Vroeger was het anders in de Mars, maar was alles toen ook beter? Nee, natuurlijk was vroeger niet alles beter maar wel anders. Hannes van Tongeren, Bart de Bom en Koen de vlooienmepper hadden geen telefoon nodig, ze woonde dan wel hemelsbreed een kilometer van elkaar, maar konden elkaar gewoon zien. Wanneer ze bij elkaar een bakkie wilde gaan doen, hoefde ze alleen maar goed te kijken of diegene thuis was. Kwamen ze toch voor een dichte deur terecht, maakte dat weinig uit, want dan liepen ze naar de volgende toe, eigenlijk was er toen de tijd altijd wel iemand thuis. Waar zullen ze het tijdens het drinken van een bakkie over hebben gehad? Over het weer, fruit, de oogst, hun omgeving (de Mars, Lienden, Rhenen), Coby Budding, afbreken van Huize Vredelust, de Hooimijt, de Hooimeid, de zand- en kleiwinning, de steenovens, schaatsen, de molen van familie De Wit en de “Natuur”, import? Bij een aantal gesprekken was ik zelf aanwezig, de woorden geluk, misgunnen en ‘bar kjal’ staan voor altijd in mijn geheugen gegrift. Ik heb het ervaren als een tijd van meer rust, ontspanning, genieten en waardering. Althans, met deze mannen, in deze omgeving *** *** Vroeger leek mooi maar het was, voor zover ik me het herinner, wel gezellig met veel samenhorigheid maar ook héél hard werken. Van ’s ochtends vroeg tot zonsondergang. De dames waren heel hard aan het werk om (met de hand) te wassen, te koken, het huis(je) schoon te houden, de kinderen te kleden en met de moestuin en het varken. En de mannen moesten werken op het land of in een (steen)fabriek om hun brood te verdienen. In de jaren zestig, zeventig en begin jaren tachtig bestond De Mars vooral uit weilanden met wat koeien, hoogstam fruitbomen, een hooijmijt, wat bomen, het gat van de Bom, weidevogels en een verdwaalde hooimeid. Van alles een beetje. En ja, als er ganzen over kwamen vliegen dan werd het winter! De Mars, ik kwam er en kom er nog steeds graag. Maar wat is het in al die jaren veel verandert. * Bart, Koen en Hannes leven niet meer * Het gat van de Bom heet tegenwoordig Het Leeg en is tig keer zo groot geworden * Het Appeltjesgat en het gat van Staal zijn nu privéterreinen * Schaatsen kun je er niet meer * Ganzen zijn er nu het hele jaar te vinden (minimaal vijf soorten) * Zwemmen, barbecueën, peuren, vissen zonder vispas voor de jeugd zijn een halt toegeroepen * Stiertje plagen met Bert kan niet meer (gelukkig maar), de lokale stieren zijn vervangen door KI en de rest staat grotendeels op stal om flink te groeien voor het vlees * Een hut of vlot bouwen bij de Nieuwe Waaij en het oude vuilnisgat mag niet meer * Lekker wandelen over de dijken is levensgevaarlijk, denk aan alle wielrenners en motoren * Stiekem scharrelen is er niet meer bij, voor je het weet sta je op FB * Oude witte pijpjes zoeken is bijna niet meer mogelijk, vooral groene bindbuis kom je nu tegen * De veldleeuwerik en de kwartel lijken verdwenen, ik zie ze niet meer · De grootste verandering is wel het uitzicht. Door de toegenomen fruitteelt onder een afdak en de bomenteelt, staan bijna alle weilanden vol met betonpalen, stokken met (fruit)bomen, de vergezichten zijn verdwenen. Vanaf de waaijweg kun je de Marsmolen nog nauwelijks zien en de remsestraat is een bomenzee geworden en de hoogstam boomgaarden hebben plaatsgemaakt voor dicht op elkaar staande kleine fruitbomen, grotendeels onder zeil. Zijn de veranderingen slecht of kijk ik naar het verleden te veel door een romantische bril? Voor een deel kijk ik inderdaad door een romantische bril, niet alle veranderingen zijn slecht. Ik ben o.a. maar al te blij met telefoon, internet, verharde wegen, geïsoleerde huizen en veiligheidsmaatregelen. Wat ik mis zijn de vergezichten, de openheid en afwisseling in ons landschap, de verdwenen vogels en planten en het zo maar zwemmen in een plas. Ik denk in ieder geval graag terug aan de tijd zoals De Mars en Lienden er in mijn jeugd uitzagen. Ik weet best dat het economisch gezien andere tijden zijn en ik misgun niemand iets. Toch vind ik persoonlijk dat we met elkaar meer afspraken moeten gaan maken, hoe en of we onze omgeving: natuur, landschap en weidse gezichten willen behouden als onderscheidend kenmerk van onze omgeving. (column/verhaaltje - Wander van Laar - Lienden 17 mei 2019)