Nieuws van politieke partijen in Nederland over SP inzichtelijk

9 documenten

Ons land moet eerlijker

SP SP Partij voor de Vrijheid PvdA Nederland 18-09-2020 09:43

Er gaat wat gebeuren. Daar ben ik van overtuigd. Afgelopen twee dagen debatteerden we van de ochtend tot de avond in de Tweede Kamer over de plannen van het kabinet. Het is mij duidelijk: ons land moet eerlijker. En het kan. Een grote SP is nodig om ervoor te zorgen dat het ook echt gaat gebeuren.

“Corona raakt ons allemaal”, sprak de koning op Prinsjesdag. En daar heeft hij gelijk in. Maar zeker niet iedereen even hard. De coronacrisis legt een vergrootglas op de ongelijkheid die we in de samenleving al zagen: een onzeker inkomen, de hoge werkdruk in de zorg, moeite hebben om rond te komen omdat de huur steeds verder stijgt. Deze problemen kenden we al, maar ze zijn door de coronacrisis nog groter geworden.

Vorig jaar hoorden we al dat partijen steeds meer terug kwamen op de gedachte dat het overlaten aan de markt, bijvoorbeeld van onze zorg en woningen, alles beter zou maken. De SP heeft daar nooit in geloofd, maar andere partijen, van de PvdA tot de PVV, hebben Mark Rutte geholpen om dit idee uit te voeren. En nu komen ze daar allemaal van terug. Het lijkt alsof de coronacrisis dat in een stroomversnelling heeft gebracht.

Maar gaat er nu vanzelf wat veranderen? Nee. Dat zullen we samen voor elkaar moeten krijgen.

Het einde van het neoliberalisme is in zicht. Dat is goed nieuws, want daarmee komt er meer ruimte voor onze ideeën, voor een eerlijke samenleving waarin onze zorg gebaseerd is op samenwerking in plaats van concurrentie, waarin een huis is om in te wonen en niet om rijk van te worden, waarin we omkijken naar elkaar, naar onze natuur en milieu en waarin de economie werkt voor iedereen en niet slechts voor een enkeling.

Maar gaat er nu vanzelf wat veranderen? Nee. Dat zullen we samen voor elkaar moeten krijgen. Ondanks de mooie woorden kiest het kabinet er nog steeds voor om weer twee miljard cadeau te doen aan de grote bedrijven in plaats van dat geld te gebruiken voor een eerlijke beloning voor onze zorgverleners. Daarom is een grote SP nodig om ervoor te zorgen dat er niet alleen verandering komt in woorden, maar vooral ook in daden.

You must have JavaScript enabled to use this form.

Ja, ik wil op de hoogte blijven van belangrijk nieuws en acties van de SP en Lilian Marijnissen.

De minister dient niet naar de andere Kamer te wijzen

SP SP VVD Nederland 25-06-2020 17:40

De Handelingen van 21 december 2010 lezen weliswaar niet als een spannend jongensboek maar het zou voor senatoren, staatsrechtgeleerden en politieke journalisten wel verplichte lectuur moeten zijn. De casus was dat de Eerste Kamer na de algemene beschouwingen een motie (32.500 I) had aangenomen tegen verhoging van de btw op podiumkunsten. Die verhoging stond wel in het wetsvoorstel Belastingplan, dat door een meerderheid van de Tweede Kamer was geaccordeerd. De Eerste Kamer oordeelde desalniettemin – als Kamer van heroverweging – dat de aangezegde btw-verhoging voor de cultuursector in de gegeven omstandigheden niet passend was.

Bij de behandeling van het Belastingplan in de Eerste Kamer deelde staatssecretaris van Financiën Frans Weekers (VVD) mee dat hij ‘klem zat’ tussen twee Kamers en derhalve niet bij machte was de aangenomen motie uit te voeren. Daarop verzocht ik – namens alle fractievoorzitters – om een derde termijn, in aanwezigheid van de premier Mark Rutte (toen nog van Rutte I). Zover hoefde het niet te komen omdat de staatssecretaris zijn ‘nieuwe doctrine’ – na intensief overleg met premier Rutte – na enkele uren terugtrok en meedeelde hoe hij alsnog uitvoering zou gaan geven aan de aangenomen motie.

Kabinet respecteerde eigenstandige positie Eerste Kamer

D66-woordvoerder Hans Engels, zelf staatsrechtgeleerde, concludeerde daarop ‘dat ik met vreugde vaststel dat het kabinet uiteindelijk de eigenstandige positie en verantwoordelijkheid van de Eerste Kamer respecteert. Dat getuigt van constitutioneel bewustzijn en van respect voor de politieke behoorlijkheid. Het is wel jammer dat de Eerste Kamer daarvoor tot het uiterste heeft moeten gaan’. (Engels lichtte toe dat, als de regering bij haar eerdere standpunt in het debat gebleven was, de fractie van D66 – net als veel andere fracties – tegen het Belastingplan 2011 zou hebben gestemd).

De verantwoordelijkheid werkt in de richting van beide Kamers

PvdA-woordvoerder Frans Leijnse concludeerde: ‘Deze regering heeft een eigen verantwoordelijkheid. Die verantwoordelijkheid werkt in de richting van beide Kamers gelijk. In beide Kamers moet de regering volledig verantwoordelijk voor haar eigen gedrag optreden. Verwijzingen naar hetgeen in de andere Kamer plaatsvindt, zijn daarbij in beginsel niet aan de orde.’

En VVD-woordvoerder Ger Biermans concludeerde: ‘Wij zijn verheugd dat het kabinet de eigenstandige rol van deze Kamer heeft bevestigd, misschien moet ik vandaag zeggen: herbevestigd’.

Wij hebben een eigen relatie met de regering

Nadat de staatssecretaris, in overleg met de premier, ‘de oude doctrine’ in ere had hersteld, trok ik, opnieuw namens alle fractievoorzitters, het verzoek om een derde termijn in. Ik vatte het resultaat van het debat als volgt samen: ‘Nu staat vast dat als deze Kamer iets vraagt, de regering niet naar de overkant hoeft te lopen om te vragen of het mag. Wij hebben een eigen relatie met de regering. De regering besluit dan zelf. Als het erop aan komt, respecteert de regering de wens van deze Kamer’.

In dit debat in 2010 hebben Eerste Kamer en regering invulling gegeven aan de ongeschreven regels die in het verkeer tussen regering en parlement betamen. Dat was echt historisch: een Kamer die pal stond voor haar positie en de regering die uiteindelijk die positie niet terzijde schoof maar herbevestigde. En een constitutionele ordening die bewees oud maar effectief te zijn.

De minister dient niet naar de andere Kamer te wijzen

De geschiedenis van 2010 leert hoe van confrontatie tot compromis gekomen kan worden. Nu minister Ollongren beweert, als staatssecretaris Weekers  in 2010, ‘klem’ te zitten tussen twee Kamers, zegt de heersende doctrine dat dit argument niet valide is, niet constitutioneel. De minister heeft, ook nu, een eigenstandige relatie met de Eerste Kamer en dient niet naar de andere Kamer te wijzen.

Ook met die andere Kamer heeft de minister een eigenstandige relatie – en het is aan haar om beide relaties ‘constitutioneel bewustzijn’ te tonen. In 2010 werd aangetoond dat dat kan. Wellicht is het wijs dat de minister samen met de premier de Handelingen van 21 december 2010 nog eens even naleest?

Tiny Kox, SP-fractievoorzitter in de Eerste Kamer

Wie gaat de rekening van deze crisis betalen?

SP SP Nederland 11-05-2020 12:31

Wie gaat de rekening van deze crisis betalen? Lilian vroeg het aan Mark Rutte. Het antwoord kun je hieronder zien. Wat de SP betreft is het antwoord eenvoudig: laat grote bedrijven eindelijk hun eerlijke deel aan belasting betalen. Dan kunnen we dat geld gebruiken om te investeren in de samenleving, om samen sterker uit de crisis te komen, om zorgverleners een fatsoenlijk salaris te geven. Doe je ook mee?

Ouders toeslagenaffaire worden in juridisch moeras gejaagd

SP SP Nederland 12-03-2020 15:34

Duizenden ouders werden onterecht door de Belastingdienst beschuldigd van fraude met kinderopvangtoeslag. Er werd een commissie ingesteld die onderzoek heeft gedaan naar compensatie voor ouders die slachtoffer zijn geworden van de heksenjacht. Donderdag kwam de commissie Donner met een advies voor het kabinet. SP-Kamerlid noemt het advies ontluisterend en teleurstellend: 'Deze commissie zou de menselijkheid terugbrengen bij de Belastingdienst. In plaats daarvan worden ouders dieper in een juridisch moeras gejaagd. Er wordt geen moreel oordeel geveld. Er is niet met ouders gesproken. De commissie Donner komt ook niet met een groots gebaar, in plaats daarvan wordt er een veel te kleine groep mensen een beetje geholpen. Duizenden hebben nog steeds geen antwoorden en zitten nog altijd in onzekerheid.'

Leijten is blij dat 1800 ouders nu geholpen worden, maar dat is nog niet genoeg. De bal ligt nu bij het kabinet en de minister-president: 'Het is nu aan minister-president Mark Rutte om wel medemenselijkheid te tonen en om niet als jurist te werk te gaan. Iedereen die onterecht door de Belastingdienst is beschuldigd van fraude met kinderopvangtoeslag moet ruimhartig gecompenseerd worden voor de diepe ellende waar ze jarenlang in zijn gestort.'

Het zijn ook roerige tijden voor mensen die werken bij de Belastingdienst. De toeslagenaffaire is heftig en heeft geleid tot veel debat, nieuwe bestuurders, nieuwe staatssecretarissen en een voorstel voor reorganisatie. Dit debat wordt gevoerd over de hoofden van de medewerkers van de Belastingdienst heen. De SP lanceerde daarom een enquête om van de medewerkers van de Belastingdienst zelf te horen wat zij vinden over hoe het gaat bij de Belastingdienst.

Ben je medewerker bij de Belastingdienst? Vul dan hier de enquête in!

Het referendum komt dichterbij

SP SP GroenLinks D66 PvdA Nederland 28-10-2019 11:38

De Raad van State ziet het referendum als een goede manier om de 'gevoelens van isolement, vervreemding en uitsluiting' onder bepaalde groepen mensen in de samenleving te verminderen. Dat blijkt uit het advies van de Raad van State over de wet van de SP voor een bindend correctief referendum.

SP-Tweede Kamerlid Ronald van Raak: 'Ik ben heel blij met dit advies, maar toch ook verrast, omdat de belangrijkste adviseur van de regering in het verleden erg kritisch was over het referendum, dat moeilijk te verenigen zou zijn met onze parlementaire democratie. Dat was ook het belangrijkste argument van premier Mark Rutte om het referendum af te schaffen. Nu ziet de Raad van State het referendum als een "positief te waarderen aanvulling en correctie" op ons huidige stelsel. Dat is een grote kanteling.'

De Raad van State ziet ook andere voordelen van het bindend correctief referendum. Zo zorgt het ervoor dat politieke partijen scherp blijven en er rekening mee houden dat de compromissen die zij sluiten ook echt kunnen rekenen op voldoende steun van de bevolking. Onvrede van burgers komt eerder op de politieke agenda en mensen die zich niet gehoord voelen kunnen op deze manier hun stem laten horen.

Van Raak: 'Mooi vind ik ook de opmerking van de Raad van State dat "voor een stabiele democratie meer nodig is dan handhaving van de status quo." De Raad van State wijst erop dat een grote meerderheid van de mensen in ons land voorstander is van een referendum. Het bindend correctief referendum zoals we dat voorstellen is daarom een 'sluitstuk' van het parlementaire stelsel.'

In december pleitte de Staatscommissie Parlementair Stelsel onder leiding van Johan Remkes ook voor een correctief referendum. 'De democratie werkt niet voor iedereen even goed. De stem van niet álle burgers wordt voldoende gehoord. De bestaande politieke onvrede bij een deel van de bevolking kan leiden tot afhaken en afkeer van de democratie,' stelde Johan Remkes. Volgens de Staatscommissie zijn referenda een goed 'ventiel' of goede 'veiligheidsklep' op het moment dat volksvertegenwoordigers dingen doen die het volk écht niet wil. Dit pleidooi was voor de SP reden om in januari een wetsvoorstel in te dienen voor invoering van een bindend correctief referendum. Een wet die nu wordt ondersteunt door de twee belangrijkste adviseurs van de politiek.

Van Raak: 'Het referendum is het kleefkruid van onze democratie. In februari 2018 verdedigde ik in de Kamer tevergeefs een wet voor een correctief referendum, een wet die ooit door GroenLinks, PvdA en D66 was gemaakt, maar die door deze partijen plotseling niet meer werd gesteund. Aanleiding was de uitslag van het raadgevend referendum over het verdrag met Oekraïne, waar deze partijen vóór waren, maar de bevolking tégen was. Dit was voor de regering aanleiding om het raadplegend referendum maar af te schaffen. Sindsdien is er echter veel veranderd. Het is bijzonder dat zowel een Staatscommissie als de Raad van State nu een bindend correctief referendum voorstellen, een echt referendum waarvan het kabinet en de Kamer de uitslag niet meer naast zich neer kunnen leggen.'

Dinsdag debatteert de Tweede Kamer over de begroting van Binnenlandse Zaken. Daar wil de SP een begin maken met een nieuwe discussie over het correctief referendum. 'Ik hoop dat we na het mooie pleidooi van de Staatscommissie en het interessante advies van de Raad van State nu een inhoudelijke discussie kunnen voeren. Over de vraag hoe we onze parlementaire democratie kunnen versterken en wat daarbij de rol is van het referendum. De wetgeving is ingediend en de adviezen liggen op tafel. Ik denk dat het referendum plotseling een stuk dichterbij is,' zegt Van Raak.

Bericht over cartoon In onze ...

SP SP Nederland 12-06-2019 12:10

Bericht over cartoon In onze videoclip 'Dit is Hans Brusselmans' heeft de SP ten onrechte de trekpop van cartoonist Ruben L. Oppenheimer gebruikt als wc-doortrekker. Hiervoor hadden wij geen toestemming. De trekpop hebben we veranderd door de tekening van het hoofd van Ivo Opstelten te vervangen door dat van Mark Rutte. Ook hiervoor hadden wij geen toestemming. De trekpop hebben wij uit de videoclip verwijderd. Ten onrechte hebben wij de indruk gewekt dat Oppenheimer bij de totstandkoming van onze videoclip betrokken was, hetgeen uitdrukkelijk niet het geval is. Ruben L. Oppenheimer is op geen enkele wijze verbonden aan de SP en wil op geen enkele wijze met de SP en onze video worden geassocieerd. Het spijt ons dat we zijn politieke en artistieke onafhankelijkheid hebben aangetast. Namens het partijbestuur, Ron Meyer

Bericht over cartoon

SP SP Nederland 12-06-2019 12:04

In onze videoclip 'Dit is Hans Brusselmans' heeft de SP ten onrechte de trekpop van cartoonist Ruben L. Oppenheimer gebruikt als wc-doortrekker. Hiervoor hadden wij geen toestemming. De trekpop hebben we veranderd door de tekening van het hoofd van Ivo Opstelten te vervangen door dat van Mark Rutte. Ook hiervoor hadden wij geen toestemming. De trekpop hebben wij uit de videoclip verwijderd. Ten onrechte hebben wij de indruk gewekt dat Oppenheimer bij de totstandkoming van onze videoclip betrokken was, hetgeen uitdrukkelijk niet het geval is. Ruben L. Oppenheimer is op geen enkele wijze verbonden aan de SP en wil op geen enkele wijze met de SP en onze video worden geassocieerd. Het spijt ons dat we zijn politieke en artistieke onafhankelijkheid hebben aangetast.

Namens het partijbestuur,

Ron Meyer

Verantwoordingsdag: Rutte bedondert de boel

SP SP Nederland 15-05-2019 10:36

De staatsfinanciën staan er goed voor, en daarmee houdt het goede nieuws ook ongeveer op. Het kabinet beloofde bij aantreden dat het er zou zijn voor de "gewone Nederlander” en dat iedereen er op vooruit zou gaan. Vandaag zien wij, alle mooie woorden ten spijt, dat de koopkracht voor alle Nederlanders is tegengevallen in 2018. Een op de drie Nederlanders had zelfs minder te besteden, terwijl de economie hard groeide. Dit kabinet bewijst er vooral te zitten voor de mensen die het toch al goed hadden.

'Het is niet rechtvaardig dat zo veel huishoudens inleveren, terwijl het zo goed gaat met de economie.' Dat is de reactie van SP-Kamerlid Mahir Alkaya op de gepresenteerde cijfers op Verantwoordingsdag. 'Tegenover de blinkende cijfers van de Haagse ministeries en grote bedrijven staan flinke koopkrachtminnen bij modale inkomens en minima. Het kabinet moet nu echt andere keuzes maken, wil het zijn geloofwaardigheid kunnen herstellen.'

Ook de Algemene Rekenkamer is kritisch over het kabinetsbeleid van 2018. Veel beloofde investeringen zijn niet uitgegeven en Rutte 3 heeft niet de schade kunnen herstellen die de bezuinigingen van Rutte 2 hebben aangericht.

Alkaya zal tijdens het Verantwoordingsdebat het kabinet oproepen om de lonen te verhogen, de lasten voor huishoudens te verlagen en de torenhoge bedrijfswinsten niet alleen ten goede te laten komen van dikbetaalde bestuurders en rijke buitenlandse aandeelhouders. 'Hoe krijg je het voor elkaar om zo slecht te presteren te midden van economische groei?' vraagt Mahir Alkaya zich af. 'Vooralsnog zijn de kabinetten onder leiding van Mark Rutte veel bekwamer gebleken in afbreken, dan in opbouwen. Het is de hoogste tijd dat Rutte zijn mooie beloftes na komt.'

Op het altaar van geglobaliseerd kapitaal

SP SP Nederland 09-05-2019 10:20

De democratie is uitgehold. We hebben de ceremonies nog wel, de verkiezingen en de debatten. Maar of de dividendbelasting wordt afgeschaft hangt uiteindelijk van een sms’je van Unilever-topman Paul Polman af. De globalisering van kapitaal heeft van democratie haar altaar gemaakt.­

Democratie is een kracht in de samenleving die gebaseerd is op gelijkwaardigheid. Alle mensen hebben één stem, hoe dik de portemonnee ook is. Het is het enig historisch bewezen middel om structureel solidariteit in de samenleving te organiseren. Waarmee we onder andere een menswaardig bestaan aan velen hebben verschaft. Zonder verzorgingsstaat zou volgens econoom Geert Reuten zo’n 30 procent van de mensen in armoede leven. Daarmee is de legitimering van het kapitalisme gekocht. Democratie verschaft ons individueel vrijheid en collectief soevereiniteit, vrijheid door zelfbeschikking. Het is ons land en wij bepalen wat ermee gebeurt.

Dat was in ieder geval het idee. Vrijheid, gelijkheid en broederschap, door de SP naar het heden vertaald in menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit. Het is het filosofische resultaat van de Franse Revolutie. De liberale democratie waarop de rijke geïndustrialiseerde landen van West-Europa zich baseerden. De meest glorieuze jaren daarvan waren de dertig jaar na de Tweede Wereldoorlog. Het lukte om het rauwe kapitalisme te beteugelen en de opbrengsten te gebruiken om het levenspeil van de hele bevolking omhoog te trekken. Het sociaal compromis tussen arbeid en kapitaal. Waaraan de machtigen zich ofwel committeerden uit angst voor de revolutie in de Sovjet-Unie, ofwel onder druk van de sociaaldemocratische consensus, of uit sociale bewogenheid.

De dochter en zoon van de timmerman en huisvrouw konden voor het eerst in de geschiedenis verder leren. Het was een periode waarin democratie werd uitgebreid, door menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit in steeds meer menselijke relaties te verwerkelijken.

Dat veranderde allemaal in de jaren zeventig. Complexe historische gebeurtenissen laten zich niet begrijpen in een enkele oorzaak. Maar een van de momenten die de veranderingen inluidde, was de eerste oliecrisis in 1973. De Arabische landen eisten hun deel van de oliewinsten op. Daarmee werd de grondstof voor de moderniteit een stuk duurder. In 1979 volgde de tweede oliecrisis. Samen met andere ontwikkelingen maakte het van de jaren zeventig een crisisperiode voor de sociaaldemocratische consensus. De tegenstelling tussen democratie en kapitalisme kwam weer bloot te liggen. Als antwoord op de crises zegde het kapitaal namelijk het pact op. Zoals socioloog Wolfgang Streeck in Gekochte Tijd schrijft, toonde “het kapitaal zich [..] een speler en geen speelgoed; geen prooi, maar een roofdier, dat het institutionele harnas van de ‘sociale markteconomie’ na 1945 een te kleine kooi vond waaruit het zich steeds dringender meende te moeten bevrijden.” Een van de strategieën werd internationalisering van kapitaal. Slimme politici als Margaret Thatcher en Ronald Reagan gebruikten de crisis om de sociaaldemocratische consensus te vervangen door het neoliberalisme. Daarbij wakkerden ze verdere globalisering van kapitaal aan.

Terwijl vanaf de jaren zeventig kapitaal zich aan de grenzen van natiestaten begint te onttrekken, blijft democratie binnen de natiestaat. Er zijn wel internationale instituties: het Internationaal Monetair Fonds, de Wereldbank en de Europese Unie. Maar functioneel democratisch zijn ze niet. Democratie is bij uitstek gebonden aan de grenzen van de natiestaat. Het is tot nu toe de enige schaal van omvang waar we erin zijn geslaagd een democratie van betekenis te organiseren. Kapitaal bewoog zich een wereld in zonder vakbonden, democratische controle en socialistische partijen. Een heerlijke nieuwe wereld. Het verandert democratie ingrijpend, in haar altaar. Waar geboden gelden die kapitaal dicteert.

Gij zult winstbelasting verlagen

Een van de duidelijkste effecten is de mogelijkheid tot chantage. Doordat kapitaal vrij over landsgrenzen heen kan, werd werkgelegenheid het politieke chantagemiddel. ‘Als de winstbelasting niet omlaaggaat, dan zetten we de fabriek in een ander land neer.’ Een van de recentste voorbeelden was in Nederland de afschaffing van de dividend­belasting. Anders zou Unilever het hoofdkantoor verplaatsen. Een sms’je van topman Paul Polman aan VVD-premier Mark Rutte met de mededeling dat het kantoor hoe dan ook naar Londen gaat, was genoeg om het plan van tafel te halen.

Terwijl vanaf de jaren zeventig kapitaal zich aan de grenzen van natiestaten begint te onttrekken, blijft democratie binnen de natiestaat. Er zijn wel internationale instituties: het Internationaal Monetair Fonds, de Wereldbank en de Europese Unie. Maar functioneel democratisch zijn ze niet. Democratie is bij uitstek gebonden aan de grenzen van de natiestaat. Het is tot nu toe de enige schaal van omvang waar we erin zijn geslaagd een democratie van betekenis te organiseren. Kapitaal bewoog zich een wereld in zonder vakbonden, democratische controle en socialistische partijen. Een heerlijke nieuwe wereld. Het verandert democratie ingrijpend, in haar altaar. Waar geboden gelden die kapitaal dicteert.

Gij zult lonen matigen

De gelijkwaardigheid tussen mensen wordt aangetast door toenemende ongelijkheid. De globale concurrentie dwingt kapitalisten om hun kapitaal te vergroten, maar het dwingt werkers om hun loon te verlagen. Als de lonen niet omlaaggaan, vertrekken we naar een ander land, zo klinkt het vanaf de jaren zeventig en sindsdien blijven de lonen achter bij de groei van de economie, de productiviteit en de winsten. Het is in Nederland niet zo eenvoudig om de lonen snel naar beneden te krijgen. De FNV heeft namelijk nog steeds een miljoen leden en nog altijd hebben de meeste mensen een vast contract. Door flexibilisering van arbeid met tijdelijke contracten, zzp-constructies en 0-urencontracten, konden lonen toch lager worden. Ook met het organiseren van arbeidsmigratie worden de lonen gedrukt. Een zichzelf progressief noemende partij als D66 juicht dit toe. De redenering is dan: omdat kapitaal geglobaliseerd is, moet arbeid maar mee globaliseren om niet tegen elkaar uit te worden gespeeld. Dat heeft een frictieloos kapitalisme van volksverhuizingen en ontworteling tot gevolg. Het wordt gerechtvaardigd met de cynische overtuiging dat het voor de arbeidsmigrant uiteindelijk ook beter is.

Gij zult privatiseren

Globalisering was een trein die landen niet konden missen. De grotere schaal bood meer afzetmarkten, het voordeel van lage lonen, belastingontduiking en hogere winsten. Als jouw bedrijf maar een wereldspeler wordt. Het was een van de overwegingen om een groot deel van de publieke sector te privati­seren, zo stelt minister van Staat Herman Tjeenk Willink. Als publieke diensten waren telecom, post, bank, spoorwegen en energie per definitie nationaal en dus gebonden aan de grenzen van Nederland. Gepriva­tiseerd konden KPN, TNT, PostNL, ING, NS en onze energiebedrijven actief worden in andere landen en een wereldspeler van formaat worden. We weten hoe dat avontuur is afgelopen. KPN werd zelf bijna overgenomen, het lucratieve pakketpostbedrijf TNT is overgenomen en PostNL smeekt om weer staats­monopolist in de briefpost te worden. ING is een wereldspeler geworden, waar het ene na het andere lijk uit de kast valt. Van de witwasaffaire tot de verdubbeling van het loon van CEO Ralph ­Hamers, tot de rol van ING in de bankencrisis van 2008. NS wordt nog steeds dicht bij de overheid gehouden, maar beter en goedkoper is het met de verzelfstandiging niet geworden. En tot slot zijn vrijwel al onze energiebedrijven in buiten­landse handen gekomen. In een tijd waarin we de CO2-vervuiling van onze energievoorziening moeten terugdringen met zon-, wind- en misschien wel kernenergie.

Gij zult bezuinigen

Een effect van de globalisering van kapitaal was dat overheden de staat niet meer afdoende konden finan­cieren door belastingen te heffen. De winstbelasting werd omlaag gechanteerd en hoewel gewone mensen steeds meer zijn belast, zit er een grens aan wat zij kunnen ophoesten. De uitweg werd finan­cieren met schuld op de financiële markt, zo beschrijft Wolfgang Streeck in Gekochte Tijd. Het maakte van financiële markten een examinator van nationale politiek.

Econoom Robert Went beschrijft in Grenzen aan de globalisering? hoe in 1994 de beurskoersen daalden en de rente opliep in aanloop naar de presentatie van het verkiezingsprogramma van de Zweedse oppo­­­­si­tionele Sociaal-Democratische Partij (SAP). De markt was bang “dat de sociaal-democraten niet genoeg zouden gaan bezuinigen. De leiding besloot in allerijl bezuinigingen in het programma op te nemen en om onrust te voorkomen presenteerde ze het bewust op een tijdstip waarop de beurzen gesloten zijn. Uiteindelijk velde ‘de markt’ (…) een voorlopig positief oordeel over het programma.” De reactie op de meest recente begroting van de Italiaanse regering door de financiële markten is vergelijkbaar.

Niet de democratie bepaalt de grenzen, dat doet de markt. Een gebod waar Forum voor Democratie graag aan gehoorzaamt als het in zijn programma schrijft “een radicale sanering van de overheid” te willen. Dat draait uit op een afbraak van de publieke sector.

Gij zult geld met geld verdienen

De globalisering bracht veel kapitaal op drift. Dit zorgde ervoor dat de financiële sector in verhouding tot de gewone economie flink kon groeien. Een voorbeeld daarvan is dat nota bene de Amerikaanse autobouwer General Motors tijdens de crisis van 2008 een aanzienlijk deel van de Nederlandse hypotheekmarkt in handen had.

Onder Margaret Thatcher werd in Groot-Brittannië de financiële sector in Londen bewust aangewakkerd. De financialisering van de Britse economie die daarop volgde, wordt ook wel in verband gebracht met het verdwijnen van de Britse maak­industrie. Dat heeft te maken met de grote hoeveelheid buitenlands kapitaal die dan de economie binnenkomt. Daardoor wordt een munt veel waard en worden exportproducten, zoals auto’s en machines, relatief duur. De financialisering van de economie drukt zo de maak­industrie het land uit. Een industriepolitiek voeren om het aantal banen te verhogen is onder deze omstandigheden dan ook lastig.

En als het fout gaat wint kapitaal het nogmaals van democratie. Dat hebben we gezien tijdens de grote financiële crisis van 2008. Grote private banken werden tot ‘too big to fail’ bestempeld en gered met miljarden aan belastinggeld. De kosten werden verhaald op de publieke sector, die de grootste bezuinigingsoperatie in de geschiedenis onderging.

De Kerk van het Kapitaal

Al deze geboden hebben een ding gemeen: het zijn inperkingen van onze democratie. We hebben de ceremonies nog wel, de verkiezingen en de debatten, maar zonder invulling met de waarden menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit is democratie een hol proces. De vrijheid om ons eigen nationale lot te bepalen, de soevereiniteit, verdwijnt. Politieke keuzes worden aan de markt getoetst. Die geeft bij monde van de beurskoersen en de rentestand haar zegen of vloek. Het meest gevoelig hiervoor zijn misschien nog wel de politici die haarfijn aanvoelen hoe ze bij de markt in het gevlei komen. In plaats van de democratie te verdedigen tegenover het kapitaal, zijn zij haar priesters geworden. Het kapitaalkartel van VVD, D66 en Forum voor Democratie, elk op hun eigen manier, gehoorzaamt aan deze geboden. Democratie is veranderd in een altaar waarop het geglobaliseerd kapitaal wordt bewierookt.

Een wereld zonder functionerende democratische controle, zonder vakbonden en zonder socialistische partijen. Het lijkt op de negentiende-eeuwse wereld waarin Karl Marx leefde en zijn kritiek op het kapitalisme schreef. Vakbonden en socialistische partijen waren er nog niet. Parlementen nog maar net, maar stemrecht was voorbehouden aan de welgestelde burgers.

Uit de latere geschiedenis kunnen we leren dat een versterking van democratie, ten koste van kapitalisme, onze gezamenlijke welvaart veel goed kan doen. Ook kunnen we eruit leren dat een groot onrecht uiteindelijk niet wordt getolereerd. Een politiek, economisch en ideologisch stelsel heeft legitimiteit van de mensen nodig. De verzorgingsstaat heeft legitimiteit voor het kapitalisme gekocht, het uithollen van democratie tast die legitimiteit daarentegen ernstig aan. Het is de neoliberale hegemonie die in Nederland mensen doet afhaken en in Frankrijk gele hesjes op straat brengt.

De mis is over

De vraag is hoe we democratie uitbreiden ten koste van kapitalisme. We kunnen proberen om democratie internationaal te organiseren. Hoewel alleen in de kantoren van de Verenigde Naties misschien nog geloofd wordt in een wereldregering, is er wel wat mogelijk gebleken. Met internationale afspraken tussen landen, zoals Bretton Woods over het financieel stelsel en het klimaatakkoord van Parijs, zijn sociale en ecologische grenzen vast te stellen. Ook de internationale samenwerking tussen vakbonden kan kapitaal belemmeren het ene land tegen het andere land uit te spelen in de race naar beneden. Maar dat is het dan ook wel. Er zijn vrijwel geen andere succesvolle voorbeelden in de geschiedenis voor het organiseren van democratie boven de landsgrenzen.

Kansrijker is het om een einde te maken aan de vrije beweging van kapitaal over de wereld. Een van de manieren om dat te doen is om het cruciale kapitaal weer aan onze landsgrenzen te binden. Dat doen we door de infrastructuur in de publieke sector op te nemen. Het openbaar vervoer, brief- en pakketpost, telecom, banken, energieopwekking en -transport. Het geeft ons de zeggenschap om de bankensector te hervormen, glasvezel voor snel internet aan te leggen en energie op te wekken tegen lage kosten en zo min mogelijk vervuiling.

Een andere manier is om in de grotere bedrijven een werkersvergadering met een gouden aandeel verplicht te stellen. Bij ingrijpende beslissingen, zoals reorganisaties, verplaatsingen en overnames, krijgen werkers de beslissende stem in handen. Het bevordert de democratische invloed van werkers ten koste van de vrije beweging van kapitaal. Tot slot moet de winstbelasting omhoog. Daarmee kunnen de publieke sector en de verzorgingsstaat gefinancierd worden en komt de staat meer uit de schuldgreep van financiële markten. Het is een historisch beproefd recept om op z’n minst legitimiteit voor het kapitalisme te kopen.

Het is dat, of groeiende tegenstellingen tussen arm en rijk accepteren, met de machteloosheid die daarbij hoort. Menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit verdwijnen dan steeds verder uit de democratie. Het is de uitholling van democratie, waarzonder kapitalisme niet lang stand kan houden.