Bewoners verdienen meer inspraak en een sterkere positie ten opzichte van de gemeente en projectontwikkelaars tijdens participatietrajecten. Nu wordt er maar weinig gedaan met de inspraak van inwoners. Daarom diende Partij Sleutelstad vier voorstellen in bij de handreiking ‘Samenwerken met de stad’, waarin het nieuwe participatiebeleid van de gemeente wordt vastgelegd.
Voor Partij Sleutelstad staat het vergroten van de inspraak en zeggenschap van alle Leidenaren voorop. Dat betekent dat de gemeente steeds in open dialoog met de samenleving moet staan, dat beleid en besluiten in overleg met omwonenden, ondernemers en andere belanghebbenden worden genomen en dat Leidenaren via referenda en volksinitiatieven desgewenst het laatste woord hebben.
De afgelopen jaren is het regelmatig fout gegaan bij participatie en inspraak. Met de inbreng van inwoners wordt vaak maar weinig gedaan. In veel gevallen staat de uitkomst eigenlijk al vast. Bij sommige projecten werden afspraken geschonden en stelde de gemeente zich onbetrouwbaar op. Het leidde tot enorme onvrede in de stad over participatie. Voor de gemeenteraad reden om het college op te roepen een handelingsperspectief op te stellen voor participatie.
Handreiking participatie
De handreiking die dit opleverde – met uitgangspunten als ‘gelijk speelveld’, ‘inclusieve participatie’ en ‘regie bij de gemeente’ – is inhoudelijk mooi, maar staat wel haaks op de praktijk bij veel participatietrajecten – zoals onlangs nog bij het Energiepark en de Prinsessenbuurt. Ondanks de mooie uitgangspunten zal dit vermoedelijk niet snel veranderen. Twee fundamentele problemen die ten grondslag liggen van een groot deel van de problemen veranderen niet:
Een gelijk speelveld ontbreekt veelal: bewoners moeten opboksen tegen projectontwikkelaars en economische belangenorganisaties met diepe zakken, een informatievoorsprong en een stevige machtspositie (bijvoorbeeld als grondeigenaar). Bij bouwplannen organiseren de ontwikkelaars ook nog eens zelf de participatie, terwijl zij een commercieel eigenbelang hebben. Bewoners zijn aangewezen op hun vrije avond, hun eigen contacten en expertise, en eventueel wat eigen geld. Dat allemaal naast hun baan en privéleven.
Lijvige coalitieakkoorden, dikke beleidskaders en ontwerp-besluiten laten weinig ruimte om nog reële invloed uit te oefenen. Het college houdt hier rigide aan vast als deze botsen met wensen van inwoners (maar als projectontwikkelaars iets anders willen, kan dat opeens wel). De uitkomst over wezenlijke zaken staat daarmee al grotendeels vast. De invloed van burgers smoort daarmee in beleid en bureaucratie. Wat resteert is participatie over de wipkip.
Versterk positie bewoners
Participatie in Leiden zal pas echt verbeteren, als de positie van inwoners versterkt wordt. Het uitgangspunt ‘gelijk speelveld’ uit de handreiking dient concrete invulling te krijgen. Partij Sleutelstad diende daarvoor drie voorstellen in:
De regie over participatie bij bouwplannen moet weer bij de gemeente worden belegd en niet bij projectontwikkelaars. Ontwikkelaars hebben een commercieel eigenbelang bij een bouwplan en zijn niet neutraal. Van een evenwichtige belangenafweging is dan geen sprake. Een voorstel om de gemeentelijke regie te versterken werd aangenomen.
Bij grote gebiedsontwikkelingen dienen georganiseerde bewoners onder bepaalde voorwaarden een subsidie krijgen waarmee zij zich van ondersteuning kunnen voorzien. Dat stelt hen beter in staat om met serieuze, constructieve alternatieven te komen. Deze regeling kan gefinancierd worden door de leges die projectontwikkelaars moeten betalen voor een omgevingsvergunning bij projecten met een bouwsom van ten minste 2,5 miljoen te verhogen.
Er moet een mogelijkheid komen voor onafhankelijke arbitrage en/of mediation als de gemeente zich naar het oordeel van bewoners zich niet houdt aan afspraken of informatie achterhoudt. Dit als alternatief voor zware, gejuridiseerde procedures die nu gelden, zoals beroep- en bezwaarprocedures. Beter is om plooien in een vroeg stadium glad te strijken.
In de commissievergadering bracht Partij Sleutelstad daarnaast ook het discussiepunt in om relevante stakeholders ook al bij het opstellen van de probleemanalyse en -definitiefase te betrekken.
Niet alles hoeft op het stadhuis besloten te worden
Wijkbewoners weten het beste wat goed is voor hun wijk. Niet alles moet op het stadhuis besloten worden. De gemeente zou juist moeten durven om vaker beslissingsrecht over te dragen aan wijkbewoners bij onderwerpen die primair een buurt raken. We dienden een motie in om in die gevallen in beginsel te kiezen voor de hoogste participatieniveau’s (coproductie en meebeslissen).