Er zijn veel misverstanden over het huidige beleid - en er is veel onzekerheid over wat we nu het beste kunnen doen om het Coronavirus onder controle te krijgen. In dit artikel blikken we kort terug op de gang van zaken tot nu toe; en kijken we vooral vooruit naar wat de komende dagen en weken de belangrijkste stappen zijn.
Niet "zomaar een griepje"
Allereerst: waarom nemen we überhaupt maatregelen? Hoe is deze golf van zieken ernstiger dan bijvoorbeeld de jaarlijkse griep? Sommige mensen stellen ons hier vragen over.
En oorspronkelijk stelde het kabinet zich natuurlijk ook op dit standpunt. Lange tijd wilde men de uitbraak van het Coronavirus überhaupt niet groot agenderen; en toen dat toch gebeurde, stelden Rutte en RIVM-directeur Van Dissel voor om de crisis aan te pakken met milde maatregelen.
De stille draai van het kabinet
Door het virus zich ‘gecontroleerd’ te laten verspreiden, hoopte men aanvankelijk dat er ‘groepsimmuniteit’ zou ontstaan. Binnen enkele dagen kwam de regering hierop terug en maakte een draai van 180 graden. Maximale indamming werd nu het doel.
De reden voor deze draai was niet alleen het aantal geschatte doden of de verhouding tussen “besmettingen” en “ernstige gevallen” - maar ook het enorme aantal mensen dat plotsklaps op de Intensive Care belandde met ernstige klachten van de luchtwegen. Daar waar een longontsteking normaal gesproken parallel aan een griepvirus ontstaat, veroorzaakt COVID-19 zelf de longontsteking.
Corona zorgt voor vele malen meer Intensive Care-behoevenden dan een griep - die bovendien veel langer Intensive Care-verzorging nodig hebben. Daardoor raakt het medisch systeem overbelast en dreigt de samenleving als geheel ontwricht te raken.
Op zo’n moment kunnen ook reguliere operaties niet meer worden uitgevoerd, dreigt de besmetting over te slaan naar verzorgingshuizen, crèches, scholen, overheidsdiensten: dan ontstaat kortom een kettingreactie die de gehele samenleving ontwricht.
Een horrorscenario. En om dat te voorkómen zijn dus serieuze maatregelen nodig - die het kabinet nu ook genomen heeft (zij het, in onze ogen, helaas veel te laat).
Wat nu?
Zijn deze maatregelen nu voldoende? Wij vrezen van niet. Hoewel mensen veel minder met elkaar in contact komen, zijn er nog steeds veel mensen die zich niet houden aan de door het kabinet gestelde regels. Beelden van volle parken en stranden gingen dit weekend de ronde en ook winkels zijn nog open en worden veelvuldig bezocht. Hierdoor zal het virus zich nog steeds snel verspreiden - met overbelasting van de IC als gevolg.
In onze ogen zou het daarom het beste zijn om kort, zeer stevig in te grijpen - waarna de samenleving snel weer de normale draad van het leven kan oppakken. Volgens Rutte zou een lockdown betekenen dat het land een jaar op slot moet. Volgens het RIVM krijg je daarna bovendien een grote opleving van het virus. Beide zijn onjuist.
Wat houdt een lockdown precies in?
Met een lockdown wordt alles op alles gezet om te voorkomen dat het virus zich verder verspreidt. Het is de meest verregaande vorm van “social distancing”, en omvat onder meer:
Het - voor korte tijd - sluiten van de grenzen:We kunnen de crisis binnen onze landsgrenzen niet effectief bestrijden, als er nog steeds (potentieel) geïnfecteerden uit het buitenland ons land binnen kunnen komen. Daarom: vluchtverkeer minimaliseren, grenscontroles invoeren, 14 dagen quarantaine voor mensen die het land toch binnen wensen te komen.
Het - voor korte tijd - sluiten van alle niet-essentiële winkels en bedrijven:Kledingwinkels, elektronicazaken, kappers, nagelstudio’s, markten, enzovoorts, moeten allemaal korte tijd sluiten.
Een - kortdurend - samenscholingsverbod:Het is verboden om je in groepen van meer dan twee personen op straat op te houden.
Alle niet-noodzakelijke bijeenkomsten - voor korte tijd - verbieden:Dus ook bijeenkomsten waar minder dan 100 mensen op afkomen.
Gedurende korte tijd restricties aan onnodig de straat op te gaan:Mensen kunnen nog de deur uit om boodschappen te doen, naar de apotheek te gaan of een frisse neus te halen, maar niet met meer dan twee personen (huisgenoten) tegelijk. Het wordt verboden om je op minder dan 1,5 meter afstand tot een ander persoon te begeven (uitzondering voor mensen met jonge kinderen).
We realiseren ons dat deze maatregelen zeer ingrijpend zijn voor een vrije samenleving. In de huidige situatie zijn ze echter noodzakelijk om zo snel mogelijk controle over de uitbraak van het virus te kunnen krijgen.
Hoe lang duurt een lockdown?
De lockdown duurt maximaal enkele weken. Hoe langer ermee gewacht wordt tot de lockdown wordt ingesteld, hoe langer die naar verwachting zal moeten duren en hoe ingrijpender de lockdown zal worden. Maar na twee à drie weken moet het doel zijn bereikt: in kaart brengen waar de besmettingen zijn, tijd kopen om de capaciteit voor de Intensive Care op te schalen, tests klaarzetten zodat de rest van het maatschappelijk leven weer zo normaal mogelijk kan hervatten.
Het is dus pertinent onjuist dat een lockdown zou moeten duren totdat er een vaccin is ontwikkeld (wat naar verwachting nog ruim een jaar gaat duren), zoals onterecht door Rutte is beweerd. De lockdown hoeft niet zo lang te duren, omdat die er puur op is gericht om controle te krijgen over de situatie. Dit gebeurt op de eerste plaats doordat nieuwe besmettingen worden tegengegaan (flatten the curve). Tijdens de lockdown wordt er tijd gekocht om noodzakelijke maatregelen te treffen, zoals voldoende beschermingsmiddelen aan te schaffen, voldoende zorgpersoneel klaar te stomen en de Intensive Care- en testcapaciteit te verhogen. Gedurende deze tijd zullen we ook steeds meer te weten komen over het nieuwe virus, zodat we het virus gerichter kunnen aanpakken als de lockdown is opgeheven.
Hoe verder ná de lockdown?
Het RIVM schetst onterecht het beeld dat een lockdown geen nut heeft. Het stelt:
“Weliswaar kan het nieuwe coronavirus zich dan nog minder gemakkelijk verspreiden, maar ook niemand bouwt dan immuniteit op tegen de ziekte. Aangezien de ziekte wereldwijd verspreid is, is de kans groot dat na het opheffen van een lock-down veel mensen alsnog tegelijk ziek in een korte periode worden en zo een piek veroorzaken. Met een lock-down stel je dus vooral het moment uit dat er veel mensen tegelijkertijd ziek worden, en dat willen we niet.”
Deze voorstelling van zaken is afgebeeld in het derde scenario van de onderstaande afbeelding.
Deze inschatting is om twee redenen onjuist. Ten eerste gaat men ervan uit dat de huidige maatregelen ervoor zullen zorgen dat er groepsimmuniteit optreedt, voordat er een vaccin is ontwikkeld. Dat dit praktisch onmogelijk is, blijkt uit het eerdere artikel dat wij hierover hebben gepubliceerd. Dus óók met de mildere maatregelen van het kabinet zal er géén groepsimmuniteit optreden (voordat er een vaccin is ontwikkeld) en is de kans dat het virus zich na het opheffen van de maatregelen onverminderd snel zal verspreiden niet kleiner dan na het opheffen van een lockdown.
Daarnaast gaat men ervan uit dat de lockdown van het een op het andere moment wordt opgeheven. Dit is echter niet wat wij in het debat hebben voorgesteld. Thierry Baudet heeft er in het debat duidelijk voor gepleit om na de lockdown, wanneer de situatie onder controle is, gecontroleerd de maatregelen op te heffen. Zo kan er scherp in de gaten worden gehouden hoe het virus zich verder zal ontwikkelen en of de Intensive Care-capaciteit groot genoeg is. Dat ziet er als volgt uit:
Om de situatie ná een lockdown, in afwachting van een vaccin, onder controle te houden, is nodig dat er maximaal getest wordt. Zo kan snel in kaart gebracht worden waar het virus opduikt, kunnen de geïnfecteerde personen direct in quarantaine worden geplaatst en kunnen de contacten van geïnfecteerde personen ook direct worden getest en indien nodig in quarantaine worden geplaatst. Deze methode wordt met succes toegepast in landen als Zuid-Korea en Singapore, om het virus onder controle te houden. Ook de Wereldgezondheidsorganisatie dringt erop aan om zoveel mogelijk te testen. Het RIVM weigert vooralsnog om maximaal te testen, ondanks dat daar wel de capaciteit voor zou zijn. Hierover hebben wij schriftelijke vragen gesteld.
