Poliflw

De gemaakte Oranje-positivo's weigeren de droogte als ramp te erkennen ondanks de nieuwe recorddroogte die zich voor 2019 alweer aandient.

Vlaanderen erkent droogte 2018 als ramp voor landbouw - Waterforum

De Vlaamse regering erkent de droogte in de periode van 2 juni tot 6 augustus 2018 als een ramp voor de landbouw en gaat schadevergoedingen uitkeren. Dat maakte het Vlaamse departement van Landbouw en Visserij vrijdag 26 oktober bekend. Het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI) concludeerde dat....

Als je de peilingen van EenVandaag en het Reformatorisch Dagblad mag geloven, voelt het overgrote deel van de Nederlanders niet voor afschaffing van het koningshuis. Op die bevindingen echter is behoorlijk wat aan te merken; in de jaarlijkse enquêtes wordt namelijk gevraagd naar de populariteit van de leden van de Oranjefamilie en niet zozeer naar de wenselijkheid van het instituut ofschoon de uitslagen wel als zodanig gepresenteerd worden. Dat Willem-Alexander en Maxima het goed doen voor de camera wil nog niet zeggen dat we ook en masse voorstander zijn van een monarchie en dat we daarmee de republiek als moderne democratische staatsvorm verwerpen.

Onderzoek waarin de vraagstelling wel duidelijk is, zoals die van de NOS deze maand, levert niet alleen eerlijkere cijfers op maar laat bovenal zien dat de steun voor de koning als staatshoofd lang niet zo constant is als tot op heden beweerd.

Marktonderzoeksbureau Ipsos berekende voor de omroep dat 68 procent van de Nederlanders de monarchie wil behouden – tien jaar terug was dat ruim 10 procent meer. Vooral onder jongeren blijkt het instituut niet populair; bijna de helft van de jongeren (45%) zegt géén koning te willen, dat was in 2007 nog maar een kwart.

Dat laatste is interessant en goed te verklaren. Allereerst slaat de Oranjefranje, de berichtgeving in de roddelbladen en de dweperij van Blauw Bloed, niet aan. Jonge mensen lopen niet uit voor de geboorte van een nieuw prinsje of prinsesje of de rondgang van de Koning en zijn echtgenote tijdens Prinsjesdag. Ook op het stadsbezoek van het Oranjepaar op Koningsdag, zo heb ik afgelopen jaren gemerkt, komen opvallend weinig jonge mensen af.

Door dat jongeren meer reizen en bovengemiddeld veel online zijn, denken ze internationaler. Ik zie een toenemende betrokkenheid bij Amerikaanse en Europese politiek op sociale media; er wordt eindeloos gedebatteerd over de huidige president van de VS Donald Trump en zijn belangrijkste democratische uitdagers bij de verkiezingen in 2020, Bernie Sanders en Alexandria Ocasio-Cortez, maar bijvoorbeeld ook over het functioneren van Emmanuel Macron in Frankrijk. Die interesse zet jongeren aan het denken over ons eigen staatshoofd en staatsvorm; wij kunnen niet kiezen, wij kunnen het optreden van Willem-Alexander en zijn familie niet eens corrigeren. En dat past volgens veel jongeren niet in een modern land.

Wellicht de belangrijkste reden voor de tanende populariteit van de monarchie is het gebrek aan duidelijkheid, om niet te zeggen de schimmigheid rond het instituut. Jongeren groeien op met het idee dat informatie altijd vrijelijk toegankelijk is. Wikileaks en hebben geleerd dat overheden in de moderne tijd geen monopolie meer hebben op de waarheid. De invoering van de Wet Openbaarheid Bestuur (WOB) maakt het in Nederland sinds enkele jaren zelfs mogelijk om van ieder kopje koffie genoten door rijksambtenaren te vragen hoe het betaald is. Alles wordt transparant, en alles wordt transparant.

Het steekt dan ook bij jongeren dat de Oranjes maar weinig prijs geven over de kosten voor de instandhouding van de monarchie en de mogelijke baten. Bonnetjes van het Koningshuis worden zorgvuldig weggestopt bij alle mogelijke departementen of zelfs geheel verzwegen, zo heeft onderzoek van het Republikeins Genootschap in 2017 en 2018 naar de Kosten van het Koningshuis laten zien. Daarbij blijven argumenten vóór de monarchie hopeloos vaag, emotioneel en weinig onderbouwd. De Koning zou goede zaken doen in het buitenland; hoeveel brengt hij op dan? Hij zou als hoeder boven de politiek ons parlementaire stelsel conserveren; hoe dan? En bovenal voor saamhorigheid zorgen; wat is dat dan? En hoe meet je dat?

De jeugd heeft de toekomst, en daarmee een kritischere houding ten aanzien van de monarchie. Nu maar hopen dat de opiniepeilers zich daar naar bewegen.

Floris Müller,

Woordvoerder Republikeins Genootschap

Dit artikel is eerder aangeboden als ingezonden brief bij de Volkskrant maar door de redactie niet geplaatst.

De banden tussen het Nederlandse koningshuis en dat van Saoedi-Arabië zijn helemaal niet zo hecht, bezwoer Willem-Alexander de Nederlandse pers in oktober 2018 tijdens een bezoek aan Londen, gevraagd naar een reactie op de moord op Jamal Khashoggi.

De koning noemde die liquidatie op de Saoedische ambassade in Istanboel weliswaar ‘verschrikkelijk’, maar voerde vervolgens aan dat hij ‘maar’ één keer op bezoek was geweest in Saoedi-Arabië, en wel in 2015, toen hij vooraan mocht staan bij het rouwbeklag voor de overleden vorst Abdoellah.

‘Die mededeling was stuitend misleidend. De banden tussen de Oranjes en het huis Al Saud zijn juist zeer hecht’

Die mededeling was stuitend misleidend. De banden tussen de Oranjes en het huis Al Saud zijn juist zeer hecht, blijkt uit het recent verschenen boek De Saoedi’s – de ongewisse toekomst van een machtige oliestaat van journalist Mark Blaisse.

Die band valt vooral terug te voeren op de Nederlandse Handelsmaatschappij (NHM), het handelshuis waar Koning Willem I een belang van 11 procent in vergaarde en dat later zou opgaan in de ABN Amro. De NHM richtte in 1926 de Saudi al-Hollandi Bank op om de vele pelgrims uit Nederlands-Indië naar de Saoedische bedevaarssteden Mekka en Medina te bedienen.Voor de Saoedi’s was de aanhoudende stroom Nederlandse Hadj-deelnemers een welkome inkomstenbron (de olie moest nog beginnen te vloeien) en daarom stuurde ’s lands eerste koning Ibn Saud zijn zoon prins Faisal in 1926 naar Nederland.

Deze bracht een bezoek aan koningin Wilhelmina op ‘t Loo en de NHM aan de Amsterdamse Vijzelstraat. Het beviel de Saoedische prins prima, want in de loop van de jaren dertig kwam hij nog twee keer langs. Zelf opende de Saoedische koning een rekening bij de Saudi al-Hollandi Bank, hetgeen bij de NHM tot de nodige hoofdbrekens leidde aangezien de koning zijn kredieten niet placht af te lossen. Daar stond tegenover dat de NHM als thuisbankier van het Saoedische koningshuis in 1927 een centrale rol kreeg toebedeeld bij de invoering van de nieuwe Saoedische munt, de riyaal.

De Saudi al-Hollandi bank heet tegenwoordig de Allawal Bank, is nauw verbonden aan de nationale oliemaatschappij Aramco en ABN Amro is daar nog steeds aandeelhouder. De ABN Amro is altijd nauw verbonden gebleven aan Oranje en dat maakt de ereplaats voor Willem-Alexander bij het rouwbeklag voor de Saoedische koning ineens een stuk begrijpelijker en zeker geen incident. Zoals ook de aanhoudende stroom steekpenningen vanuit het Nederlandse bedrijfsleven naar het 10.000 prinsen tellende Saoedische koningshuis in ruil voor riante bouwopdrachten ongetwijfeld bijdraagt aan de populariteit van de Nederlandse royals aldaar.

Zoals WA het in Londen aan het Nederlandse journaille voorstelde zou dan ook gezien kunnen worden als boerenbedrog. Of zou hij echt niet beter weten? Tijdens zijn jongste Kerstrede maakte WA ook al zo’n schuiver toen hij zijn ruim 1 miljoen kijkers voorhield dat de eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring van de Nederlandse gewesten in 1581 ‘nooit eerder vertoond’ was. De drie Zwitserse oerkantons Schwyz, Uri en Unterwalden deden precies hetzelfde al in 1291! Legendarisch blijft zijn verwijzing naar een ingezonden brief van ex-dictator Videla als een belangrijk inzicht in de Argentijnse verhoudingen. Kortom, het valt heel goed te begrijpen dat WA’s afstudeerscriptie voor zijn studie geschiedenis in Leiden nog steeds wordt behandeld als een gewichtig staatsgeheim.

Dit artikel verscheen eerder in De Republikein – abonneer je voor slechts 25€

Illustratie door Ardy Beld

Wie het monarchistische systeem achterhaald vindt, kun je ook vragen hoe het dan wél moet. Gelukkig zijn er heel wat landen in de wereld die zonder koningen of koninginnen prima functioneren. In dit artikel pleit ik om het ‘Duitse model’ met een (voornamelijk) ceremoniële president als voorbeeld te nemen.

Sommige landen hebben helemaal geen staatshoofd, sommige hebben een voornamelijk ceremonieel staatshoofd en andere hebben een politiek staatshoofd met een positie die soms doet denken aan een absoluut heerser.

Om uit al die mogelijkheden de juiste te kiezen, wil ik eerst stilstaan bij wat de rol van het staatshoofd in Nederland nu is.

Daarna leg ik uit waarom ik denk dat het ‘Duitse model’ goed past bij onze Nederlandse democratie.

Wat is de rol van het huidige Nederlandse staatshoofd? (de koning)

De koning heeft als staatshoofd een beperkt aantal officiële taken, zoals:

beëdiging van ministers en staatssecretarissen;

voorlezen van de Troonrede (al mag dit ook namens de Koning);

ondertekenen van wetten en Koninklijke Besluiten (voor alle duidelijkheid, het gaat daarbij niet om besluiten die de monarch zelf heeft genomen!)

Dit is – kort samengevat – wat er in de Grondwet staat over de rol van de koning. Daarnaast vertegenwoordigt de koning de Nederlandse staat:

Staatsbezoeken, handelsdelegaties, diplomatie

Denk aan staatsbezoeken afleggen, begeleiden van handelsdelegaties en ontvangen van buitenlandse staatshoofden en regeringsleiders.

Omdat de monarch geen feitelijke macht heeft, is zijn rol vooral protocollair en ceremoniëel. Het aanzien dat hij geniet maakt hem geschikt voor de taak.

Werkbezoeken, lintjes knippen, sporters toejuichen

De Koning heeft ook een vertegenwoordigende rol binnen Nederland. Denk aan ‘werkbezoeken’, toespraken voorlezen bij officiële aangelegenheden, medeleven tonen bij rampen, lintjes doorknippen, sporters toejuichen enzovoorts.

Voor welke taken heb je een staatshoofd nodig?

Dankzij de grondwet van Thorbecke (1848) hebben we in Nederland geen absolute monarchie meer

Onze staatsinrichting functioneert naar mijn mening redelijk goed. Het lijkt me geen goed idee om de grondwet van Thorbecke volledig te herschrijven. Ik ben (mede) daarom geen voorstander van een president met grote politieke macht (zoals in Frankrijk) of een republiek zonder staatshoofd (zoals in Zwitserland).

Een ceremoniële president sluit beter aan bij wat we nu al hebben:

Ten eerste de officiële taken in de Grondwet.

Je kunt ervoor pleiten dat het niet per se een ‘staatshoofd’ hoeft te zijn die wetten ondertekent – waarom niet de parlementsvoorzitter? En een notaris of gerechtelijke instantie zou ministers kunnen beëdigen.

Maar het heeft ook voordelen om dit aan het staatshoofd toe te vertrouwen:

omdat het bijdraagt aan het aanzien van deze functionaris;

omdat het de desbetreffende instanties of gebeurtenissen gewicht verleent.

Staatshoofd als vertegenwoordiger

De vertegenwoordigende rol – zoals staatsbezoeken afleggen of toespraken houden – lijkt me in ieder geval belangrijk voor het staatshoofd.

Daarvoor heb je iemand nodig met aanzien in binnen- en buitenland. Aanzien verwerf je volgens mij door eigen verdiensten, niet door erfopvolging.

Wat wordt de rol van het toekomstige Nederlandse staatshoofd? (president)

Uit het bovenstaande komen de contouren van een modern staatshoofdschap al een beetje naar voren.

Als president zoek je een persoon die:

zich voor de samenleving verdienstelijk heeft gemaakt;

aanzien geniet in brede kringen;

een zekere waardigheid heeft;

enigszins gematigd is – geen fanatieke partijpoliticus.

Iemand die al een carrière achter zich heeft en zich zonder al te grote persoonlijke ambities aan de taak van President van de Republiek Nederland wijdt.

Hoe de rol precies vormgegeven wordt, kun je mede laten afhangen van de persoon die er invulling aan geeft – (wat mij betreft in ieder geval niet staan joelen bij sportevenementen of het ‘Heineken House’ bezoeken!).

De Duitse Bondspresident heeft ongeveer de taken die ik hier omschreven heb. Alleen in crisissituaties, als het nodig is dat iemand knopen doorhakt, gaan zijn bevoegdheden verder en mag hij bijvoorbeeld het parlement ontbinden.

Hoe kies je een ceremoniële president?

Een president is alleen democratisch gelegitimeerd als hij of zij via een transparante procedure gekozen wordt. We moeten nadenken over een kiesproces en daarbij dient zich wederom het Duitse model aan.

Getrapte verkiezing zorgt voor balans

De Duitse Bondspresident wordt gekozen door de Bondsvergadering – in Nederland zou de Staten-Generaal de logische instantie daarvoor zijn.

Door deze indirecte verkiezing wordt een onbalans tussen de legitimatie van de functionaris en zijn feitelijk macht voorkomen. Een president kan nooit zeggen: IK ben door het volk gekozen, dus MIJN mening moet de doorslag geven – zijn ‘macht’ is een afgeleide van de macht van de gekozen volksvertegenwoordiging.

Tweedekamervoorzitter Khadija Arib (2019)

Het kiesproces is een beetje vergelijkbaar met de gang van zaken rond de keuze van een Kamervoorzitter in Nederland. In het algemeen kiest men voor iemand die ook buiten eigen kring waardering geniet.

Iemand die zijn/haar sporen verdient heeft

In de praktijk zijn de presidenten meestal wat oudere, gematigde politici die hun sporen verdiend hebben. Alleen zó kan het presidentschap aanzien verkrijgen. Bovendien is de rol van ceremonieel president, zonder feitelijke macht, voor ambitieuze jongeren minder aantrekkelijk.

Uiteraard is de ambtsduur van een gekozen president beperkt, in Duitsland tot vijf jaar, met een aansluitende verlenging met maximaal nog eens vijf jaar. We kunnen in Nederland hetzelfde doen. Gezien de aard van de rol is er geen enkele noodzaak om een samenhang met Kamerverkiezingen na te streven.

Een ander voordeel van deze werkwijze is dat de weg naar het presidentschap voor extremisten zeer bemoeilijkt wordt. De kans dat ongewenste figuren zich bij directe verkiezing het presidentschap toeëigenen is niet volslagen ondenkbaar.

De betrokkenheid bij het politieke gebeuren in Nederland is niet erg hoog en de animo om te gaan stemmen voor een functie die vooral ceremonieel is zal al helemaal niet groot zijn.

Een minderheid die zijn kansen waarneemt zou op die manier zijn kandidaat op het pluche kunnen krijgen en chaos creëren – zelfs als de formele, grondwettelijke macht van die president nihil is. We hebben bij de zogenaamde ‘raadgevende referenda’ al ervaring opgedaan met dergelijke dingen.

Achtergrond van het ‘Duitse model’

In de Duitse staatsinrichting zijn de ervaringen verwerkt die het land heeft gehad met staatshoofden, in het bijzonder met de Rijkspresident tijdens de Republiek van Weimar. Men heeft gezien hoe de machtsconcentratie in één persoon ertoe bijdroeg dat het in 1933 misging en wilde dat in de toekomst voorkomen. Vandaar de vooral ceremoniële rol, de afstand tot het leger (de president is géén opperbevelhebber van de strijdkrachten!) en het kiesproces.

Er zijn gelijkenissen tussen de crisistijd in de jaren dertig van de vorige eeuw en de huidige tijd. Ook nu komen fascistoïde elementen naar boven, groepjes die pretenderen ‘het volk’ te representeren enzovoort. In zo’n situatie is het goed om lering te trekken uit het verleden.

Weinig problemen met Duitse ceremoniële presidenten

Frank-Walter Steinmeier – de huidige (2019) Duitse President

Duitsland heeft met zijn presidenten, sinds 1949, weinig problemen gehad. Het is maar één keer voorgekomen dat het echt fout ging, en dat was met Christian Wulff, die ervan beschuldigd werd het presidentschap te eigen bate aan te wenden, in 2012. Wulff trad zelf af. Er zijn echter regelingen voor het afzetten van een president. Daarvoor is wel een tweederde meerderheid van de volksvertegenwoordiging nodig.

Zonder het bouwwerk van Thorbecke (de Grondwet, de Nederlandse staatsinrichting) tot de grond toe af te breken en iets heel nieuws te bouwen, kunnen we het koningschap vervangen door een presidentschap met een vooral ceremonieel karakter. Het Duitse model sluit daar goed bij aan. Als we daarvoor kiezen, kunnen we voortbouwen op wat we al hebben én profiteren van de ervaringen van onze Europese buren.