Afgelopen woensdag organiseerde GroenLinks Noordwijk een partijpolitiek overschrijdende thema-avond. Over wifi-tracking, digitale privacy en hoe zeggenschap te houden over je eigen digitale gegevens.
In woonzorgcentrum Jeroen gingen zo’n 40 betrokken burgers met experts en elkaar in gesprek over de controle op databeheer en -zeggenschap. En over het maken van de juiste keuzes daarbij. Bijvoorbeeld over de vraag of we het verzamelen en beheren van onze gegevens wel aan particuliere bedrijven over moeten laten. En hoe richten we straks in de nieuwe gemeente alle digitale zaken zo in dat de inwoners zelf zeggenschap over hun gegevens houden?
Wifi-tracking: tellen of gluren?
Dat data - in geautomatiseerd bestanden verzamelde gegevens over personen - op allerlei manieren door de gemeente kunnen worden ingezet werd door alle sprekers vanuit verschillende invalshoeken belicht. De jonge GroenLinks kandidaat (21 jaar) Maurice Knijnenburg leidde de avond in met zijn betoog over wifi-tracking in Noordwijk, een fenomeen dat niet of nauwelijks bij de inwoners en bezoekers bekend is, en waarover niemand actief op de hoogte is gebracht. Terwijl in Noordwijk de meeste ‘trackingkastjes’ van Nederland hangen.
Het commerciële bedrijf CityTraffic heeft in opdracht van Noordwijk Marketing tientallen kastjes in Noordwijk opgehangen waarmee het wifi-signaal van smartphones wordt opgevangen en waarmee wordt bijgehouden waar mensen zich bevinden en hoe ze zich in Noordwijk bewegen. Volgens CityTraffic en Noordwijk Marketing gebeurt dit volledig anoniem en wordt er alleen geteld.
Geen controle, geen informatie
‘Maar wie controleert dit? Wat voor informatie verzamelen ze nog meer? En wat doen ze daarmee?’ vraagt Knijnenburg zich af. ‘En waarom worden inwoners en bezoekers niet actief geïnformeerd als ze binnen het bereik van zo’n kastje komen? Zodat ze de keuze hebben om CityTraffic al dan niet toestemming te geven. Als ik op internet een website bezoek weet ik van cookies en andere volgsystemen, maar dan krijg ik actief de keus wat ik wel of niet toesta. Maar als argeloze inwoner of bezoeker van Noordwijk wordt mij niets verteld. Noordwijk Marketing zegt dat je, als je niet gevolgd wilt worden, je wifi maar uit moet zetten. De omgekeerde wereld, lijkt me. En over de mogelijkheid om je af te melden voor hun volgsysteem vertellen ze je niets.’
Wifi uit?
Burgemeester Jan Rijpstra van Noordwijk wees er in zijn betoog op dat het sowieso verstandig is om de wifi op je smartphone uit te zetten zodra je je huis verlaat. En om niet zomaar gebruik te maken van openbare wifi. Als bestuurlijk portefeuillehouder cybercrime van politie-eenheid Den Haag zet Rijpstra zich sterk in voor aandacht voor digitale gevaren, van identiteitsfraude en hacken tot cyberpesten. ‘Wees niet naïef. Denk niet “dat gebeurt mij toch niet”. Om te beginnen met bewustwording kunnen we digitale criminelen een stap voor zijn en hen verslaan. Binnen het gemeentelijk apparaat zijn informatieveiligheid en privacy daarom speerpunten van beleid.’
Vertwijfeling
Dat data een voor velen moeilijk te bevatten, en soms tot vertwijfeling leidend, fenomeen is verwoordde ‘Sam Bal’ in zijn column ‘Gluren’ onder meer zo: ‘Ik ben de draad allang kwijt, en ik ben vast niet de enige. Mijn gemoedsrust rond dit thema slingert dagelijks tussen ‘bemoei je met je eigen zaken’ en ‘ach, ik heb niks te verbergen’. Om de vertwijfeling enigszins weg te nemen had GroenLinks deskundigen van Waag en Tada, gerenommeerde organisaties op gebied van data-technologie en samenleving, uitgenodigd.
De zaak Enschede, en keuzes voor Noordwijk
Technologie filosoof Denise op den Kamp toonde aan de hand van haar case-study hoe in Enschede CityTraffic aanvankelijk ongehinderd data kon verzamelen, zonder dat inwoners en bezoekers adequaat werden geïnformeerd. Dankzij burgerinitiatieven en persoonlijke inzet worden bewoners en bezoekers nu door middel van bordjes in elk geval gewaarschuwd. ‘Maar het zou natuurlijk veel beter zijn als CityTraffic de internationale privacy wetgeving naleeft en toestemming vraagt aan inwoners en bezoekers voordat ze de data verzamelen.‘
GroenLinks Noordwijk vindt dat, indien wifi-tracking al zou moeten worden toegestaan, het waarborgen van goed zichtbare informatievoorziening en de verplichting om steeds individueel toestemming voor tracking te vragen voorop moet staan. Iets wat voor alle partijen na de verkiezingen een speerpunt zou moeten zijn. Want behalve de eerder genoemde bezwaren is het versleutelingssysteem waarmee CityTraffic zegt de verzamelde gegevens te anonimiseren ook nog eens door hen zelf ontwikkeld. Onafhankelijke controle op hun gegevensbeheer lijkt dus ver te zoeken.
Perspectief en kansen
Nadat 'Waag'-programmahoofd Ivonne Jansen-Dings had verteld hoe burgers zich weerbaar kunnen maken tegen de opmars van smart city-technologie; onder meer door bewustzijn te kweken over de risico’s, maar ook door geschikte alternatieven te zoeken, presenteerde Douwe Schmidt hoe data-technologie voor iedereen begrijpelijk en toegankelijk kan worden gehouden: ‘Zodat iedereen zelf zeggenschap en controle kan behouden. Zodat je zelf invloed blijft uitoefenen op wie welke data van je gebruikt.’
‘Op uitnodiging van Amsterdam Economic Board is een diverse groep professionals met deze vragen aan de slag gegaan’, vertelde Schmidt. ‘Daaruit is het manifest “tada - duidelijk over data” ontstaan. Daarin zijn de waarden verwoord die zouden moeten gelden voor een digitaal verantwoorde gemeente.’
Met een aantal stellingen werden de bezoekers tijdens het PrivacyPodium uitgedaagd over verschillende dilemma’s en waarden na te denken en met elkaar in debat te gaan. ‘Vooral de discussies vond ik erg inspirerend. Volgens mij hebben jullie een zeer kritische en mondige kern burgers die de politiek goed kunnen helpen bij het vormgeven van beleid’, liet Schmidt na afloop weten. De pijlers van het Tada-manifest kunnen daarbij als goede leidraad voor digitale kansen voor de nieuwe gemeente kunnen fungeren: inclusief, zeggenschap, menselijke maat, open en transparant, legitiem en gecontroleerd en van iedereen en voor iedereen.
GroenLinks is er van overtuigd dat met deze waarden de nieuwe gemeente Noordwijk ook digitaal de hoge ‘7-sterren ambities’ kan waarmaken. Want de digitale wereld is wel ingewikkeld, maar mag geen ‘ver-van-mijn-bed-show’ blijven.
Uitschrijven (opt-out) voor wifi-tracking door CityTraffic kun je hier