Poliflw

Iedere dag heb ik de kans en het voorrecht te werken aan oplossingen in het landsbelang. Ik realiseer me ook dat we het niet voor iedereen altijd goed kunnen doen. Daarvoor zijn de problemen te groot. Een rechte rug betekent ook moeilijke besluiten moeten nemen die voor mensen niet altijd fijn zijn. Juist dan en juist daarom is jullie steun en betrokkenheid nu van grote waarde.

De rechtshulp en rechtspraak stonden te ver van deze ouders af. De enkele ouder die naar de rechter stapte daargelaten, voor de meeste ouders had de rechtszaal net zo goed op een andere planeet kunnen staan. Om dat te doorbreken is rechtshulp dichtbij huis nodig. Bijvoorbeeld in Huizen van het Recht. Een laagdrempelige voorziening in de wijk, waar mensen terecht kunnen voor hun probleem. Eerste hulp bij sociaal-juridische vraagstukken. Dat kan een brief zijn met dreigend ontslag van een werkgever, maar ook het stopzetten van een bijstandsuitkering of een vordering tot het terugbetalen van de kinderopvangtoeslag. Een mens met een probleem moet ergens naar toe kunnen om het verhaal te kunnen doen en geholpen of doorverwezen worden. Laagdrempelig, betaalbaar, niet te ingewikkeld. Veel onrecht op één thema, zoals bijvoorbeeld met de kinderopvangtoeslag of de participatiewet, moet ook een duidelijk signaal zijn dat er meer aan de hand is en dat er ook voor de beleidsmakers en de wetgever werk aan de winkel is. Zo voorkomen we meer onrecht. De toegang tot het recht is het fundament van onze rechtsstaat.

Dat de Raad van State naast een adviserende ook een rechtsprekende taak heeft is veel juristen al langer een doorn in het oog. Principieel geldt dat het orgaan dat de regering adviseert over wetten niet ook tegelijkertijd de hoogste rechtsprekende instantie zou moeten zijn. Dan is de schijn van partijdigheid aanwezig. De wetswijzigingen om hier wat aan te doen uit het verleden zijn lapmiddelen gebleken. De Raad van State kiest helaas te vaak en te makkelijk de kant van de overheid. Een overheidsdienst zou haar zaken wel op orde hebben dus daar mocht op vertrouwd worden, vond de Raad van State. Ten onrecht, blijkt nu. De afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State is niet het schild van bescherming voor de burger geweest. De rechtsbescherming is niet in goede handen bij het instituut dat zo dicht op de overheid zelf zit. De rechtsprekende taak zou dus weggehaald moeten worden bij de Raad van State en ondergebracht moeten worden bij de gewone rechterlijke macht. Bijvoorbeeld in een bestuursrechtelijk gerechtshof. Waarna cassatie mogelijk is bij de Hoge Raad. Ook de Raad voor de rechtspraak en veel juristen van statuur hebben zich hier in het verleden voorstander van getoond.

Het vertrouwen in de rechtsstaat is geschonden en moet worden hersteld. We moeten er dus voor zorgen dat mensen hun recht kunnen halen. Door betaalbare rechtshulp te organiseren, laagdrempelig en in de buurt. En door de rechtsbescherming te verbeteren, door de rechtspraak in het bestuursrecht onder te brengen bij de gewone rechterlijke macht. Dat is voor sommige juristen wellicht een revolutie, maar deze crisis in de rechtsstaat vraagt daar ook om. Dit moet heel fundamenteel worden aangepakt, omdat het gaat over het vertrouwen in de rechtsstaat.

In colonne op weg naar de extra beveiligde rechtbank Schiphol vanwege een vraag over Marokkanen.

Die onze wijken en steden in brand zetten én er mee wegkomen, maar een oppositieleider die daar een vraag over stelt, staat al 6 jaar voor de rechter.#Wilders pic.7905d1c4e12c54933a44d19fcd5f9356-gdprlock/5S75rSu34G

Vorig jaar op 29 mei deed de Raad van State zijn beruchte stikstofuitspraak. Het kabinet heeft die uitspraak veel strenger geïnterpreteerd dan nodig is en is gestart met een stikstofbeleid dat veel boerenbedrijven de kop zal kosten. 

Voor de klimaatclubs is dit nog niet genoeg. Zij willen alle 7500 vergunningen die al waren verleend aanvechten. Verschillende rechters door het hele land hebben op verzoek van de milieuclubs al tientallen vergunningen vernietigd. Een ramp voor de hardwerkende boerenfamilies die hun bedrijf kapot gemaakt zien worden.

Tot overmaat van ramp zijn veel van de recente stikstofuitspraken ook nog eens helemaal niet openbaar gemaakt. Zo valt dus niet goed te controleren waarom de rechter in verschillende zaken precies heeft besloten de vergunning te vernietigen. 

Volgens de officiële richtlijnen moeten uitspraken zo veel mogelijk openbaar gemaakt worden. Dit geldt in ieder geval als het om uitspraken gaat die van bijzonder belang zijn voor bepaalde beroepsgroepen. 

Forum voor Democratie eist dat alle stikstofuitspraken openbaar gemaakt worden. Wij stellen de volgende Kamervragen aan minister Schouten (Landbouw, ChristenUnie) en minister Dekker (Rechtsbescherming, VVD):

Vraag 1Bent u bekend met het bericht ‘Rechtbank vernietigt vergunning veehouders’? *(1)

Vraag 2Hoeveel gerechtelijke uitspraken zijn er ná 29 mei 2019 gedaan over de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS)? Hoeveel daarvan gaan over de inrichting (bijvoorbeeld stallen), hoeveel over beweiden, hoeveel over bemesten en hoeveel over handhaving?

Vraag 3Hoe en op welk moment is er vanuit de politiek op die verschillende uitspraken gereageerd, of zal naar verwachting nog worden gereageerd?

Vraag 4Klopt het dat “op voorhand” is besloten om bepaalde uitspraken over de PAS niet te publiceren? *(2) Waarom worden (bepaalde) uitspraken over de PAS niet gepubliceerd? Wie heeft dat op voorhand bepaald?

Vraag 5Hoe verhoudt het niet openbaar maken van gerechtelijke uitspraken zich met artikel 5 van het Besluit selectiecriteria uitsprakendatabank Rechtspraak.nl? *(3)

Vraag 6Hoeveel uitspraken over de PAS zijn niet gepubliceerd? Wanneer en door welke gerechtelijke instanties zijn die uitspraken gedaan?  

Vraag 7Bent u bereid om alsnog alle uitspraken over de PAS te laten publiceren? Zo ja, wanneer? Zo nee, waarom niet?

*(1): Leeuwarder Courant 30 april 2020, ‘Rechtbank vernietigt vergunning veehouders’, zie https://www.lc.nl/economie/Rechtbank-vernietigt-vergunning-veehouders-25617036.html. 

*(2): Zie https://www.stikstofclaim.nl/updates/rechtbank-weigert-publicatie-uitspraken-over-vernietigde-boerenvergunningen. 

*(3):  Zie https://www.rechtspraak.nl/Uitspraken/paginas/selectiecriteria.aspx. 

Foto door Paul van de Velde.

Deze week zijn tolken en vertalers hun tweede staking van dit jaar begonnen. De nood is hoog want de minister is van plan om commerciële bedrijven met veel lagere kwaliteitseisen dit belangrijke werk over te laten nemen. Daarnaast zijn de meeste tolken en vertalers zzp'ers die al decennia hetzelfde tarief krijgen voor hun vaak korte opdrachten. Maar bij het Openbaar Ministerie willen ze niets van een staking weten en proberen ambtenaren zelfs om de staking te breken. SP-Kamerlid Michiel van Nispen vindt dat onacceptabel: 'In intimiderende brieven schrijft het Openbaar Ministerie aan de stakers dat hun acties consequenties zullen hebben voor volgende opdrachten. Het Openbaar Ministerie doet zijn best om tolken en vertalers te ontmoedigen om te gaan staken, terwijl ze daar alle recht toe hebben. Dat is een manier van stakingsbreken en dat moet direct stoppen!'

Tolken en vertalers vervullen een belangrijke rol in de Nederlandse rechtsstaat en om Nederland veilig te houden. Zij staan mensen bij in de rechtszaal die het Nederlands niet spreken, vertalen voor de politie en het Openbaar Ministerie bij de aanpak van georganiseerde misdaad of bij het afluisteren van terroristen. Van Nispen heeft inmiddels Kamervragen gesteld aan minister Grapperhaus over het stakingsbreken, maar steun komt ook uit andere hoek. 'Gelukkig wordt de staking door de tolken en vertalers wel gesteund door advocaten en door rechters. Deze beroepsgroepen kiezen na tien jaar VVD-beleid gelukkig wel voor onderlinge solidariteit. We hebben elkaar nodig in de strijd voor een sterkere en eerlijke rechtsstaat.'

Bij eerdere gesprekken tussen de minister en de tolken en vertalers bleek de minister niet te vermurwen. Ook bij een debat tussen de minister en kritische oppositie en coalitiepartijen blijft de minister tot nu toe vasthouden aan zijn onzalige plan. 'Het stakingsbreken van het Openbaar Ministerie kan niet door de beugel. Het Openbaar Ministerie en de minister kunnen het misschien wel niet leuk vinden, maar ook tolken en vertalers mogen staken. Deze actie is juist in het belang van de rechtsstaat.'

Michiel van Nispen ondersteunt deze protesten van harte en schreef hier al eerder een opinieartikel over samen met een tolk/vertaler Bulgaars.

'In een rechtsstaat moet het recht toegankelijk zijn voor iedereen. Als alleen rijke mensen hun recht kunnen halen, krijgen we klassenjustitie. Als we op veel meer plekken in Nederland Huizen van het Recht oprichten kunnen we klassenjustitie bestrijden. Zo gaan we hopelijk veel mensen die in de problemen zitten helpen en bijstaan, door in hun buurt 'een huisarts voor sociaal juridische problematiek' op te richten. Zo organiseren we volgens mij rechtvaardigheid.'

Dit zei SP-Kamerlid Michiel van Nispen in een toespraak voor rechtenstudenten in Maastricht bij de aftrap van de Abraham de Pinto-competitie. Bij deze competitie nemen studenten het in teams tegen elkaar op, waar niet zo zeer de juridische analyse centraal staat, maar vooral hoe er wordt gecommuniceerd met de cliënt, en of de mens met een probleem wel écht geholpen wordt. Van Nispen: 'Het communiceren en zoeken naar oplossingen is de grote uitdaging voor de juridische wereld. Sommige mensen zijn heel boos, ze zijn het vertrouwen verloren in de overheid en in het recht. We moeten er voor zorgen dat mensen er weer op kunnen vertrouwen dat het recht er ook, of juist, voor hen is! Door dit te organiseren in de buurt. Laagdrempelig, niet te ingewikkeld en betaalbaar. Dat is echt heel erg belangrijk.'

Vorige maand werd het eerste Huis van het Recht in Heerlen geopend, in aanwezigheid van de waarnemend burgemeester van Heerlen, Emile Roemer, en de president van de Rechtbank Limburg, Peter Pulles. Wat Van Nispen betreft volgen er meer: 'De SP signaleert dat de toegang tot het recht behoorlijk onder druk staat. Mensen weten soms helemaal niet waar ze het zoeken moeten als ze een probleem hebben. Als ze in de schulden zitten, een geschil met de werkgever of de huurbaas, of met de overheid, denk bijvoorbeeld aan problemen met de Belastingdienst. Daarom vinden wij dat er één punt in de buurt moet komen, een Huis van het Recht genoemd, waar verschillende professionals en hulpverleners in zitten, of op aangesloten zijn. Waar 'de mens met een probleem' het verhaal kan vertellen en echt gehoord wordt, een gesprek van mens tot mens. Hier wordt beoordeeld wat er aan de hand is, wat er nodig is, bijvoorbeeld hulp van een advocaat, en of er op termijn een knoop doorgehakt moet worden door een rechter. Ook dat moet kunnen plaatsvinden in een Huis van het Recht.'

You must have JavaScript enabled to use this form.

Ja, ik wil op de hoogte blijven van belangrijk nieuws en acties van de SP en Lilian Marijnissen.

Keer op keer werden de noodkreten van de 16-jarige Hümeyra over haar stalkende ex-vriend genegeerd. De ene instantie wees naar de andere instantie om hulp te bieden. Belangrijke informatie kwam niet op de juiste plekken terecht. Met als vreselijk gevolg dat de jonge Hümeyra hulpeloos en radeloos achterbleef en door haar stalker werd doodgeschoten. SP-Kamerlid Michiel van Nispen: 'De overheid moet radicaal kiezen voor de slachtoffers die geen contact willen met een gewelddadige ex. Het moet makkelijker worden om stalkers weg te houden bij hun slachtoffers. Na meerdere drama's, zoals de tragische dood van Linda van der Giesen en Hümeyra, moet het voor minister Grapperhaus duidelijk zijn dat er echt iets moet veranderen. Slachtoffers moeten niet langer in angst hoeven leven.'

De SP wil dat contactverboden voortaan ook opgelegd kunnen worden door de politie als iemand belaagd wordt door een stalker. Overtredingen van contactverboden moeten ook veel beter gehandhaafd worden. Dat stelt SP voor in het debat in de Tweede Kamer over de dood van Hümeyra. Eerder stelde Van Nispen ook al voor om overtredingen van contactverboden sneller en consequent te handhaven. Op die voorstellen heeft de regering nog niet gereageerd. 'Teleurstellend', vindt Van Nispen. 'Wat de SP betreft kan ook de hulpofficier van Justitie voortaan een beschermingsbevel opleggen zodra een slachtoffer van stalking zich meldt met een onderbouwd verhaal. Nu kan alleen een officier van Justitie dat doen en dat duurt langer. Geef slachtoffers daar een bewijs van mee en registreer dit in het politiesysteem. In tegenstelling tot nu is dan voor elke agent duidelijk wanneer een stalker in overtreding is en opgepakt kan worden. Overtreding van zo'n beschermingsbevel is namelijk strafbaar.'

You must have JavaScript enabled to use this form.

Ja, ik wil op de hoogte blijven van belangrijk nieuws en acties van de SP en Lilian Marijnissen.

Op 20 december 2019 werd geschiedenis geschreven. NRC Handelsblad omschrijft het als volgt:

“De Hoge Raad beleefde vrijdag een primeur. Voor het eerst las de hoogste rechter in Nederland zijn uitspraak ook in het Engels voor. Vanwege het aanwezige internationale publiek. ‘The Supreme Court decides that the order to the Dutch state, issued by the district court and confirmed by the court of appeal is definitively upheld.'

Er had toen al twee keer luid applaus en gejoel geklonken vanuit het publiek bij het lezen van de uitspraak in het Nederlands. Voor juristen werd deze vrijdag geschiedenis geschreven. Nooit eerder dwong een rechter een land om een strenger klimaatbeleid te voeren.”

Interessant, nooit eerder dwong een rechter een land een strenger klimaatbeleid te voeren. Bij ons wel dus. Het gaat mij even over dat dwingen door de rechter. Dus niet de regering bepaalt welk klimaatbeleid wordt gevoerd, de rechter bepaalt dat. De rechter, deze keer bij naam genoemd (Kees Streefkerk), vertelde dat Nederland volgend jaar 25 procent minder broeikasgassen moet uitstoten dan in 1990. En wel op basis van de Europese Verklaring voor de Rechten van de Mens, meldt de krant.

Let op de woorden “op basis van”. Want in die Europese Verklaring staat natuurlijk niets over 25 procent. Het is Kees Streefkerk die iets vindt. Om dat vervolgens aan ons op te leggen. En alsof Kees Streefkerk wel aanvoelt waar de schoen wringt, geeft hij ook nog uitleg over zijn actie. Dit is de enthousiaste beschrijving van het rechterlijk optreden door NRC:

“Streefkerk maakte ook korte metten met de bewering van de staat dat de rechter zo op de stoel van de politiek gaat zitten.”

Korte metten dus, volgens NRC. Het is allemaal OK.

Maar is dat wel zo? Heeft de rechter niet een beslissing genomen die de regering kennelijk niet wil en grote delen van het electoraat ook niet? Waarom zou de Hoge Raad (Kees Streefkerk) de wil van het volk mogen weerstreven? Met welk recht?

MontesquieuLang geleden was er een man die luisterde naar de sprookjesachtige naam Montesquieu (1689-1755). Hij dacht dat om de vrijheid van de burgers te waarborgen men moest onderscheiden tussen drie staatsfuncties: 1. Elke staat maakt wetten, 2. Op basis van die wetten wordt bestuurd, 3. De rechter oefent controle uit over dat bestuur op basis van diezelfde wetten.

Maar Montesquieu onderscheidde niet alleen deze drie activiteiten, hij zei ook nog dat wetgevende macht (1), uitvoerende macht (2) en rechterlijke macht (3) in een evenwichtige verhouding tot elkaar zouden moeten geplaatst. De ene macht moet niet “op de stoel” van de andere gaan zitten.

Goed bestuurTot zover heb ik Montesquieu weergegeven, nu stap ik over op mijn eigen interpretatie van die drie machtenleer (trias politica). Er zijn namelijk drie interpretaties van het gewenste evenwicht binnen die trias. Kees Streefkerk verwoordt er maar één.

De eerste heet democratie. Dan ligt het zwaartepunt van de macht bij de burgers die via gekozen vertegenwoordigers de richting van het beleid kunnen bepalen. In de Montesquiviaanse typologie: meeste macht bij de wetgever. Centraal voor de richting die we uitgaan zijn de discussies in het parlement. Het parlement vertolkt de wil van het volk. De wetgever maakt de wetten, de ambtenaren voeren die uit. Net als de rechter.

De tweede heet bureaucratie. Dan ligt niet het centrum van de macht bij de wetgevende macht, maar bij de uitvoerende macht. Het zijn ambtenaren die niet zozeer het beleid “uitvoeren” maar de richting daarvan bepalen. De motivering hierachter is vaak dat het volk niet bekwaam genoeg is om te weten welke kant het uit moet met het land, dus dat kan je beter aan de experts overlaten.

Een derde interpretatie die men aan de trias kan geven is die van de dikastocratie. Dan zijn het de rechters die de belangrijkste politieke beslissingen nemen. Zij doen dat overigens – zeggen ze zelf – “op basis” van het recht. Streefkerk vertelde in zijn toelichting op het oordeel van de Hoge Raad dat de uitvoering van het klimaatbeleid weliswaar toekomt aan parlement en regering, maar het is aan de rechter om te beoordelen of dat beleid wel binnen de grenzen van het recht blijft. “Dat is een wezenlijk onderdeel van de rechtsstaat.”

Wat Streefkerk er niet bij vertelt, is dat het recht vaak heel vaag is en dat in een democratie rechters heel voorzichtig moeten zijn met politieke uitspraken. In de democratie (in tegenstelling tot de dikastocratie) zorgt de rechter dat hij buiten de politiek blijft. In een democratie wordt geregeerd op basis van “het recht”, maar niet op basis van geheel nieuwe rechterlijke vonnissen. Een “rechtsstaat” (rule of law) is ook iets wezenlijk anders dan een “rechtersstaat” (rule of men). Wanneer dus zelfs NRC zegt “nooit eerder dwong een rechter een land een strenger klimaatbeleid te voeren” dan zouden alle alarmbellen moeten gaan rinkelen. We zijn in een rechtersstaat terecht gekomen in plaats van in een rechtsstaat. In een dikastokratie in plaats van in een democratie.

Forum voor democratieWaarom kiezen niet alle politieke partijen voor de democratie en laten zij zich meezuigen in de bureaucratie of dikastokratie? De reden daarvoor is dat sommige politieke partijen hun politieke wensen beter via de ambtenarij en de rechterlijke macht kunnen verwerkelijken dan via het parlement.

Volgens de jongste peilingen van 22 december staan PVV en FVD op 19 en 18 zetels, VVD en PvdA elk op 19. In een democratie zouden PVV en FVD daarom min of meer evenveel politieke macht moeten vergaren. Het probleem is echter dat VVD en PvdA ook belang hebben bij een bureaucratie en dikastocratie omdat mensen van hun politieke kleur oververtegenwoordigd zijn binnen het ambtelijk apparaat en binnen de rechterlijke macht. Maar om precies diezelfde reden is FVD ook voor het hernemen van de wetgevende macht. Een herstel van democratie. De burgers moeten weer kunnen beschikken over hun eigen land. Zij willen hun land terug. En dat betekent ook een kritiek op dikastocratie en bureaucratie. Daarom ook is Forum voor democratie een forum voor democratie.

Zalige Kerst

Het is tijd voor het herstellen van het evenwicht in de trias politica, betoogde SP-senator Bob Ruers dinsdag in de Eerste Kamer bij het debat over de ‘Staat van de rechtsstaat’. De onafhankelijkheid van de rechterlijke macht staat onder zware druk. Vooral door de constante bezuinigingen en de invloed van de minister op de rechterlijke macht via de Raad voor de Rechtspraak. ‘De rechterlijke macht is geen gelijkwaardig onderdeel meer van de trias politica’, aldus Ruers. ‘Zij is overvleugeld door de wetgever en de minister van Justitie, die daarbij handig gebruik heeft gemaakt van de meer dan meegaande opstelling van de Raad voor de Rechtspraak. Maar ook van de onoplettendheid van de politiek en de berusting van de rechterlijke macht zelf.’

In dat laatste is recent verandering gekomen: zo sprak de Nederlandse Vereniging voor de Rechtspraak (NVvR) haar steun uit voor de oproep van de SP om de positie van de rechterlijke macht fundamenteel tegen het licht te houden. Met steun van de SP nam de Eerste Kamer de motie-Backer aan, waarin de regering wordt opgeroepen te reflecteren op de positie van de rechterlijke macht binnen de trias politica. Alleen de PVV stemde tegen. Ruers: ‘Ik ben verheugd dat de overgrote meerderheid van de Kamer het belang inziet van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. Dat betekent dat de regering niet langer kan afwachten, maar moet handelen.’