Poliflw

Bijna 25% van de 15-jarigen is momenteel 'functioneel analfabeet': deze groep kan niet goed genoeg lezen om mee te doen met onze samenleving. Het is een situatie die je misschien niet in Nederland anno 2023 zou verwachten, maar toch is dit de pijnlijke realiteit. Samen met een groeiend lerarentekort, afnemende leerprestaties, grote ongelijkheid tussen scholen en torenhoge werkdruk vormt dit helaas een terecht beeld van decennialang neoliberaal onderwijsbeleid. Uit onderzoek van het Onderwijsblad van de Algemene Onderwijsbond (AOb) bleek deze week dat docenten steeds vaker onder druk worden gezet om cijfers van leerlingen op te hogen. Een logisch gevolg van dit beleid. Want als het onderwijs vermarkt, worden leerlingen steeds meer klant. Vandaag is het de Dag van de Leraar. Zullen we dan de leraar eindelijk weer de zeggenschap teruggeven over ons onderwijs?

Want de teruglopende resultaten in het onderwijs zijn geen natuurverschijnsel. Door de invoering van de zogenaamde lumpsumfinanciering – respectievelijk in 1995 in het voortgezet onderwijs, in 2006 in het basisonderwijs – heeft de overheid zichzelf op afstand geplaatst en een voorheen publieke basisvoorziening feitelijk geprivatiseerd. Dit paste geheel in de neoliberale agenda die Nederland vanaf de jaren '90 in haar greep kreeg. Sindsdien gaf het ministerie van onderwijs schoolbesturen een zak geld die zij op hun beurt naar eigen inzicht kunnen besteden. De overheid had nu bijna niets meer te zeggen en de democratische controle op dit belastinggeld verdween uit beeld, maar de gevolgen van deze financiering zijn inmiddels duidelijk: de onderwijskwaliteit holt achteruit, de leerprestaties dalen in rap tempo, er ontstaat een enorme bureaucratie die een groot gedeelte van de lumpsum opslokt, er wordt bezuinigd op lerarensalarissen en miljarden aan onderwijsgeld komen niet terecht in het klaslokaal, maar als financiële reserve bij commerciële banken. Kortom: leerlingen en leraren zijn de dupe van een pervers financieringssysteem.

Toch gaat er meer geld naar onderwijs dan ooit tevoren. In de afgelopen 25 jaar is de begroting van het ministerie van onderwijs bijna verdrievoudigd. Waar is al dat geld heengegaan? De Algemene Rekenkamer heeft meermaals aangegeven dat niet duidelijk is waaraan dit geld wordt besteed. Wat we in ieder geval wel weten: de klassen zijn niet kleiner geworden, de lerarensalarissen blijven achter, de werkdruk blijft torenhoog en de leerprestaties blijven dalen. Tegelijkertijd zien we dat er hele netwerken van commerciële organisaties opkomen die een behoorlijk slaatje slaan uit deze situatie en zichzelf, vaak met publiek geld, weten te verrijken. Denk hierbij aan de explosie van uitzendbureaus, onderwijsadviseurs, marketeers en bijlesinstituten die goed voor zichzelf weten te zorgen, maar ondertussen het onderwijs verschralen, het beroep van leraar uithollen en de ongelijkheid tussen leerlingen vergroten.

Dit alles is geen toeval, maar het resultaat van decennialang nalatig onderwijsbeleid. Het is dan ook tijd voor stevige keuzes. De lumpsum is de bijl aan de wortel van goed onderwijs en moet worden afgeschaft. Zo stoppen we de marktwerking in het onderwijs waarbij er concurrentie om leerlingen plaatsvindt, de leraar wordt gezien als een kostenpost en schaalvergroting een verdienmodel is. In plaats daarvan maken we de overheid weer direct verantwoordelijk voor het onderwijs, de schoolgebouwen en de lerarensalarissen, zodat de schoolbesturen terug kunnen gaan naar de menselijke maat en hun primaire taak: het verzorgen van kwalitatief goed onderwijs dat past bij Nederland anno 2023. Want, zoals Aristoteles al zei: "Onderwijs is een versiering in welvaart en een toevluchtsoord in tegenspoed."

Lilian Marijnissen, fractievoorzitter Tweede Kamer SP

Noud Roelen, docent filosofie & maatschappijleer MHV Pantarijn

Scholen die weigeren om les te geven in seksuele diversiteit en LHBTI-voorlichting moeten op een zwarte lijst komen te staan. Dat voorstel doet SP-Kamerlid Jasper van Dijk in de Pride Week. Van Dijk: 'Al jaren weigert circa 15 procent van de scholen om les te geven in seksuele diversiteit. 1 op de 5 orthodoxe scholen wijst zelfs het homohuwelijk af. Dat is in strijd met de regels en bovendien uiterst pijnlijk voor LHBTI-leerlingen. Als een school homoseksualiteit afwijst, zullen LHBTI-leerlingen wel drie keer nadenken voordat ze uit de kast komen, dat is onacceptabel.'

Al in 2012 werd afgesproken dat scholen les moeten geven in seksuele diversiteit. Het grootste deel van de scholen voldoet daaraan, maar er is een groep scholen die met name vanuit religieuze overwegingen blijft weigeren. Van Dijk dringt al jaren aan op maatregelen, maar die blijven uit. Minister Van Engelshoven durft het blijkbaar niet aan om deze scholen op het matje te roepen. De Inspectie heeft nog nooit werkelijk ingegrepen, het blijft bij pappen en nathouden. Van Dijk: 'Die tijd is nu voorbij. Ik wil dat scholen het gaan voelen als ze zich niet aan de regels houden. Om te beginnen met een zwarte lijst, maar indien nodig ook met financiële sancties.'

Vandaag stemde de Eerste Kamer in met een initiatiefwet van SP-Kamerlid Peter Kwint en GroenLinkser Lisa Westerveld, waarmee een einde wordt gemaakt aan uitsluiting van kinderen waarvan de ouders de ouderbijdrage niet kunnen betalen. Hiermee komt een einde aan decennia van thuisblijven bij schoolreisjes en het niet kunnen bijwonen van bijvoorbeeld kerstvieringen.

De overgrote meerderheid van de Senaat schaarde zich achter dit voorstel. Alleen de VVD stemde tegen. Kwint: 'Dit is een ontzettend bijzonder moment. Al sinds 1995 strijdt de SP tegen deze ontzettend pijnlijke vorm van uitsluiting, die kinderen in het hart raakt. Nooit meer mogen kinderen alleen achter blijven terwijl de rest van de klas iets leuks gaat doen.'

Kinderen waarvan de ouders de ouderbijdrage niet konden betalen waren tot nu toe afhankelijk van onder meer gemeentelijke regelingen en stichtingen, maar die zijn niet overal actief. 'Tussen de 10 en 20% van de scholen sluit nog altijd kinderen buiten wanneer hun ouders de ouderbijdrage niet meer betalen. Die kinderen moeten op school rekensommen maken in plaats van op schoolreis. Bovendien ziet de hele klas dat je ouders het niet konden betalen. Aan dat gevoel van vernedering komt nu een einde ', aldus Peter Kwint.

De fusietoets in het onderwijs blijft. De wet van minister Slob om hem af te schaffen, werd dinsdag door de Eerste Kamer verworpen. SP-senator Bastiaan van Apeldoorn is verheugd over het behoud van de toets. ‘Daarmee voorkomen we ongewenste schaalvergroting in het onderwijs, en blijft de menselijke maat behouden.’

De fusietoets werd ooit op initiatief van de SP ingevoerd om doorgeslagen schaalvergroting in het onderwijs tegen te gaan. Van Apeldoorn: ‘Wat de SP betreft is dat nog steeds nodig, en volgens een meerderheid van de Eerste Kamer gelukkig ook. Volgens het kabinet is de toets een probleem voor scholen in krimpregio’s, maar dat kan de regering oplossen zonder het kind met het badwater weg te gooien. Ik verwacht nu dan ook dat minister Slob met ander plan komt.’

You must have JavaScript enabled to use this form.

Ja, ik wil op de hoogte blijven van belangrijk nieuws en acties van de SP en Lilian Marijnissen.

‘Het afschaffen van de fusietoets in het basis- en voortgezet onderwijs is onverstandig omdat het de deur openzet naar nog meer schaalvergroting in het onderwijs. Daardoor dreigt de menselijke maat verder verloren te gaan’, aldus SP-senator Bastiaan van Apeldoorn. Op 9 juni debatteerde de Eerste Kamer over de plannen van minister Slob om de fusietoets, ooit in het leven geroepen om te voorkomen dat schaalvergroting in het onderwijs doorslaat, af te schaffen.

Van Apeldoorn: ‘Met schaalvergroting in het onderwijs is er het reële risico dat de menselijke maat verloren gaat. Het bestuur komt op steeds meer afstand te staan van de werkvloer, van de klas waar het gebeurt. En hiermee wordt ook de zeggenschap van die werkvloer ondermijnd’. Het standpunt van de SP wordt onder ander gesteund door de Algemene Onderwijsbod (AOB), die eveneens stelt dat met aschaffing de menselijk maat niet langer geborgd kan worden. Een eerdere evaluatie van de bestaande wet door Commissie FusieToets Onderwijs (CFTO), die de fusietoest moest uitvoeren, liet zien dat  kleine scholen of schoolbesturen zich vaak laten opslokken door een grotere partner. Daarbij wordt door een domino-effect uiteindelijk de kleinschaligheid van het onderwijs in gevaar gebracht. De CFTO pleitte daarom juist voor een aanscherping in plaats van een afschaffing van de fusietoets

Als je de fusietoets nu afschaft verruim je de mogelijkheden tot schaalvergroting.

Waarom wil de regering dit er dan toch doordrukken? Van Apeldoorn: ‘Het eenvoudigste antwoord is dat het in het VVD-verkiezingsprogramma stond – vermoedelijk nadat de VVD-signalen had ontvangen van enkele schoolbesturen dat men die toets maar lastig vond – en dat het vervolgens, zoals zo veel VVD-punten, tot regeringsbeleid is geworden. Inhoudelijk is de rechtvaardiging van dit kabinet voornamelijk dat deze fusietoets scholen in krimpregio’s in de weg zit, scholen voor wie samenwerking soms noodzakelijk zou zijn om te kunnen overleven’. Maar volgens Van Apeldoorn kunnen de problemen in  de krimpregio’s ook prima opgelost worden zonder de fusietoets af te schaffen.

De SP-fractie pleit voor een aanpassing, niet voor de afschaffing van de fusietoets. Van Apeldoorn: ‘Eén ding is zeker, als je de toets nu afschaft verruim je de mogelijkheden tot schaalvergroting en sta je landelijk met lege handen als dit toch tot een verlies aan menselijke maat blijkt te leiden’. Volgens de SP-senator zit niemand zit te wachten op nog meer megascholen en megabesturen. De stemming is volgende week en het zou wel eens spannend kunnen gaan worden.

You must have JavaScript enabled to use this form.

Ja, ik wil op de hoogte blijven van belangrijk nieuws en acties van de SP en Lilian Marijnissen.

Met twee aangenomen voorstellen hebben de SP en GroenLinks vandaag een gevoelige tik uitgedeeld aan particuliere bijlesinstituten die alleen scholieren helpen die het kunnen betalen. Niet alleen komt er een reclameverbod voor deze instituten binnen scholen, ook moeten er met scholen afspraken gemaakt worden zodat ze zelf bijles aan gaan bieden wanneer dit nodig is. De bijlesindustrie is de afgelopen jaren gegroeid tot een markt waarin honderden miljoenen omgaan. Volgens SP en GroenLinks leidt deze ontwikkeling tot een groeiende kansenongelijkheid, omdat alleen kinderen waarvan de ouders het kunnen betalen, bijgespijkerd kunnen worden wanneer dat nodig is.

SP-Kamerlid Peter Kwint: ‘Natuurlijk is de eerste prioriteit dat iedereen gewoon goed onderwijs op school krijgt. Maar een uurtje Frans of wiskunde, omdat je daar niet iets minder goed in bent, hoort niet uitbesteed te worden aan dure instellingen, voor wie het kan betalen. Dat hoort gewoon voor iedereen beschikbaar te zijn. Goed onderwijs is geen gunst naar kinderen van rijke ouders, maar een recht voor iedereen.’

GroenLinks-Kamerlid Lisa Westerveld: ‘Steeds meer kinderen volgen bijlessen en examentrainingen. Bijlesbureaus verdienen veel aan kinderen van ouders die het kunnen betalen. Door te voorkomen dat bijlesinstituten reclame kunnen maken binnen scholen, remmen we de prestatiedruk af bij om hun ouders hun kind bijles te laten volgen, enkel om hen hoger te laten scoren voor hun eindtoets. En zorgen we dat de kansenongelijkheid van kinderen in het onderwijs niet verder toeneemt en zeker niet af hangt van de dikte van de portemonnee van hun ouders.’

De komende maanden enquêteert de SP docenten en ouders over vijf jaar passend onderwijs. SP-Kamerlid Peter Kwint: 'Er is geen onderwerp waar zoveel ouders en docenten zo vaak over bij ons aan de bel trekken als de begeleiding van leerlingen die wat meer zorg of aandacht nodig hebben. Tijd om die mensen allemaal aan het woord te laten.'

Vijf jaar geleden werd passend onderwijs ingevoerd met als belangrijkste beloften minder kinderen in het speciaal onderwijs en minder thuiszitters. 'Die beloften zijn allebei gebroken. Ouders worden van het kastje naar de muur gestuurd, leraren worden gek van de bureaucratie en het gebrek aan ondersteuning in hun toch al overvolle klassen en leerlingen komen onnodig thuis te zitten', aldus Peter Kwint.

In de zomer praat de Tweede Kamer over de toekomst van passend onderwijs, maar voor die tijd willen wij uw ervaringen horen. Dus bent u docent – in het regulier of speciaal onderwijs – of ouder van een leerling of thuiszitter? Begeleidt u zorgleerlingen? Vul dan onze enquête in en help ons om de huidige dramatische situatie te verbeteren.

Net als in de Tweede Kamer stemt de SP in de Eerste Kamer tegen de onderwijsbegroting voor 2020. 'Een begrotingsoverschot voor de regering maar een lerarentekort in het onderwijs - dat deugt niet', zegt SP-senator Bastiaan van Apeldoorn in debat met de onderwijsministers Slob en Van Engelshoven. 'We hebben jaren op rij te weinig geïnvesteerd in het onderwijs. En er is ook gewoon keihard bezuinigd. Zeker in het basisonderwijs staat het water onze onderwijzers tot de lippen. Klassen worden naar huis gestuurd, scholen die maar vier dagen onderwijs geven, of die voor twee weken dicht gaan. Structurele problemen vragen om structurele oplossingen.'

Het water staat onze onderwijzers aan de lippen, schetst Van Apeldoorn. 'Eén op de vier docenten in het basisonderwijs krijgt een burn-out. Docenten aan de universiteit werken gemiddeld 25% over. Het is niet voor niets zo dat niet alleen het primair onderwijs in actie – POinactie – is gekomen, samen ook met de Leraren In Actie, maar ook de docenten en hoogleraren aan de universiteiten, WOinactie. Als het gaat om het primair onderwijs is die eenmalige 460 miljoen natuurlijk mooi. Maar structurele problemen vragen om structurele oplossingen.'

Geld om de problemen in het onderwijs structureel aan te pakken is er namelijk gewoon volgens Van Apeldoorn. 'Er is geld genoeg. Alleen dan moet je wel halen waar het te halen is. We houden dit jaar 10 miljard over op de begroting. En het geld klotst niet alleen tegen de plinten bij de overheid, maar ook bij het bedrijfsleven. De Quote 500 is alweer rijker geworden, het aantal miljonairs en miljardairs, en hun vermogen alweer toegenomen. We hebben nu  179.000 miljonairs in dit land. Laten we het geld halen waar het te halen is. Waarom bijvoorbeeld niet de bankbelasting verder verhogen, zoals mijn partij in de Tweede Kamer per amendement heeft voorgesteld? Of het hoge tarief voor de winstbelasting verhogen in plaats van te verlagen zoals het kabinet nu per 2021 wil doen? En over kansenongelijkheid gesproken, waarom voeren we eindelijk niet eens die miljonairstaks in? Dan heb je twee vliegen in één klap. Al die maatregelen zouden vele miljarden vrij maken. Die hoeven niet allemaal naar onderwijs – we hebben ook elders meer publieke investeringen nodig – maar je zou daarbij de grote noden in het onderwijs wel degelijk kunnen lenigen.'

Bij de stemmingen dinsdagavond zal de SP tegen de Onderwijsbegroting stemmen. Van Apeldoorn: 'De SP stemt niet zomaar tegen een begroting, maar een begroting met zoveel tekortkomingen kan niet onze steun krijgen.'

Leraren in Actie is de winnaar van de Rooie Reus-prijs 2019. Dat werd zaterdag bekend gemaakt op het landelijke congres van de SP. Leraren in Actie is een kleine, strijdbare alternatieve vakbond voor en door leraren, die al jarenlang ijvert voor beter onderwijs en betere salarissen in het voortgezet en primair onderwijs. Als luis in de pels van de grote onderwijsbonden draagt Leraren in Actie bij aan het groeiend verzet van leraren tegen het tekortschietende onderwijsbeleid van opeenvolgende regeringen.

De jury roemde het lef van Leraren in Actie bij het nomineren van de vakbond voor de Rooie Reus-prijs: ‘Mede dankzij de onverzettelijkheid van Leraren in Actie draaiden de grote onderwijsbonden hun steun aan het onderwijsakkoord terug en riepen alsnog, met Leraren in Actie, op tot deelname aan de lerarenstaking op 6 november. Daardoor kwamen in het hele land tienduizenden leraren in actie. Voor het lef om door te zetten op momenten dan anderen lijken af te haken, verdient Leraren in Actie een grote pluim en onze nominatie voor de Rooie Reus-prijs 2019.’

De Rooie Reus-prijs, een initiatief van de SP en wordt sinds 1996 toegekend als blijk van grote waardering en respect voor een persoon of organisatie die zich op opmerkelijke en gedurfde wijze inzet voor de samenleving, voor behoud van solidariteit en tegen maatschappelijk onrecht in Nederland en daarbuiten.

Leraren in actie mag zich plaatsen in het rijtje van eerdere winnaars zoals de onderzoeksjournalisten Stella Braam en Chris de Stoop, gezondheidswinkel ‘De witte jas’, klokkenluider Fred Spijkers, het VPRO-radioprogramma Argos, Antoinette Hertsenberg van het consumenten-tv-programma Radar en de Groninger Bodembeweging.

De afgelopen maanden kon iedereen stemmen op 3 genomineerden voor de Rooie Reus-prijs. Dat waren naast Leraren in Actie ook platform voor onderzoeksjournalistiek Follow the Money en de beweging voor klimaatactie Earth Strike.

Als het kabinet wetenschappelijke adviezen blijft negeren, dreigt het experiment met legale wietteelt een gemiste kans te worden. Volgens SP-senator Rik Janssen laat het kabinet zich vooral leiden door politieke afwegingen. Daardoor krijgt het experiment een beperkte opzet in omvang en duur die het onmogelijk maakt voldoende betrouwbare informatie te verzamelen die nodig is voor vervolgbesluiten.

Het experiment met gelegaliseerde wietteelt is een maatregel uit het coalitieakkoord. Coffeeshops in zes tot tien daartoe aangewezen gemeenten moeten tijdens het experiment hun wiet inkopen bij telers die daarvoor een vergunning van de overheid hebben. Nu wordt de verkoop van wiet gedoogd, maar is de teelt illegaal. De bedoeling is dat het experiment zorgt voor duidelijkheid over het effect van legale wietteelt op de volksgezondheid en de drugscriminaliteit. En daar gaat het mis, volgens nieuwgekozen Eerste Kamerlid Rik Janssen in zijn eerste bijdrage.

Janssen verwijst naar de adviezen van de wetenschappelijke adviescommissie voor het experiment, de commissie-Knottnerus. 'De commissie adviseert op wetenschappelijke gronden dat er aanzienlijk meer gemeenten zouden moeten meedoen aan de proef. Ook moet er met verschillende soorten wiet en hasj worden geëxperimenteerd, meerdere telers die zeker 25 soorten van voldoende sterke hasj en wiet telen. Het beëindigen van de proef na vier jaar wordt door de commissie onlogisch en riskant genoemd. De omvang en duur van het experiment maken het volgens de commissie niet mogelijk gezondheidseffecten op lange termijn en effecten op de totale criminaliteit te onderzoeken.' De SP wil daarom dat de adviezen van de commissie worden overgenomen.

Volgens Janssen kiest het kabinet echter eigen criteria en negeert het de wetenschappelijke adviezen. 'Je vraagt je dan langzamerhand wel af waarom er eigenlijk wetenschappelijk advies is gevraagd als het kabinet vooraf alles al zo goed wist. De reactie van het kabinet lijkt alleen beargumenteerd te worden met verwijzing naar afspraken uit het regeerakkoord. Politieke afwegingen zijn de basis voor dit experiment geworden en niet een op wetenschap gebaseerde aanpak. Het wietexperiment lijkt hiermee een gemiste kans te worden. Het kan veel beter.'