Voorzitter, het was de bekende dichter Brederoo die omstreeks 1611 al constateerde: “Het kan verkeren”. Het werd zelfs zijn lijfspreuk. En hij bedoelde daarmee bepaald niet de prille omgang tussen een jongen en een meisje. Het ging met name over de innerlijke veranderlijkheid van een mens. Van 1611 maak ik een sprong van 400 jaar naar het voorjaar van 2010, toen de fractievoorzitters van de politieke partijen van de gemeenteraad van Werkendam op uitnodiging op het kasteel van Dussen een kennismakingsgesprek hadden met de pas aangetreden commissaris van de Koningin van de Donk. Het was een kort gesprek, de commissaris had een druk programma en één van de onderwerpen was, hoe kan het ook anders, het toen lopende proces van de niet vrijblijvende samenwerking van de Altena-gemeenten. Voor zover mij bekend is er geen verslag gemaakt van dit gesprek maar het standpunt van de commissaris ten aanzien van gedwongen fusie van gemeenten was helder. Dhr. Van de Donk gaf onomwonden aan dat hij tegen dwang van een hogere overheid was en dat een (veer)krachtig bestuur, een ambtelijke of bestuurlijke fusie, wat hem betreft van onder op, dus met breed gedragen draagvlak van de verbonden partijen, moest geschieden…..
Dan tenslotte, en dan zijn we in het heden aanbeland, een brief van 9 juni jongst leden, waarin door het college van Gedeputeerde Staten van de provincie Noord Brabant wordt medegedeeld dat het van mening is dat de gemeenten in het LvHenA dienen te komen tot een bestuurlijke fusie per 1 januari 2019. GS verwacht daarvoor een plan van aanpak uiterlijk 15 oktober 2015. Voorzitter, ik herhaal de lijfspreuk van Brederoo nog maar een keer “Het kan verkeren”. Want er zal toch geen zinnig mens zijn binnen of buiten deze vergaderzaal die nu kan stellen dat bij de door GS ingezette lijn sprake is van een breed gedragen proces.!? Nu zou het ook zo kunnen zijn dat er een breed gedragen verlangen van de partijen is ontstaan naar een richtinggevende beslissing van de Provinciale bestuurders. Prof Veerman meent dat in de stuurgroepvergadering van 17 februari 2015 geanalyseerd te hebben uit de gezichtsuitdrukkingen en (niet) uitgesproken gedachten van de stuurgroepleden. Er is veel af te dingen van zijn conclusie, immers de heer Veerman heeft met alle betrokkenen persoonlijke gesprekken gevoerd en zou die wens in de vertrouwelijkheid van die gesprekken daar dan niet expliciet zijn uitgesproken? Hoe dan ook, ik laat die waarnemingen in die vergadering en de conclusie maar voor de heer Veerman , maar ook nu stel ik vast: Er zal toch geen zinnig mens in of buiten deze vergaderzaal kunnen stellen dat hier sprake is van een breed gedragen verlangen naar een richtinggevende uitspraak van de provincie?
Nu, de werkelijkheid is dat die richtinggevende uitspraak er ligt, veel sterker nog, er is door GS een dictaat opgelegd: “U zult per 1 januari 2019 fuseren”.
Voorzitter, er zou over het proces van de achterliggende jaren nog veel meer te zeggen zijn, zoals bijvoorbeeld de oorverdovende stilte in 2013 in het provinciehuis in Den Bosch, toen het proces in een redelijk cruciale fase kwam en er met een bak koffie wellicht nog het nodige bemiddeld kon worden. Maar erg relevant is dit alles niet meer. Nu doet zich de vraag voor of dit debat in het licht van het opgelegde dictaat van GS überhaupt nog relevant is. Enerzijds niet, want je kunt dit typeren als een “achterhoedegevecht” maar anderzijds zouden we onszelf en het onderzoeksrapport van Seinstra/vandeLaar te kort doen. Nu GS van Noord Brabant de politiek in Werkendam niet serieus lijkt te willen nemen moeten wij ons dat wel degelijk doen!
Voorzitter, de SGP heeft in de achterliggende jaren gedurende het gehele proces een heldere en consistente koers gevolgd. Kort gezegd: De SGP is voorstander van een gemeentelijke fusie in het LvH en A als de meerwaarde daarvan wordt aangetoond. De verschillende lijvige rapporten van o.a. PWC ten spijt werd wat de SGP betreft geen antwoord gegeven op de meerwaarde van ambtelijke dan wel bestuurlijke fusie. En dat is voorzitter, toch geen onbelangrijke vraag! Immers, een fusie is geen doel op zich maar een middel om de bestuurskracht te versterken daar waar deze ontoereikend is. Om deze reden wenste de SGP samen met enkele andere partijen het aanvullend onderzoek wat door Seinstra/van der Laar is uitgevoerd. Om maar een voorschot te nemen, helaas geeft dit aanvullend rapport ook geen aanwijzingen dat fusie een meerwaarde heeft. Toch wil ik de onderzoekers van genoemd bureau complimenteren, zij hadden door de onmogelijke deadline van GS een veel te korte tijd om een gedegen onderzoek te doen en het rapport geeft toch wel enig inzicht om een standpunt in te nemen. Wat volstrekt helder is, een ambtelijke fusie is uitgesloten. Immers, duidelijk wordt gesteld dat voorwaarde voor een ambtelijke fusie is dat gemeentebesturen over het algemeen genomen op een bestuurlijke lijn zitten. En daar is helaas geen sprake van. Maar voorzitter, geldt datzelfde ook niet als het gaat over een ingewikkeld proces om tot een bestuurlijke fusie te komen? Helaas geeft dit rapport hier geen antwoord op. Ik ben geen deskundige maar hoe gaat dat met achterdochtige partners, die pijn wellicht voelen over het recente verleden met een dubbele agenda’s etc., en die gedwongen worden te fuseren? Dan gaat het weer over draagvlak.
De SGP heeft ook andere zorgen die uit het rapport naar voren komen. De afstand tussen politiek en burgers zal alleen maar toenemen en ook de eigenheid van de kernen (een zeer belangrijk SGP punt) staat onder forse druk bij fusie. De onderzoekers verwijzen daarbij naar de “kernen wethouders” van Werkendam en de instelling van dorpsraden. Nu zijn dat juist voorbeelden die ons niet erg gerust maken. Immers, zonder onze collegeleden te kort te willen doen, maar zoals dit is ingericht zijn vervullen ze een liason functie met het college maar kunnen zij toch niet als hoeders van de eigenheid van de kernen worden gezien, bovendien is dat ook niet realistisch, ook straks niet als er maximaal 4 of 5 wethouders zijn voor een veelheid aan kernen. Er zijn ook wel gekunstelde oplossingen om de afstand weer te verkleinen door loketten etc. maar daar hangt dan weer een fors prijskaartje aan.
Voorzitter, natuurlijk zijn er ook positieve elementen bij een bestuurlijke fusie, zoals een sterkere positie in groter verband en economische voordelen. Maar we zullen ook eerder worden geconfronteerd met problematiek waarmee grote plaatsen te kampen hebben, zoals bijvoorbeeld discussie over zondagsopenstelling van winkels.
Tenslotte, voorzitter, er zou nog veel meer te zeggen zijn maar ik zal me naast alle geuite bezwaren nog tot 1 punt beperken en dat is de noodzaak. De noodzaak om op korte termijn te fuseren blijkt nergens uit. Natuurlijk beseffen wij dat er een moment kan komen om met de beweging om veel onderdelen van de uitvoering van beleid vanuit de Rijksoverheid te decentraliseren de bestuurskracht van de gemeente Werkendam op termijn wellicht versterk zou moeten worden door fusie maar daar is op de korte termijn absoluut geen sprake van. Derhalve is er dus naar de mening van de SGP fractie geen enkele reden voor GS om naast alle andere genoemde bezwaren nu een dictaat " u zult fuseren" op te leggen.