Op 3 februari vond er een extra raadsvergadering plaats over de uitspraak in de zaak Niemans Beton. Een uitspraak die, terecht, de gemoederen in de gemeente Vijfheerenlanden (eerst Vianen) al langere tijd flink bezighoudt. Na jaren van zwijgen kon er nu eindlijk vrijuit gesproken worden over deze zaak en uiteraard hadden ook wij, als fractie van D66, hier vragen over.
Hieronder kunt u de bijdrage lezen van D66, zoals deze werd uitgesproken door fractievoorzitter Klaas de Zwaan.
1e termijn: Wat betekent de Niemans-uitspraak voor de inwoners van Vijfheerenlanden?
Onlangs is een einde gekomen aan de langlopende rechtszaak ‘Niemans Beton’. Het is op z’n zachtst gezegd een teleurstellende uitspraak waar op geen enkele manier rekening mee was gehouden. Laat ik beginnen te stellen dat het voor ons heel, heel moeilijk te verkroppen is dat zo’n duizelingwekkend bedrag aan gemeenschapsgeld in private handen verdwijnt. Ongeveer 1700 euro per inwoner. Stelt u zich dat even voor.
Voor de duidelijkheid: wij hebben alle vertrouwen in de Nederlandse rechtspraak. Vanuit zuiver juridisch oogpunt zal de uitspraak in de zaak Niemans verdedigbaar zijn; een eventuele cassatieprocedure zal daar definitief uitsluitsel over geven.
Maar hier speelt wat ons betreft ook een ethische dimensie. In hoeverre is het moreel uitlegbaar dat geen enkele vorm van matiging lijkt te zijn toegepast? Weegt het hypothetische commerciële belang van een private onderneming op tegen de belangen van een gemeenschap die ongeveer een halve eeuw na de gemaakte fouten een astronomisch bedrag op moet hoesten? Wij vermoeden dat deze vragen in de vorm van artikelen, scripties en proefschriften nog vele malen gesteld gaat worden. En dat lijkt ons heel terecht.
Het komt voor welke gemeente dan ook nooit uit om 92 miljoen af te tikken. Maar kort na een gemeentelijke herindeling, in tijden van corona nota bene, is zo’n beetje het slechtste moment denkbaar. De uitspraak heeft overduidelijk grote financiële gevolgen voor een jonge fusiegemeente die nu geen ruimte meer heeft om in haar eigen toekomst te investeren. De Eneco-fondsen zijn als sneeuw voor de zon verdwenen. Die gelden waren geen extraatje, of franje. Ze waren hard nodig om van Vijfheerenlanden een gemeente met ambitie en smoel te maken.
En daarbij – en niet minder ernstig: de uitspraak heeft ook indirecte maatschappelijke gevolgen. Het laat zien dat Vijfheerenlanden nog een heel broze gemeenschap is. Waarin de breuklijnen van de drie voormalige gemeentes soms pijnlijk zichtbaar zijn. We hebben allemaal gezien dat de uitspraak een golf van verontwaardiging heeft veroorzaakt waarin niet zelden met een beschuldigende vinger naar Vianen of de provincie Utrecht wordt gewezen. Het heeft grote gevolgen voor het vertrouwen in de lokale politiek en het gezamenlijk project Vijfheerenlanden in het bijzonder. Er is op social media zelfs al voor een ‘zexit’ gepleit.
De verontwaardiging is deels begrijpelijk. Het is in ieder geval goed daar alle ruimte voor te geven. Maar het is voor ons, als raadsleden van de gemeente Vijfheerenlanden, ook van belang om ons snel te richten op de vraag hoe we ervoor gaan zorgen dat onze inwoners hier niet de dupe van worden.
En ook: hoe we ervoor gaan zorgen dat de gemeenschap Vijfheerenlanden er sterker uit gaat komen. Dan past het niet om onderling de blame game te spelen. We zullen de koppen bij elkaar moeten steken en duidelijke prioriteiten moeten stellen. Wat D66 betreft zijn daarbij twee principes leidend.
Een: we zullen keihard moeten blijven werken aan het vertrouwen van onze inwoners in de lokale politiek, waar mogelijk op onverwachte, creatieve manieren.
En twee, we zorgen ervoor dat de Niemans-claim op geen enkele manier negatieve gevolgen heeft voor het welzijn – in brede zin – van eenieder die in Vijfheerenlanden woont.
Een flinke uitdaging ongetwijfeld, maar dat is waarvoor wij staan.
Hoe is het zover gekomen en wat hadden ‘we’ anders moeten/kunnen doen?
Voorzitter,
Het is niet eenvoudig om antwoord te geven op de vraag hoe zaken anders hadden moeten worden aangepakt. Op basis van de gegeven informatie lijkt het erop dat de gemeente gedurende het proces – met de informatie die zij op dat moment had – geen onbegrijpelijke beslissingen heeft genomen. Het advies van advocaten, juristen en onafhankelijke experts is leidend geweest in het handelen en verschillende colleges en raden hebben zich daarin steeds kunnen vinden.
Achteraf bezien verschuift het perspectief. We kunnen niet anders dan constateren dat Vijfheerenlanden deze wedstrijd met 10-0 verloren heeft. Het waarom is niet evident. Nu we hier met elkaar verslagen in de kleedkamer zitten, kunnen we klagen over de scheidsrechter, over het harde spel van de tegenstander, over de pech en het bizarre wedstrijdverloop. Maar gegeven de stand moeten we misschien ook constateren dat wij een slechte wedstrijd hebben gespeeld. Verkeerde inschattingen, verkeerde tactiek misschien. Het is hoe dan ook zaak kritisch naar ons eigen spel te kijken. Om te voorkomen dat dit ooit nog eens gebeurt, uiteraard. Maar ook om het verlies samen te verwerken en daarmee de teamspirit te versterken. We moeten tenslotte samen door.
Wat hadden we anders moeten of kunnen doen? Dat is een vraag waar we voorlopig geen eensluidend antwoord op zullen vinden, maar dat moeten we wel blijven proberen. Er zijn wat ons betreft wel een paar denkrichtingen die meegenomen moeten worden – en die zijn ook al aan bod gekomen in de beantwoording van vragen zojuist.
In de eerste plaats rijst de vraag of de gemeente niet eerder had moeten schikken – en daarin toeschietelijker had moeten zijn. Eerder het verlies had moeten nemen om groter leed te voorkomen. Tegelijkertijd is niet onlogisch dat de gemeente in de schikkingsonderhandelingen weinig toeschietelijk was. Het ging tenslotte om gemeenschapsgeld. De inzet was altijd gebaseerd om het advies van experts.
Dan rijst de vraag of de worst case scenario’s wel realistisch zijn ingeschat. Hoe kan het zo zijn dat we na bijna een halve eeuw na dato alsnog worden overvallen door een gerechtelijke uitspraak? Was hier sprake van een tunnelvisie? Achteraf bezien, ja, wellicht. Misschien hadden we meer oog moeten hebben voor Murphy’s Law en meer scenario’s uit moeten werken. Maar we moeten ook constateren dat de voormalige gemeente Vianen een enorme reserve had opgebouwd om de claim te dekken, niet in de laatste plaats in de vorm van Eneco-aandelen. Die vooruitziende blik maakt ook dat VHL nu niet failliet is.
Een derde belangrijk punt: hoe verhoudt de claim zich ten opzichte van het gemeentelijke herindelingsproces? Is het toezicht vanuit de provincie zorgvuldig geweest en zijn de stappen op basis van de juiste argumentatie en informatievoorziening genomen? Voor veel inwoners is dat een brandende vraag. Gezien de uitspraak is het achteraf verleidelijk te stellen dat daar fouten zijn gemaakt, maar op basis van de informatie die men destijds tot de beschikking had, leek er geen reden aan te nemen dat de claim de samenvoeging in de weg zou staan.
Het is, kortom, geen zwart-wit verhaal. Het is complex, genuanceerd.
Voorzitter, in mijn eerste termijn heb ik al aangegeven dat we hard zullen moeten werken om het vertrouwen in onze politiek te herstellen. Openheid van zaken en kritisch kijken naar het eigen handelen is daarin een eerste stap. Daarom is D66 blij met deze avond, zolang we het wel als een eerste stap beschouwen. Wat de vervolgstappen moeten zijn, zullen we samen moeten bepalen. Wat D66 betreft zou een of meer van de geschetste denkrichtingen opgepakt kunnen worden door de Rekenkamer of een raadscommissie, of een VHL-plein – maar we nodigen alle onafhankelijke experts uit om zich te blijven verdiepen in het hoe en waarom van het tragische wedstrijdverloop. En we vragen alle inwoners om te helpen om van Vijfheerenlanden een succes te maken.
The post Bijdrage D66 Extra raadsvergadering Niemans Beton appeared first on D66 Vijfheerenlanden.