Het klimaat is een veelbesproken thema. Terecht, want de overstap naar schone energie is één van de grootste uitdagen van onze tijd. Dat kan alleen slagen als klimaatbeleid rechtvaardig is, waarbij mensen profiteren en grote vervuilers betalen. Dan zullen we ook het systeem moeten durven veranderen en zorgen dat energie van ons allemaal wordt.
Wat cijfers vooraf. De honderd grootste uitstoters zijn goed voor bijna 71% van de totale broeikasgasuitstoot. In die top-100 staan vooral olie- en gasmaatschappijen en mijnbouwbedrijven. Shell staat in dit illustere rijtje op plek 7. In Nederland was het bedrijfsleven begin 2018 verantwoordelijk voor 78% van de totale uitstoot van CO2, huishoudens produceerden slechts 22%.
Dat dit zo ver heeft kunnen komen is niet verwonderlijk. De afgelopen 30 jaar was het beleid gericht op meer markt, minder overheid. Zelfs onze publieke energiebedrijven werden verkocht. Winstmaximalisatie werd het enige dat telt. Investeringen met een lange termijn, nodig voor schone energie, werden onaantrekkelijk want niet goed voor de beurskoers. Dat blijkt, want nog steeds gaat slechts 1% van het totale ontwikkelingsbudget van Shell naar “groene” projecten. De overige 99% naar (nieuwe) fossiele bronnen.
Toch legt dit kabinet de verantwoordelijkheid voor het klimaat eenzijdig bij de huishoudens. Zij zien hun energielasten stijgen, moeten minder vlees eten en korter douchen. De grootgebruikers van energie worden ontzien. Zij betalen dankzij subsidies acht keer minder voor gas dan huishoudens. Oliebedrijven als Shell wordt geen strobreed in de weggelegd. Zij maken megawinsten, wij zitten met de klimaatschade.
Het is niet verwonderlijk dat dit kabinet met deze plannen komt. De onderhandelingen erover werden geleid door Ed Nijpels van de marktfundamentalisten van de VVD en gedomineerd door grote energiebedrijven. Bedrijven die in het huidige economische stelsel slechts één opdracht hebben: winstmaximalisatie voor hun aandeelhouders. Van deze bedrijven en dit systeem kan je geen verandering verwachten.
Toch leven veel partijen en bestuurders met deze naïeve illusie. De Groninger burgemeester Den Oudsten en een meerderheid van de gemeenteraad -van GroenLinks tot PVV- willen Shell een grote rol geven in de toekomst van de energievoorziening. De Groningse kennis- en netwerkorganisatie die de energietransitie wil helpen versnellen – de New Energy Coalition- bestaat uit politici die voorop liepen met privatiseringen van onder andere energiebedrijven. Zij worden aangevuld met bedrijven als GasTerra en andere vertegenwoordigers van de huidige economische elite die grotendeels verantwoordelijk is voor de klimaatschade. Daarvan kan je slechts pleisters plakken verwachten, geen echte verandering.
Maar het kan wel anders. Dat leert de geschiedenis ons. Energiebedrijven zijn lange tijd in publieke handen geweest, waardoor er democratische controle, zeggenschap en sturing op onze energievoorziening was. De recente geschiedenis geeft ook inspirerende voorbeelden. In Hamburg heeft een nieuw collectief energiebedrijf in enkele jaren de energievoorziening fors verduurzaamd, in samenwerking met meer dan 100.000 inwoners.
Die kant moet het wat ons betreft ook in Groningen en Nederland op. We moeten niet afhankelijk blijven van commerciële belangen van bedrijven om hun fossiele winsten te beschermen. Maar we moeten in de toekomst ook niet afhankelijk worden van de commerciële belangen van nieuwe groene bedrijven. De ideologie van de markt heeft gefaald. Echte veranderingen van hoe wij onze energie en economie organiseren zijn broodnodig.
In Groningen kunnen wij ook vooroplopen met die veranderingen. Door op democratische en collectieve wijze te voorzien in de energie van de toekomst. Bijvoorbeeld met een gemeentelijk zonne-energiebedrijf, waarbij (huur)woningen kunnen worden voorzien van zonnepanelen. Met het afgeven van garanties dat woonlasten niet stijgen bij klimaatmaatregelen. Door de grote vervuilers te laten betalen. Zodat alle inwoners profiteren en onze energie van ons allemaal is en niet dient om de zakken van aandeelhouders te vullen. Zodat de groene revolutie ook een sociale revolutie wordt.
Jimmy Dijk fractievoorzitter SP GroningenDaan Brandenbarg raadslid en woordvoerder energie en milieu SP Groningen
