Column van Bart Voortman
Hoe gaan we om met mensen in de bijstand? Over deze ‘thuiszitters’ heeft iedereen een mening. We hebben in Nederland gelukkig een sociaal vangnet voor mensen die het, eventjes of langer, tegenzit. Dit vangnet is bedoeld om te voorkomen dat mensen bij verlies van werk door bijvoorbeeld ontslag als gevolg van reorganisaties, economische crisis of ziekte geen enkele manier meer hebben om voor zichzelf te zorgen. Maar over dat sociale vangnet bestaan helaas veel misvattingen.
Zo bestaat er de misvatting dat mensen het leuk zouden vinden om thuis te zitten en niets te doen; een soort lekker lange vakantie. Er zullen heus enkele uitzonderingen zijn, maar over het algemeen wil iedereen zich nuttig voelen en betekenisvol bezig zijn. Kijk maar naar het enorme aantal vrijwilligers. Bovendien is de hoogte van de uitkering echt niet toereikend om vakantie te vieren, zelfs geen korte. Bijstand is geen feestje of vakantie, verre van dat!
Een andere misvatting is het uitgangspunt “werkloosheid is een keus”. Met andere woorden: als je maar voldoende je best doet, vind je wel werk. Daarom hebben uitkeringsgerechtigden de verplichting om 5 tot 10 maal per week te solliciteren naar banen die er niet zijn. Waren die er namelijk wel geweest dan waren deze mensen niet werkloos geweest. Vinden ze wel werk, dan gaat dat ten koste van iemand anders. Zeker voor 50-plussers is de sollicitatieplicht een enorme wassen neus. Ze solliciteren zich suf, maar worden niet uitgenodigd voor gesprekken. Dat leidt onherroepelijk tot frustratie, onzekerheid en boosheid.
Een derde misvatting is dat uitkeringsgerechtigden dan maar een andere ‘verplichte tegenprestatie’ zouden moeten leveren voor hun uitkering. De bijstand is een sociaal vangnet voor als het tegen zit. De bedoeling is dat deze mensen zo snel mogelijk weer mee kunnen doen in de samenleving. De enige logische tegenprestatie die we zouden moeten vragen van bijstandsgerechtigden is: zo snel mogelijk weer aan het werk gaan. Echt werk. Betaald werk. Dan laten we ze geen gratis klusjes opknappen, klussen die anders door een betaalde arbeidskracht zouden zijn gedaan. Bovendien, het opleggen en controleren van verplichte tegenprestaties kost veel geld en energie. Die kan beter besteed worden aan het uit de bijstand helpen van Schiedammers.
Waar leiden deze misvattingen toe? Stress! Stress bij mensen met een laag inkomen, terwijl dat lage inkomen op zichzelf al stress oplevert. Stress bij instanties die werken vanuit wantrouwen en die deze mensen achter de vodden moeten zitten. Stress die een hoop maatschappelijke kosten met zich meebrengt. Kosten die we uiteindelijk samen moeten opbrengen. Het is daarom tijd voor verandering. Tijd voor een systeem gebaseerd op vertrouwen in plaats van wantrouwen. Minder regels voor bijstandsgerechtigden geven ruimte voor zelfontplooiing. Geef bijstandsgerechtigden de ruimte zich te ontwikkelen, een zinvolle bijdrage te leveren en misschien af en toe wat bij te verdienen op weg naar een baan zonder dat er direct gekort wordt.
GroenLinks wil daarom toewerken naar een regelvrije bijstand. Gebaseerd op vertrouwen in plaats van wantrouwen. Gebaseerd op de overtuiging dat het overgrote deel van de bijstandsgerechtigden van goede wil is. De overtuiging dat de huidige dichtgeregelde bijstand hen eerder tegenwerkt dan vooruit helpt. En op de overtuiging dat deze aanpak minder kost dan het huidige systeem en de samenleving veel meer oplevert.
Bart Voortman
Nummer 4 kandidatenlijst GroenLinks Schiedam
