Morgen, op Prinsjesdag, zal weer blijken dat wij een heel rijk land zijn. We zijn rijker dan we ooit zijn geweest. Dat klinkt geweldig, maar er zit een randje aan. De huishoudens hebben in de afgelopen 15-20 jaar te weinig in hun portemonnee terug gezien van die welvaartsstijging. Om dat te veranderen moeten we de economische groei aanjagen.
De meeste Nederlanders merkten niet in hun portemonnee dat de economie sinds 2002 met een kwart is gegroeid. Daarover is onvrede. Veel mensen zeggen dat alleen de rijken rijker zijn geworden. Maar dat is niet zo. Anderen zeggen dat al het geld naar bedrijven is gegaan, maar ook dat klopt niet. Onze welvaartsgroei van de afgelopen vijftien jaar is vrijwel volledig gespendeerd aan pensioenen, de zorg én aflossing van de staatsschuld.
Allemaal ‘verstandige uitgaven’, maar we hielden er in onze portemonnee heel weinig van over. Dat is een probleem. Ik zie dat het politieke landschap versplinterd is. Door de onvrede zitten we nu met dertien politieke partijen in het parlement, als dit zo doorgaat zijn het er straks 26. Dit gaat zo niet.
Lef
De komende twintig jaar verdubbelen de zorgkosten opnieuw. En de kosten van de vergrijzing – pensioen – verdubbelen óók. Zonder ingrijpen stevent Nederland de komende decennia af op een gemiddelde economische groei die net iets boven de 1 procent per jaar ligt. De stijgende uitgaven aan de zorg en AOW blijven op die manier waarschijnlijk betaalbaar, maar opnieuw blijft er weinig over voor koopkrachtstijging. Daarvoor moet de groei écht hoger. We moeten niet alleen kijken naar de koopkrachtplaatjes voor het volgende jaar. Dan ben je alleen maar bezig om het geld dat we hebben anders te verdelen.
Excellent onderwijs is voor mij favoriet. Hoe komt het dat Nederland al jaren zakt op de internationale kwaliteitsladders? Zonder een uitspraak te doen over de salariskwestie moeten we de kwaliteit opschroeven van ‘goed’ naar ‘super’! We moeten nu echt stappen zetten op het terrein van onderwijsmethoden en het curriculum.
Er zijn in Nederland nog altijd één miljoen mensen die zeggen (meer) te willen werken. Voor sommigen loont die stap echter niet of nauwelijks. En hoger opgeleide vrouwen - vaker dan mannen – gaan al aan het begin van hun loopbaan in deeltijd werken, nog voor ze kinderen krijgen. Dan vraag ik mij af: wat is er met ons werk aan de hand? Het moet interessanter. Bovendien is werken méér dan een manier om in je levensonderhoud te voorzien. Je bouwt mee aan de samenleving, die wordt er groter, mooier en rijker van.
We moeten minder terughoudend zijn in innovatie. Economische groei komt uit nieuwe vindingen. We zijn goed in uitvinden. Maar steken er nog te weinig middelen in. We kunnen daar meer ambitie tonen, brutaler zijn. En ja, daar horen niet alleen successen bij, maar ook risico’s. Dat vraagt om lef.
Taart
We moeten op deze voet niet verder willen. Nederlanders moeten er de komende decennia weer op vooruit gaan. Het blijft met gemiddeld 1,2 procent groei per jaar misschien allemaal betaalbaar, maar we houden er niks extra aan over in de portemonnee. We blijven de taart herverdelen, maar de taart moet gróter. De springvorm deugt niet. Laten we er voor zorgen dat de Nederlander de komende jaren wél merkt dat het beter gaat.
Eric Wiebes
Minister van Economische Zaken en Klimaat
