Een belasting op kerosine. Géén extra overheidsgeld voor veiligheid op de luchthaven. En geen vliegtuigen met geld verleiden om uit te wijken naar andere luchthavens. ‘We moeten eens ophouden met subsidie van de luchtvaart, maar deze zeer vervuilende vorm van vervoer juist meer belasten.’
Dat zei GroenLinks-Kamerlid Liesbeth van Tongeren eind februari op een drukbezochte bijeenkomst in Zwanenburg, midden in zwaar door geluid belast gebied. De bijeenkomst was georganiseerd door de plaatselijke afdeling van GroenLinks. Dit gebeurde in het kader van de Schiphol-discussie die later dit jaar weer zal oplaaien, nu de luchthaven aan zijn zelf afgesproken maximum van 500.000 start- en landingsbewegingen lijkt te komen.
‘Een van mijn eerste bijbaantjes was stewardess’, verklapte Van Tongeren aan het begin van de bijeenkomst. ‘Het leek me geweldig mooi. Zo’n luchthaven voelde in de jaren 70 ook als vooruitgang. Het duurde even voordat we merkten dat ook aan deze plus een dikke min zat.’
En die min is niet misselijk, zegt ze. Eerst ging het daarbij vooral over geluidsoverlast, later werd ook de enorme klimaatimpact van de luchtvaart steeds duidelijker. ‘En toen zaten we ineens op een punt dat we eigenlijk niet meer terug konden’, blikte ze terug. ‘In december is de laatste Europese nachttrein eruit gehaald.’
Maar waarom is dat zo gebeurd, stelt ze vragend. ‘Omdat het vliegverkeer een oneerlijke belastingvrijstelling heeft. Het vliegverkeer groeit omdat het enorm gesubsidieerd wordt. Elke keer als ze willen uitbreiden, kunnen ze uitbreiden. En elke keer als een afspraak wordt gemaakt, wordt die niet nagekomen. Bewoners raken in eindeloze, moeilijke discussies verzeild. Daar moeten we eens mee ophouden.’
Van Tongeren zei terug te willen naar ‘twee vragen’; ‘Eén: van wie is dit land? En twee: waarvoor hebben we een economie? Ik hoop dus echt dat de nieuwe regering met een goede visie op mobiliteit komt, waarbij de mens voorop staat.’
En dat betekent voor haar dus ook: het klimaat. ‘We hebben als Nederland bij het volle verstand het klimaatverdrag van Parijs getekend. Dus óók de VVD. Iedereen die op het simpelste grafiekje kijkt, weet: afnemende CO2-uitstoot laat zich gewoon niet combineren met groei van de luchtvaart.’
Adam Elzakalai, VVD-wethouder in Haarlemmermeer, stelde daartegenover dat Zwanenburg ‘een krimpgebied’ wordt als Schiphol beperkingen worden opgelegd en de hubfunctie van de luchthaven afneemt. ‘En als wij niet kunnen concurreren met het buitenland, dan trekt het bedrijfsleven vanzelf weg.’ Volgens hem wordt in Den Haag te strikt naar geluidsnormen gekeken. ‘Als mensen er bewust voor kiezen om in geluidsgehinderd gebied te willen wonen, dan moet dat toch kunnen? Laten we dus samen strijden voor meer woningbouw rondom de luchthaven.’
Een suggestie die door Van Tongeren met klem werd tegengesproken. ‘In de Grondwet staat dat de overheid moet zorgen voor de volksgezondheid en een gezonde leefomgeving. Geluidsoverlast van vliegtuigen is aantoonbaar slecht voor de gezondheid. Er zijn wel degelijk meetbare gezondheidseffecten. Laten we daar dan iets aan doen, in plaats van het probleem erger te maken.’
Ook Jaap Kroon, ex-wethouder van Haarlemmermeer, ex-burgemeester van Urk en Uitgeest, en momenteel clustervertegenwoordiger namens bewoners, zei niets te zien in het voorstel van Elzakalai om in belaste gebieden meer woningen te bouwen. ‘U creëert tweederangsburgers’, zei hij. ‘De een mag wel klagen, de ander niet.’
We hebben in Nederland ‘een piepklein landje’, aldus Van Tongeren. ‘Hoe kunnen we in hemelsnaam al die vluchten hier toelaten als we ook het klimaatakkoord hebben getekend?’
Een opmerking die bijval kreeg van Hans Buurma, van het Platform Toekomst Luchtvaart. ‘Ik ben dol op luchtvaart, maar maak me maatschappelijk grote zorgen over de impact ervan. Niemand is erbij gebaat dat Schiphol in elkaar stort, maar er móét wel iets gebeuren. Zo doorgaan is volstrekt in strijd met wat in Parijs is afgesproken. CE in Delft heeft recent een interessant rapport gepubliceerd, waarin staat hoe vliegen duurder is te maken. Het lijkt mij de enige en de beste oplossing.’
‘We subsidiëren deze vorm van mobiliteit al veel te lang’, concludeerde Van Tongeren. ‘Als je dan ook nog eens zegt: we willen maatschappijen met geld verleiden naar andere luchthavens in Nederland te gaan, én je bedelt in Den Haag voor extra geld voor veiligheid, én je bent nu al de goedkoopste luchthaven van West-Europa, dan vraag ik me af of het businessmodel voor onze hele samenleving wel klopt. We horen als het over de luchtvaart gaat te vaak het vrolijke VVD-verhaal, dat je voortdurend taart kunt blijven eten, zonder dat het ooit je gezondheid aantast. Maar iedereen weet: zo werkt het niet. Wij willen voor de toekomst een schone economie, een economie die vóór mensen werkt en niet een economie die mensen longproblemen geeft. Dan moeten we niet steeds horen ‘Ja maar het kan niet anders’, want dan komen we nergens. Dan is een kerosinetax het beste medicijn. Je moet moed hebben als bestuurder, en de leefbaarheid voor je inwoners garanderen. Als de luchtvaart een monster wordt, moeten we met zijn allen besluiten een andere economie op te bouwen.’
Een voorstel dat op opvallend veel bijval in de zaal bleek te kunnen rekenen. ‘Schiphol moet met de groei stoppen’, aldus een van de aanwezige bewoners. ‘Het is in het belang van ons hele land.’ En eigenlijk ook van de hele planeet, zo werd het debat besloten…
