Omringd door groenen weiden
ligt in de IJsselstreek
Een dorp dat door zijn burgers
Zijn plaats steeds waardig bleek
Zo luiden de eerste regels van het volkslied van Nijbroek, in het noordelijkste puntje van de gemeente Voorst. Nijbroek is de kern van een polder met dezelfde naam, tussen IJsselvallei en Veluwe in gelegen en afgebakend door vijf ‘dijken’: de Vloeddijk, Veluwsedijk, Bekendijk, Kadijk en Zeedijk.
De polder is een van de oudste van ons land – aangelegd in de 14de eeuw. Hij biedt een uniek landschap, zowel qua natuur als cultuurhistorisch uiterst waardevol. Tegelijkertijd is het een gebied volop in beweging, dat vraagt om aandacht voor hedendaagse thema’s als duurzaamheid, energie, water, recreatie, leefbaarheid en economie.
Hoe blijft Nijbroek ook in de toekomst een fijne plek om te wonen, te werken en te verblijven?
De nieuwe omgevingswet, die vanaf januari 2021 van kracht zal zijn, maakt van ‘participatie’ een verplicht onderdeel in ruimtelijke ontwikkelingen. Participatie wordt daar omschreven als “het in een vroegtijdig stadium betrekken van belanghebbenden”. Vanouds zijn in de polder belanghebbenden als waterschap, ontwikkelaars en lokale overheden ‘participanten’ – maar de nieuwe wet beoogt juist ook inwoners en omwonenden, lokale ondernemers en bewonersorganisaties actief bij de visie-ontwikkeling te betrekken. En dat is precies wat in Nijbroek gebeurd is: de lokale bevolking, verenigd in Plaatselijk Belang Nijbroek, heeft samen met de gemeente Voorst, een door allen gedeeld toekomstbeeld voor de polder ontwikkeld en vastgelegd.
Wij spreken met Aart Stenfert, een aantal termijnen voorzitter van Plaatselijk Belang Nijbroek, en nu ook nauw betrokken bij het Project Polder Nijbroek (zie http://poldernijbroek.nl/).
Een wat overbodige vraag, gezien je rol in de Nijbroekse samenleving – maar hoe raakte jij betrokken bij het project?
Om tot een door de bewoners gedragen visie te komen zijn er in 2018 verscheidene informatieavonden over en excursies door het gebied georganiseerd. Diverse thema’s kwamen aan de orde, waarbij er na een professionele inleiding, veel ruimte was voor een echt gesprek. Daarbij waren ook altijd vertegenwoordigers van de gemeente aanwezig, om op de hoogte te blijven van het proces, en daardoor werden zij er ook onderdeel van.
Na verloop van tijd kwam uit dat proces een redelijk helder toekomstbeeld naar voren, gevormd en gedragen door de bewoners zelf, met reële opties om zelf als burgers/bewoners aan de slag te kunnen gaan met de verdere ontwikkeling. Ik denk dat daar de motivatie zat om ook deelnemer te worden in één van de initiatieven.
Het project Polder Nijbroek leverde dus niet alleen een toekomstvisie voor Nijbroek, maar leidde ook tot concrete initiatieven. Welke zijn dat?
Als uitvloeisel van de visie is een drietal werkgroepen ontstaan rondom verschillende thema’s: een werkgroep ‘Een Rijk Landschap’, een werkgroep ‘Wonen en Werken’ en een werkgroep ‘Duurzame energie’.
‘Een Rijk Landschap’ zet zich in voor behoud en versterking van de biologische én van de cultuurhistorische waarde van het landschap en de bebouwing in de polder. Hun vraag is: hoe kan de polder een nog fijnere plek worden, voor natuur, mens én dier?
Er is momenteel in de polder Nijbroek een redelijk evenwicht tussen wonen en werken. In het buitengebied gebruiken en beheren zo’n 30 agrariërs de meeste gronden; ruim 180 niet-agrariërs wonen daar tussenin en beheren hun eigen terreinen. Als derde groep telt het dorp zelf zo’n 80 huishoudens met hun eigen beschikbare percelen en perceeltjes. Het begint er volgens mij mee dat iedereen zijn/haar eigen mogelijkheden benut om de biodiversiteit te bevorderen. Wanneer opbrengst voor de grondeigenaar een beperkte rol speelt, zijn er andere mogelijkheden dan wanneer de grond wordt aangehouden voor de economische teelt van gewassen. Het is goed dat de werkgroep zich blijft inzetten om vooral particulieren te motiveren een extra stap te zetten om de natuur een handje te helpen. De agrarische natuurvereniging Veluwe IJsselzoom (veluweijsselzoom.nl) vervult hierbij een belangrijke ondersteunende rol, die al geresulteerd heeft in een twintigtal concrete projecten.
De tweede werkgroep richt zich op ‘Wonen en werken in Nijbroek’. Wat is er mogelijk om zowel oudere als jongere Nijbroekers een passende woning te bieden in en om ons dorp? Wat kan en mag in leegstaande en leeg komende boerderijen, hoe en waar willen we nieuwbouw?
Een gemeenschap van mensen heeft een gezonde samenstelling wanneer alle leeftijden daar naar verhouding in voorkomen. We moeten dus zorgen dat zowel oudere als jongere Nijbroekers een passende woning vinden in de polder. Alleen dan blijven er mensen om naar elkaar om te zien, en ook concrete hulp te bieden waar dat noodzakelijk en mogelijk is. Vanwege de ruimtelijk ligging is de gemiddelde woningprijs redelijk hoog in Nijbroek. Wanneer door schaalvergroting of gebrek aan opvolging boerderijen hun agrarische functie verliezen, moet het mogelijk zijn, bestemmingsplan of niet, om daar eventueel meerdere woningen te realiseren, niet alleen enorme villa’s. Ik denk niet dat de gemeente, dat zijn wij per slot zelf, bang moet zijn voor wat meer woonbestemmingen in het buitengebied. Een klein dorp als Nijbroek kan zo best organisch groeien, door steeds kleine uitbreidingen te doen in plaats van grote projecten in de vorm van wezensvreemde nieuwbouwwijken.
In het voorjaar van 2019 was vlak buiten het dorp een agrarische bouwkavel met een verlaten boerderij te koop gekomen. Het actuele bestemmingsplan buitengebied gaf en geeft de nieuwe eigenaar de ruimte, om op zo’n perceel een intensieve veehouderij te starten, ook al ligt het perceel dicht bij de dorpskern. Vanuit het dorp kwamen er snel bedenkingen tegen dergelijke plannen van de nieuwe eigenaar, en gelukkig vond deze agrarische ondernemer op een andere locatie een beter alternatief om zijn bedrijf te vestigen. De werkgroepen ‘Wonen en werken’ en ‘duurzame energie’ zijn toen een onderzoek gestart, of het mogelijk zou zijn om deze locatie vanuit een lokaal initiatief tot ontwikkeling te brengen. Zou het mogelijk zijn om daar als lokale gemeenschap zelf een aantal woningen te bouwen?
Nu bleek echt hoe onze participatie, de samenwerking van de Nijbroekse samenleving met de gemeente Voorst, haar vruchten afwierp. De plannen konden uitgewerkt en gerealiseerd worden! Plan26 is de werknaam geworden van dit eerste ‘uitbreidingsplan’ dat we zélf als burgers opzetten.
Op 9 oktober 2019 werd de Coöperatie Polder Nijbroek opgericht, statutair gevestigd op de plek waar in 1903 de eerste Boerenleenbank in de gemeente Voorst werd opgericht, Middendijk 38!! Deze coöperatie kan projecten met een zakelijke insteek aanpakken. De ideeën daartoe vinden hun oorsprong bij Plaatselijk Belang Nijbroek. Binnen deze coöperatie zal wanneer er een financiële basis is ook de energiecoöperatie een plek krijgen (vanuit de derde werkgroep), om als gemeenschap zelf duurzame energie op te wekken, op een manier die past bij Nijbroek. Wij zitten niet te wachten op enorme zonnevelden op industriële schaal – een reëel gevaar zo is al gebleken! De Coöperatie heeft intussen het agrarisch perceel op Middendijk 26 gekocht en gaat daar aan de slag met de bouw van een aantal woningen. Het benodigde geld is opgebracht door… Nijbroekers zelf, die qualitate qua bij de gemeenschap betrokken zijn, ook de kerk financiert mee. “
Het gaat niet om simpele projecten, zo blijkt. Er wordt druk gerekend of het rendabel is om kleinschalig energie te gaan opwekken. De gemeente Voorst wil in 2030 energieneutraal zijn, dus de urgentie vanuit de gemeente is er. Wanneer het volgens plan doorgaat, kunnen de bewoners inderdaad lid worden van de energiecoöperatie en daarmee hun eigen rendement realiseren op het gebied van nieuwe energie!
Hoe heb je in deze processen de opstelling van de gemeente ervaren?
Het was de gemeente Voorst, die in 2018 opdracht gaf om een extern bureau de opdracht te geven om door en met de bewoners een visie te (laten) ontwikkelen. Daarmee heeft de gemeente een cruciale eerste stap gezet, in het toelaten van eigen verantwoordelijkheid voor (een groep) burgers. Daaruit zijn inmiddels de eerste concrete initiatieven en projecten gegroeid. We stellen vast dat er een duidelijk wederzijds belang is, èn dat dit wederzijds erkend wordt, om deze ideeën tot een goed einde te brengen.
Geloof je dat er ooit echte participatie van burgers in het gemeentelijk beleid zal ontstaan?
Een gemeente moet beleid maken op een breed terrein en daarin het gelijkheidsprincipe borgen. Dat biedt ruimte, maar ook beperkingen, waar ligt de grens van ‘algemeen belang’ en ‘plaatselijk belang’. Er zijn echter zeker beleidsterreinen, waar de gemeente een stap terug kan doen en de bewoners het initiatief kan gunnen. De gemeente moet daarbij leren, om bewoners verenigd in bijvoorbeeld coöperaties ook te vertrouwen. Daar ligt, lijkt mij, een grote uitdaging, om daar in de (nabije) toekomst met elkaar wijze keuzes in te maken!
The post Interview met Aart Stenfert over de toekomst van Nijbroek appeared first on D66 Voorst.