Na woensdag 8 juli mogen 600 Arnhemmers weer hopen op – en werken aan – een betere toekomst. Dat is een gevolg van de motie van D66 raadslid Susan van Ommen die de Arnhemse gemeenteraad met grote meerderheid aannam. Het brengt voor deze mensen de wijziging van de status ‘nationaliteit onbekend’ naar ‘statenloos’ dichterbij, wat zaken als reizen, studeren en het aanvragen van de Nederlandse nationaliteit makkelijker maakt.
In Arnhem zijn er bijna 600 mensen, waaronder 100 kinderen, die geregistreerd staan met de status ‘nationaliteit onbekend’. Deze status levert in de praktijk veel problemen en onzekerheid op, waardoor zij niet verder kunnen met hun leven. D66 wil deze mensen de rechten geven waar ze recht op hebben. Een vanavond aangenomen voorstel regelt dat de gemeente deze mensen beter gaat ondersteunen bij deze problemen. Ook worden de mensen die er recht op hebben, geholpen bij het omzetten van hun status naar ‘staatloos’.
Nationaliteit OnbekendDe status ‘nationaliteit onbekend’ is bedacht als tijdelijke status, tot het moment dat je kunt aantonen dat je een bepaalde nationaliteit hebt. Volgens de IND hebben de meeste mensen van wie de nationaliteit onbekend is namelijk wel een nationaliteit; zij hebben alleen geen documenten om dat te bewijzen. Mensen met de status ‘nationaliteit onbekend’ hebben in de praktijk allerlei problemen met reizen, trouwen, studeren en werken. Ze kunnen een Nederlandse nationaliteit aanvragen als zij vijf jaar legaal in Nederland verblijven.
StaatloosheidStaatloosheid is een internationaal erkende status. Een staatloos persoon is “een persoon die door geen enkele staat, krachtens diens wetgeving, als onderdaan wordt beschouwd.” Met deze status krijgen mensen de rechten die voortvloeien uit de internationale verdragen die door Nederland zijn bekrachtigd. Staatloosheid kan op dit moment worden vastgesteld via bepaalde administratieve procedures in Nederland, bijvoorbeeld door gemeenten in het Nederlandse bevolkingsregister (voor legaal verblijvende personen) en via de IND in de Databank Buitenlanders (voor personen in afwachting van legaal verblijf). Mensen die de status ‘staatloos’ hebben – ook kinderen – kunnen de Nederlandse nationaliteit aanvragen als ze drie jaar legaal in Nederland verblijven.
Grootste verschil: toekomstperspectiefWettelijk gezien hebben staatlozen en nationaliteit onbekenden dezelfde rechten – deze zijn namelijk gekoppeld aan verblijfsrecht en niet aan nationaliteitsstatus. Omdat veel mensen zonder nationaliteit een onbepaalde verblijfsvergunning hebben, blijft hun toekomst echter onzeker. Vaak zijn deze mensen bang dat de vergunning wordt ingetrokken, en dat ze in detentie komen voor uitzetting. Nationaliteit onbekenden die eigenlijk staatloos zijn kunnen geen Nederlanderschap aanvragen, maar ook niet ‘terug’ naar een ander land. De status staatloosheid betekent een route naar het Nederlanderschap en dus aan een volledige deelname aan de maatschappij.
Bewijs van geen bewijsIn Arnhem zijn er mensen die wel een verblijfsvergunning hebben, maar nu niet als staatloos zijn erkend. Zij staan bij de gemeente geregistreerd met de status ‘nationaliteit onbekend’. Ze kunnen dit niet oplossen omdat ze niet kunnen bewijzen dat ze staatloos zijn, want: hoe laat je zien dat je iets niet hebt? Hierdoor hebben deze Arnhemmers, die hier vaak geboren en getogen zijn, allerlei praktische problemen, zoals niet kunnen reizen, studeren, kortom: leven.
Landelijk probleemHet ontbreken van een goede vaststellingsprocedure voor staatloosheid is een landelijk probleem, waar we in de gemeente last van hebben. Het wetsvoorstel dat dit regelt laat al jaren op zich wachten. Hierdoor registreert de IND vaak de status ‘nationaliteit onbekend’, terwijl het gaat om mensen die recht hebben op de status ‘staatloos’. Ook is het zo dat als baliemedewerkers van de gemeente de huidige procedure volgen, zij bepaalde mensen niet als ‘staatloos’ kunnen registreren, terwijl zij mogelijk wel staatloos zijn.
Lokaal de ruimte beter benuttenEr is voor gemeenten meer uitvoeringsruimte dan nu wordt benut. Zo zou de gemeente mensen die hun nationaliteit niet kunnen aantonen, actief kunnen helpen bij het uitzoeken of ze staatloos zijn. Ook kunnen ze beter worden ondersteund bij de praktische problemen. Dat wordt geregeld met het voorstel dat vanavond is aangenomen. Voor de staatlozen van nu en morgen. Een goede stap op weg naar een toekomst voor staatlozen!
Gisteren is een motie van de ChristenUnie door een grote meerderheid van de raad aangenomen. In deze motie roepen we op om als gemeente op te komen voor de rechten van de groep staatlozen in Nederland.