daadwerkelijk vaardigheden hebben opgedaan, gaan zij op hun werkplek bij Stadsbeheer een praktijkverklaring halen. Na een half jaar wordt bekeken of de deelnemers kunnen doorstromen naar regulier werk.

‘Voor een goede integratie is maatwerk nodig. Werk speelt daarbij een belangrijke rol. Daarom is het van belang dat de kansen voor statushouders op de arbeidsmarkt worden vergroot. Dit traject draagt daar aan bij, en daar ben ik blij mee.’  

- Glimina Chakor (Wethouder Integratie en Emancipatie)

Statushouder Asad Bahramsari geeft aan: ‘Ik ben blij dat de gemeente deze kans biedt en ben benieuwd hoe het me gaat bevallen. Ik vind het fijn eerst wat ervaring op te doen bij Iederz en dan daadwerkelijk aan de slag te gaan bij Stadsbeheer. Ik zie mezelf wel werken bij de hout/timmerafdeling. Ik heb er in ieder geval erg veel zin in.’

Het ontwikkeltraject is een onderdeel van het Werkprogramma. Het Werkprogramma is een concrete set aan maatregelen die beoogt onnodige instroom in de bijstand en onnodig langdurig gebruik van de bijstand te voorkomen. Het Werkprogramma heeft als doel om extra bijstandsgerechtigden te activeren naar duurzame arbeid in de periode 2020-2022.

De SP-fractie in de Groningse gemeenteraad had op vrijdag 21 augustus een live vodcast op Facebook. Hierin gingen SP-fractievoorzitter Jimmy Dijk en SP-raadslid Daan Brandenbarg met elkaar in gesprek over de toekomst van het afvalbeleid en referenda in de gemeente Groningen.

Bekijk hier de video op YouTube:

Beluister hem hier op SoundCloud:

Partijen zoals GroenLinks en D66 willen op 9 september Diftar invoeren. Dit nieuwe afvalsysteem houdt in dat je per zak of per kilo moet gaan betalen. De SP is hier tegen, want afval is een gezamenlijk probleem en dat moeten we samen oplossen.

Teken ook onze petitie ? ga naar groningen.sp.nl/diftar

Steun ons en we gaan samen aan de slag om uw buurt te verbeteren.

form.antibot { display: none !important; }

Na deze zomervakantie staat een belangrijk thema op de agenda van de raad, namelijk het afvalbeleid. Een buitengewoon boeiend onderwerp omdat het heel veel thema’s raakt: milieu, betaalbaarheid, solidariteit en energie. Daarnaast is het ook een thema waar iedere inwoner van Groningen mee te maken heeft.

In januari heeft de raad het college de opdracht gegeven om twee varianten uit te werken, een variant waarbij extra voorzieningen gerealiseerd worden om het zo eenvoudiger te maken om je afval te scheiden en een variant waarbij ook die extra voorzieningen worden gerealiseerd maar daar bovenop niet ieder gelijk huishouden hetzelfde tarief betaalt maar dat dit gedifferentieerd wordt naar hoeveelheid afval dat je aanbiedt, het zogenaamde Diftar systeem. Uiteraard spreken wij over dit onderwerp veel met inwoners en merkten we dat het veel onduidelijkheid oproept. Aan de hand van acht veel gestelde vragen ga ik in op de standpunten van GroenLinks. 

 Waarom moet er een nieuw afvalbeleid komen? 

Daar zijn diverse redenen voor. Het technische antwoord is dat na de herindeling de gemeente verplicht is om de tarieven overal te harmoniseren. Haren kent een systeem waarbij per kilo afval wordt betaald, Ten Boer en Groningen een systeem waar iedereen hetzelfde betaalt. Vasthouden aan verschillende systemen mag niet. Voor GroenLinks is echter ook het milieu een belangrijke, inhoudelijke reden om het oude systeem goed tegen het licht te houden. Op dit moment gaat zo’n 150 kilo afval per persoon per jaar naar de verbrandingsoven. Tegelijkertijd zien we dat in een rap tempo onze natuurlijke grondstoffen uitgeput raken. En dat terwijl afval prima te hergebruiken is. Onze economie moet circulair worden. Al het afval moet terugkeren in de keten. Afval is grondstof. Om die reden heeft het rijk de doelstelling vastgelegd in het programma VANG (Van Afval Naar Grondstof).  Alle gemeenten moeten dit jaar 75% hergebruiken en maximaal 100kg restafval per persoon hebben. Een enorme kluif. Op dit moment is het percentage hergebruik in de voormalige gemeente Ten Boer 68%, Groningen 58% en Haren 70%. Uiteindelijk wil de gemeente Groningen in 2030 afvalvrij zijn. De afgelopen drie jaren heeft de toenmalige gemeente Groningen ingezet op het uitbreiden van de mogelijkheden om het afval weg te brengen en op een voorlichtingscampagne. Die inspanningen hebben geleid tot een toename van de scheiding van 58 naar 59%. De gemeente Haren kent een systeem waarbij inwoners beloond worden voor het scheiden. Daar zien we een scheidingspercentage van 70%. En dat is een trend die we door heel Nederland zien. Er is geen systeem denkbaar waarbij we de beoogde doelstellingen halen zonder dat hier een financiële prikkel aan gekoppeld is. Daarom is GroenLinks voor een systeem van Diftar. 

Ga ik nou straks meer of minder betalen voor mijn afvalstoffenheffing?

De buffers bij de gemeente zijn in de loop der jaren opgeraakt. Dat moet aangevuld worden wat consequenties heeft voor de hoogte van de afvalstoffenheffing. Los van welk systeem ingevoerd gaat worden neemt de afvalstoffenheffing het komende jaar toe. Op dit moment wordt jaarlijks vijf miljoen euro aan Gronings huisvuil verbrand dat prima te recyclen was. Je moet dan denken aan textiel, glas, sommige metalen. Dat is sneu geld en dat zou terug moeten gaan naar de Groningers. Dat een financiële prikkel helpt zie je aan de voormalige gemeente Haren. Daar betaalden de inwoners zo’n honderd euro per jaar minder per huishouden aan afvalstoffenheffing dan in de voormalige gemeente Groningen. Geen wonder dat een groot deel van de Harenaren heel graag Diftar wil houden. En niet voor niks hebben ten tijde van de herindeling de gemeente in een bestuursakkoord vastgelegd dat Haren hun geliefde Diftar houdt.  

Waarom kunnen we in de voormalige gemeenten Ten Boer en Groningen niet het plastic apart inzamelen? 

Die vraag kan ik me goed voorstellen. Je ziet immers in andere kleine gemeenten dat het plasticafval apart ingezameld wordt. Toch kunnen we dat in Groningen beter niet doen. Dat klinkt paradoxaal omdat we geleerd hebben dat goed scheiden aan de bron het beste is. Groningen is echter gezegend met een bijzonder efficiënte nascheidingsinstallatie. Deze fabriek haalt meer plastic uit het restafval dan inwoners aan de bron scheiden. Uit milieuefficiency is het dus raadzamer het plastic niet apart in te zamelen.  

Wat kan ik er nou aan doen hoeveel afval ik produceer? Het is de schuld van de verpakkingsindustrie dat ik zoveel plastic en andere troep krijg. 

Helemaal mee eens. 44% van het plastic dat ooit is geproduceerd is na 2000 gemaakt. Dat is een trend die absoluut moet stoppen. Helaas hebben we daar als gemeente weinig invloed op. Maar wat we kunnen, doen we. Zo is de gemeente Groningen lid van de statiegeldalliantie die streeft naar invoering van statiegeld op kleine plastic flesjes en blik. Dit naar aanleiding van een motie, waar ook GroenLinks initiatiefnemer van was. Het Rijk heeft afspraken gemaakt met de verpakkingsindustrie maar die gaan wat GroenLinks betreft niet ver genoeg. Onze collega’s in Den Haag zetten zich in om de groene ambities te vergroten. 

Toch niet iedereen heeft dezelfde mogelijkheden om te scheiden?  

Dat klopt ook. Mensen in de buitenwijken en in de dorpen hebben vaak drie kliko’s in de tuin staan terwijl mensen in de binnenstad hun afval naar ondergrondse containers brengen. Als je moeilijk ter been bent of medische problemen hebt dan lijk je met Diftar het kind van de rekening te zijn. Belangrijk voor GroenLinks is een maatwerkaanpak. In het voorstel dat binnenkort besproken wordt is voor heel veel doelgroepen hiernaar gezocht. Oudere mensen betalen een lager tarief voor kleinere zakjes, mensen met een medische indicatie kunnen vaker gratis hun afval aanbieden. Helemaal in lijn met de GroenLinkswensen dus. Mensen in de buitenwijken hebben meer mogelijkheid tot scheiden maar produceren ook meer afval omdat ze vaak een tuin hebben. Wat GroenLinks betreft moet het uitgangspunt bij een evt. invoering van Diftar wel zijn dat iedereen die wil scheiden ook de mogelijkheid moet krijgen om te scheiden. Dat betekent dus actief met de wijk in gesprek om te kijken hoe zoveel mogelijk het gft en het restafval aangeboden kan worden. 

En wat doen we met het grofvuil? 

Grofvuil is vaak niet eens afval maar materiaal dat prima terug kan keren in kringloopwinkels. Wat overblijft moet nu gebracht worden naar afvalbrengstations. Gratis ophalen zoals we dat eerder kenden lijkt heel aantrekkelijk maar het heeft een belangrijk nadeel: alles gaat in dezelfde vrachtwagen en er wordt niks gescheiden. Dat past niet in een circulaire economie. Om toch meer te faciliteren ziet GroenLinks meer in uitbreiding van het aantal milieustraten. De gemeente brengt dan in jouw straat of wijk een aantal containers waar je gratis je grofvuil, gescheiden, kunt brengen. Hoger scheidingspercentage en minder gesleep naar het afvalbrengstation. Herinvoering van het gratis ophalen van grofvuil zou ook een extra 750 duizend euro per jaar kosten. Dat geld kunnen we beter gebruiken om het scheiden zo goed mogelijk te faciliteren.    

Leidt de invoering van Diftar niet tot heel veel zwerfvuil en dumpingen?

Het lijkt aanlokkelijk. Dump je vuilniszak in de struiken en je betaalt een lagere rekening. In de invoeringsperiode van Diftar in andere gemeenten zie je soms dit soort milieudelicten.  GroenLinks is daarom blij met de extra middelen die het college inzet om de handhaving uit te breiden. De ervaring in andere steden is ook dat deze dumpingen na verloop van tijd verdwijnen. 

Heeft het nieuwe afvalbeleid invloed op de kwijtscheldingsregeling?

Ja dat heeft 'ie zeker. En daar zijn we trots op. GroenLinks heeft namelijk bij de behandeling van de begroting een motie ingediend waarbij we het college opdracht geven om mensen die in aanmerking komen voor kwijtschelding in plaats van na vijf jaar al na drie jaar een algehele kwijtschelding te geven. Een langgekoesterde wens van GroenLinks. Zo blijkt het afvalbeleid ook nog eens een effectief middel voor armoedebestrijding.  

Kortom: 

De gemeente Groningen moet stappen maken richting een circulaire economie. Afval is geen probleem maar een grondstof. We moeten de landelijke en gemeentelijke doelstellingen serieus nemen en hier een eerlijke financiering aan koppelen. ‘De vervuiler betaalt’ maar liever nog spreken we over ‘De goede scheider wordt beloond'. Diftar is een eerlijker systeem. We betalen ook niet allemaal hetzelfde voor onze gas-, elektriciteits-, telefoon- en waterrekening. 

Deze lange hittegolf zag het KNMI niet aankomen, maar periodes met extreem warme dagen en nachten waarin het nauwelijks afkoelt gaan steeds vaker voorkomen.

Kortom, hittegolven worden 'het nieuwe normaal'. In de gemeente Groningen is GroenLinks bezig met twee belangrijke pijlers: het tegengaan van de oorzaken van klimaatverandering, voor zover wij daar invloed op hebben, én het aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering: klimaatadaptatie. 

Als het, zoals nu, een hittegolf is, wordt goed duidelijk waar we ons moeten aanpassen: met die hitte moeten er genoeg mogelijkheden zijn voor verkoeling en schaduw, en met de droogte is het belangrijk dat we goed op ons watergebruik letten en de natuur niet te veel laten verdrogen. Om de lokale gevolgen van klimaatverandering duidelijk te krijgen heeft GroenLinks-wethouder Glimina Chakor afgelopen halfjaar de uitvoeringsagenda Klimaatbestendig Groningen 2020-2024 ontwikkeld en besproken met de gemeenteraad. Daarin wordt duidelijk gemaakt welke plekken in Groningen een onvoldoende scoren in de "klimaatstresstest", bijvoorbeeld omdat het er veel te warm wordt, maar ook omdat de straten blank komen te staan bij een hevige regenbui. Vervolgens worden de opties besproken om deze onvoldoendes aan te pakken: bijvoorbeeld door de straten groener te maken en meer bomen te planten.

Het groen zorgt voor verkoeling in de zomer en helpt water op te slaan bij grote regenbuien, zo sla je twee vliegen in één klap. Naast de uitvoeringsagenda heeft Glimina ook afgelopen jaar het Groninger Water en Rioleringsplan ontwikkeld voor 2020-2024, waarin klimaatadaptatie een kernthema is. Verder helpt het Groenplan "Vitamine G", ook afgelopen jaar ontwikkeld door Glimina, om de openbare ruimte snel te vergroenen, wat ook weer voor meer koelte en schaduw zorgt. Kortom, op beleidsniveau wordt er hard aan de weg getimmerd om Groningen aan te passen aan de hetere zomers en grotere regenbuien die eraan komen.

Naast plannen ontwikkelen zijn er nu ook al een hoop concrete maatregelen die de gemeente Groningen neemt voor klimaatadaptatie: zo is er subsidie om groene daken aan te leggen: Groene daken (met mos of sedum) verkoelen het gebouw eronder en de lucht erboven, en houden vocht vast bij een grote regenbui. Ook is er subsidie om een regenton te plaatsen in je tuin, waardoor je geen leidingwater hoeft te gebruiken om je plantjes water te geven (fijn voor de drinkwaterbedrijven!) en waardoor het riool minder vol wordt als het hard regent. Verder hebben GroenLinks-raadsleden Jasper Been en Ceciel Nieuwenhout met een motie opgeroepen om via de rioolheffing bedrijven te belonen die helpen om het riool minder te belasten, door bijvoorbeeld hun parkeerplaatsen en bedrijfsdaken anders in te richten.

Ook komend jaar staat er een hoop te gebeuren: Groningen gaat dit jaar een klimaatadapatatieweek organiseren waar experts bij elkaar gebracht worden, ervaringen worden uitgewisseld en de bewoners van Groningen betrokken kunnen worden bij de klimaatadaptatie van de gemeente Groningen.

Binnenkort spreekt de gemeenteraad over een voorstel om lokale referenda mogelijk te maken en over de evaluatie van lopende experimenten met inwonerparticipatie. Onderstaand een paar gedachten over lokale democratie en waar de fractie zich voor inzet.

Ja? Allemaal gekozen? Of toch nog even nadenken? Of erover praten? Met vrienden, alleen in je eigen bubbel? Of ook met politici? Of met deskundigen? Of met mensen die je anders nooit spreekt? Of eerst maar eens een uitgebreide enquête doen om wat meningen en argumenten te verzamelen? Of toch gewoon nú even ja of nee zeggen? 

Linkse waarden?

Laten we beginnen met een aantal basiswaarden waaruit GroenLinks politiek bedrijft: zorg voor de aarde, het verkleinen van verschillen in inkomen, kansen, onderwijs, invloed, etc. en vergroten van zeggenschap.  Van oudsher kozen GroenLinks en haar voorgangers voor radicale oplossingen en richtingen om deze waarden vorm te geven. Zo waren we ooit – en misschien nog steeds wel – stevige voorstanders van zaken als radendemocratie en arbeiderszelfbestuur. In onze tijd willen we vooral meer ruimte voor inwoner-initiatieven en coöperaties. Dit zijn radicale vormen van democratie die een zo groot mogelijke zeggenschap geven over organisaties die je leven vormen.  

Dat kan op gespannen voet staan met het systeem van vertegenwoordigende democratie zoals we dat kennen: eens in de zoveel jaar naar de stembus om mensen aan te wijzen die namens jou het woord doen - en dat was het dan.  Steeds meer mensen keren zich af van het politieke bedrijf, opkomsten bij verkiezingen dalen, het vertrouwen in politici daalt. Mensen vragen om meer ruimte om zelf hun zaakjes te regelen en klagen dat ze die onvoldoende krijgen. Steeds luider klinkt daarom - onder meer uit de zogenaamde populistische hoek - de roep om meer directe democratie, wat meestal wordt platgeslagen als ‘we willen referenda’. Dat is de zogenaamde ‘kloof tussen de politiek en de samenleving’. Uit onderzoek blijkt ook dat veel mensen het gevoel hebben dat politiek en bestuur vooral iets is dat wel óver hen gaat, maar ook zónder hen wordt besloten en uitgevoerd.

Daar staan we dan met onze linkse waarden. Voorstanders van meer zeggenschap voor mensen zelf, voorstanders van verkleinen van verschillen in invloed en macht, maar we hebben de basis blijkbaar niet op orde. En onze waarden worden bovendien gekaapt door populistisch rechts. Dat is vreemd. Hoe komt dat? 

Globalisering, individualisering

Een ontwikkeling die mensen het gevoel dat ze te weinig te zeggen hebben is de zogenaamde ‘globalisering’.  Globalisering in de zin van wereldhandel en culturele uitwisseling is al een oud fenomeen. Alexander de Grote bracht Griekse cultuur naar de Indus. De zijderoute bracht ons de pest, naast zijde, pottenbaktechnieken en geneesmiddelen. Maar de wereldwijze verknoping van economieën begon pas echt in de tijd van de VOC, de wereldwijde kolonisatie en de uitvinding van de aandelenhandel. De laatste decennia lijkt ook de politiek er steeds minder toe te doen. Internationale bedrijven winnen aan macht en invloed, de regels van de vrije markt houden ook de politiek in de greep. Wat het meeste stoort is dat de verschillen tussen wie er de vruchten van plukt en wie achterblijft toenemen.  

Die ontwikkeling is de afgelopen vijftig jaar gepaard gegaan met een snelle ontzuiling, waardoor veel burgers hun kanalen om invloed uit te oefenen en de markt te reguleren zijn kwijtgeraakt. Ooit had je een eigen ‘bubbel’ waarin je belang werd gehoord en verdedigd, maar nu lijkt die steeds meer op een zeepbel en ben je op jezelf aangewezen. Alles – van je opleiding tot je werk, van je gezondheid tot je geluk – is je eigen verantwoordelijkheid. "Heb je je wel genoeg ingespannen om te solliciteren, heb je wel kansen gegrepen?"  We zijn geïndividualiseerd en worden dus ook snel over het hoofd gezien.  

Lokaal bestuur op afstand

Beide ontwikkelingen zijn vergezeld gegaan van een enorme schaalvergroting in het lokaal bestuur, wat de afstand tussen inwoner en bestuur groter heeft gemaakt. Mensen voelen zich ook lokaal minder vertegenwoordigd. Ter illustratie: in de raad van Haren zaten 17 leden, voor zo’n 20.000 inwoners. In de raad van Groningen drie keer zoveel voor ruimschoots het tienvoudige aantal inwoners. Uit onderzoek blijkt dat burgerparticipatie (inclusief opkomst bij raadsverkiezingen) afneemt door deze schaalvergroting. Een grotere schaal betekent ook vaak dat het lastiger is voor de gemeente om kleinschalige initiatieven te honoreren. Lastiger ook om verschillen tussen wijken of buurten toe te staan, uniform beleid is gemakkelijker. 

Drie ontwikkelingen dus: 

globalisering – aangejaagd door een kapitalistisch systeem dat verschillen vergroot in plaats van verkleint 

individualisering – je bent zelf verantwoordelijk voor je eigen geluk  

schaalvergroting in het lokaal bestuur die mogelijkheden van (samenwerkende) burgers soms (vaak?) eerder verkleinen dan vergroten 

Je zou ook simpel kunnen zeggen dat we de wereld veel te ingewikkeld hebben gemaakt. Samen vormen deze ontwikkelingen een giftig mengsel dat mensen cynisch maakt.  

Het moet dus beter

Onze fractie kiest waar het maar kan principieel voor betrekken van inwoners bij plannen die over hen gaan. We kiezen principieel voor meer ruimte voor initiatieven van inwoners zelf, voor het inzetten van meer mogelijkheden en instrumenten om het gesprek en als het even kan ook besluitvorming tussen inwoners onderling te organiseren. Dat is wel een zoektocht: het is – ook landelijk – duidelijk dat er niet één oplossing is die alle problemen en tekorten oplost. 

In grotere gemeenten is inmiddels een breed scala aan instrumenten om het ‘democratisch tekort’ zo goed mogelijk op te lossen. Veel van die instrumenten zijn vormen van gesprek om meningen, wensen, standpunten op te halen en daarop besluiten te baseren. Sommige gaan verder, zoals buurtreferenda, wijkbegrotingen, digitaal stemmen over voorstellen, buurtbeheer van de ‘eigen’ buurtboomgaard, een coöperatie om buurtzorg te verlenen of zonnepanelen te beheren.   

Groningen 

Ook Groningen kent een groot scala aan instrumenten. We kennen adviesraden, een fysiek en digitaal stadspanel, inspraakprocessen rondom plannen, een onderzoeksbureau dat regelmatig grootschalige enquêtes uitzet, etc. De plannen voor windmolens binnen de gemeente worden uitgebreid besproken met omwonenden en het proces daarvoor is zelfs uit handen gegeven aan de Natuur- en Milieufederatie. Het Groenplan ‘Vitamine G’ is op voorstel van mij eerst voorgelegd aan inwoners, wat 900 reacties, voorstellen en plannen heeft opgeleverd, die voor een groot deel zullen worden gehonoreerd. De gemeenteraad heeft er nog niet eens over gesproken!  Naast deze instrumenten lopen er een vijftal experimenten. In de Oosterparkwijk bijvoorbeeld draait de Coöperatieve Wijkraad: inwoners die geloot zijn en een vijftal raadsleden beslissen samen over een budget dat beschikbaar is voor maatregelen in de wijk. Kijk voor een compleet overzicht in deze collegebrief.  

Tot slot kent Groningen het zogenaamde ’gebiedsgerichte werken’. In zeven stadsdelen/wijken werkt een team van ambtenaren, elk met een eigen wijkwethouder, om in beeld te krijgen en te houden van wat de inwoners van een wijk nodig vinden en om afstemming te zoeken met gemeentebrede plannen. Wil een wijk vergroening en heeft de gemeente plannen voor de vervanging van het riool? Dat gaat misschien heel goed samen en kost op die manier ook minder geld. Vooral de directe betrokkenheid van wethouders bij een wijk en het eenvoudige aanspreekpunt in de wijk is succesvol en wordt gewaardeerd. 

Hoe verder? 

De experimenten zijn precies dat: experimenten, dus bedoeld om van te leren. Niet alles gaat goed. Niet alle inwoners in een wijk worden ermee bereikt. Er wordt ook hier en daar over gemopperd dat het elitaire of besloten feestjes zijn. De invloed van ambtenaren is soms nog wel erg groot, dat zou wellicht beter kunnen. De kring van meepraters, -denkers, en -doeners mag best groter worden.  

Ook is duidelijk dat échte zeggenschap op allerlei plekken nog wordt gemist: de invloed van gemeentelijk beleid is groot, de ruimte om je eigen boontjes te doppen beperkt. De radicale vernieuwing van de democratie is nog niet gevonden in deze experimenten.  

Onze fractie zet zich in voor oplossingen die tegemoetkomen aan de wens van veel mensen om weer de grip het eigen leven terug te krijgen. Tegen de tendensen van globalisering, individualisering en schaalvergroting in het bestuur dus. Denk aan: 

uitbreiden van de experimenten: op meer plaatsen, met meer beslisruimte, meer budget 

vergroten van de beslisruimte voor inwoners: meer wijkbeheer in eigen hand, meer initiatieven om taken van de gemeente over te nemen 

stimuleren van kleinschalige initiatieven, omdat we denken dat kleinere schaal de betrokkenheid kan vergroten 

meer zeggenschap, en een veel nadrukkelijker begeleidende in plaats van sturende rol van gemeentelijk personeel 

uitbreiding van het gebiedsgericht werken, zodat een groter deel van de gemeentelijke budgetten wijkgericht kan worden ingezet. 

En een referendum dan?

Op één punt bieden al de participatiemogelijkheden en experimenten in Groningen te weinig uitkomst: échte zeggenschap. Zélf – zonder gemeentelijke bemoeienis – beslissingen nemen over je wijk. Zélf je stem kunnen uitbrengen over bepaalde gemeentelijke plannen. Échte zeggenschap – zeggen sommigen – betekent een referendum mogelijk maken. Geef ‘het volk’ de mogelijkheid ‘de politiek’ terug te fluiten. 

Wat mij betreft heeft iedereen die zich beroept op ‘de wil van het volk’ al meteen ongelijk. Het is populistisch gepraat dat vooral de bedoeling heeft om te ontregelen - niet om het gesprek met elkaar aan te gaan. Het is de kunst om het gesprek tussen inwoners en bestuur zo vorm te geven dat inwoners zich gehoord voelen en gesteund in hun wensen en in hun levensvragen. We kennen allemaal de bizarre vertoningen die de referenda over het Oekraïne-verdrag, de Europese grondwet en de Brexit waren. Maar we hadden ook een wat beter verlopen referendum over de bevoegdheden van de inlichtingendiensten, met de uitslag waarvan vervolgens te weinig is gedaan.  

In veel steden zijn wél succesvolle referenda gehouden, ook in Groningen. Het autovrij maken van het Noorderpantsoen en over de aanleg van een parkeergarage onder de Grote Markt zijn voorbeelden. Ze gingen gepaard met een ‘goed gesprek’. Een gesprek dat deels georganiseerd en gestructureerd werd, passend bij het onderwerp, gevoed met correcte informatie. Zonder al te veel vooringenomenheid vanuit politieke partijen die probeerden de uitslag naar hun hand te zetten door misinformatie te verspreiden. 

Referenda die gekaapt worden door politici en die dit instrument willen gebruiken om hun eigen (meestal) afkeer van of (zelden) voorkeur voor een plan te onderbouwen zullen alleen maar contraproductief zijn. Bizarre framing, misinformatie, niet praten maar demonstreren en schelden, het leidt tot twijfels over de motieven van stemmers en twijfels aan de uitslag. Dit voedt uiteindelijk louter de argwaan van inwoners jegens de overheid.  

Gezonde referenda

Vanuit onze waarden en principes kun je eigenlijk niet tegen een referendum zijn. We zouden er ook niet ‘bang‘ voor moeten zijn. Het hele idee dat de gemeenteraad beter weet dan inwoners is eigenlijk vreemd. Uiteindelijk beslist ook de raad ook over een voorstel met een voor of tegen, dus het veelgehoorde argument dat een referendum te ongenuanceerd is slaat principieel nergens op.  Als de raad dat mag, waarom de inwoner dan niet? 

Als onvrede met een overheid die slecht luistert de motor is achter de wens tot referenda dan is dat ook de sleutel: het voeren van het goede gesprek met de juiste mensen is een belangrijk voorwaarde voor succesvolle invloed van inwoners.  

Het voeren van het goede gesprek is als randvoorwaarde voor het houden van een referendum moet dan ook op één of andere manier geregeld moeten worden in een referendumverordening. Zonder die voorwaarde wordt het lastig. Een eerste stap kan zijn om buurtreferenda mogelijk te maken. Daar ligt op allerlei manieren – zie hierboven – al een infrastructuur om dat goede gesprek ook te kunnen voeren. 

De kern is dat het mogelijk maken van referenda op zichzelf het democratisch tekort niet gaat opheffen. Daarvoor moeten we de democratie opnieuw uitvinden. Dat is ingewikkelder, maar uiteindelijk bevredigender. Dat vraagt niet om een kleinere overheid, maar om een andere overheid. Een overheid die luisteren tot kunst heeft verheven.