1Samen aande slagNieuwe keuzes vooreen nieuwe tijdSamenvattingVerkiezingsprogramma 2021-20252Ons nieuwe verhaalHet ging weer goed met Nederland. Na een zware financiële crisis vonden steeds meer menseneen baan, stegen de lonen en daalden de belastingen. Op allerlei internationale lijstjes van waarmensen het meest welvarend, gelukkig, gezond en vrij waren stond Nederland in de top. Vrij zijnwe natuurlijk nog steeds, en levensvreugde laten we ons niet zomaar afpakken als het tegenzit.Maar de volksgezondheid, onze welvaart en het vertrouwen in de toekomst hebben door coronaeen harde klap gekregen.Het virus was en is een groot gevaar voor de gezondheid van Nederlanders. Door corona zijnmensen ernstig ziek geworden, overleden of geraakt door het verlies van een dierbare. Dankzij hetgeweldige werk van alle mensen in de zorg, en ook dankzij al die Nederlanders die hun dagelijksleven op vergaande wijze aanpassen, houden we de zorg zo goed als mogelijk overeind. Datvraagt nog steeds veel van mensen. We zouden allemaal graag weer eens een vriend of familielidomhelzen, thuis een feestje geven of dansen bij het uitgaan. Maar elkaar beschermen vraagt eeninspanning van ons allemaal.Inmiddels raakt corona ook onze economie hard. Veel ondernemers kunnen met pijn en moeitenet het hoofd boven water houden, werknemers zitten thuis na een ontslag of vrezen voor hunbaan en zzp’ers zien hun opdrachten wegvallen. Als exportland worden we nog eens extra hardgeraakt wanneer mensen in andere landen geen geld meer hebben om onze producten te kopen.Het voelt dan ook enigszins ongemakkelijk om de aandacht nu op de politiek te vestigen, terwijlde samenleving zoveel doorstaat en mensen uit zichzelf zoveel veerkracht tonen. Toch moeten weals politici juist in moeilijke tijden spreken over problemen en mogelijke oplossingen. Het afgelopendecennium hebben we dat ook gedaan. Tien jaar geleden begonnen we met een financiële crisisdie sinds de Depressie van de jaren dertig zijn weerga niet kende, gevolgd door een migratiecrisiswaarbij grote groepen mensen via Turkije en de Balkan naar West-Europa liepen. Helaas blevenwe niet lang in rustiger vaarwater, want 2020 bevatte voor een decennium aan gebeurtenissen,met als dieptepunt een mondiale pandemie zoals we die sinds de Spaanse Griep van honderdjaar geleden niet meer hebben gezien. Het begin van deze nieuwe eeuw is op zijn zachtst gezegdheftig.Met de economische problemen die volgen op de coronacrisis voelt het soms of we weer terugbij af zijn. Toch is dat te pessimistisch gedacht. Nederland staat er een stuk beter voor dan bij hetbegin van de vorige crisis. Maatregelen tegen irreguliere migratie en klimaatverandering zorgenervoor dat we beter voorbereid zijn op crises op deze terreinen. Maar bovenal hebben we metzijn allen de schouders eronder gezet om Nederland sterker te maken. Er is veel achterstalligonderhoud verricht aan de arbeidsmarkt, het pensioenstelsel en de stabiliteit van banken. Ende overheidsfinanciën zijn op orde gebracht met een flink verlaagde staatsschuld. Dankzij dezehervormingen kunnen we nu kiezen voor een andere aanpak dan tien jaar geleden. In plaats vanbezuinigen, kunnen we de economie nu juist stimuleren en het midden- en kleinbedrijf, zzp’ers engrote bedrijven met veel werknemers helpen door deze moeilijke tijd te komen.Maar van de politiek mag worden verwacht dat er verder wordt gekeken dan naar geld alleen. Datwordt nagedacht over de veranderingen die op ons afkomen en waar we naartoe willen met dit land.En dat mag zeker worden verwacht van de grootste partij van Nederland. Want genoeg welvaartis belangrijk, maar niet alleen een doel op zich. Het is ook een middel om andere voorwaardenvoor geluk mogelijk te maken, zoals gezondheid, een veilige en fijne omgeving, vertrouwen in deVerkiezingsprogramma3toekomst en de vrijheid om te kunnen ondernemen en je te ontwikkelen. Welvaart is dan ook eenbreed begrip, en draait om veel naar dan alleen platte economische cijfers.We moeten nadenken over waar we als samenleving voor staan en hoe we kunnen behoudenwat ons dierbaar is. Zodra het weer beter gaat met het land, moeten we ervoor zorgen dat het nietalleen uit rapporten en ranglijstjes blijkt, maar dat mensen thuis het ook voelen. Dat het goed gaatmet ons. Dat we de komende jaren met z’n allen weer uit de crisis klimmen, en niet alleen de happyfew. En daarvoor moeten we ondernemers, middeninkomens en de publieke sector herwaarderen.Maar er is meer nodig. Om te zorgen dat het op de lange termijn goed blijft gaan met Nederland,zullen we verder vooruit moeten kijken. We hebben gezien hoe kwetsbaar het is om voor crucialeproductie afhankelijk te zijn van enkele landen, zoals China. Het belang van volksgezondheidneemt toe in een wereld die meer verbonden is en waar ziekten zich razendsnel over de wereldkunnen verspreiden. De rol van Nederland, en die van Europa, op het wereldtoneel neemt af. Demachtsbalans verschuift naar het Oosten, handelsstromen veranderen, controle over data is eennieuwe bron van inkomsten en macht over individuen, en samenwerking binnen internationaleorganisaties staat onder druk. Steeds meer mensen willen in Nederland leven, terwijl onze ruimtebeperkt is. En we willen onze welvaart behouden terwijl het aantal senioren in onze samenlevingtoeneemt en het onduidelijk is hoe we in de toekomst ons geld gaan verdienen.Tegelijkertijd ligt de wereld aan onze voeten. Als er één land is dat binnen een Europa met sterkelidstaten een leidende rol kan spelen in deze eeuw, dan is dat Nederland. En als er een partij is dieook in moeilijke tijden optimistisch blijft over onze toekomst, dan is dat de VVD.Dat vraagt om nieuwe keuzes. In plaats van de rol van de overheid te verkleinen, zal de komendetijd een actieve en dienstbare overheid nodig zijn om ons te beschermen en onze economieen samenleving eerlijk en gezond te houden. Dat betekent geen grotere overheid, maar eensterkere overheid. We moeten anticiperen op ontwikkelingen die de wereld en onze samenlevingde komende decennia sterk zullen veranderen. En we zullen samen met gelijkgezinde landenvaker en duidelijker voor onszelf moeten opkomen. We moeten Nederland klaarstomen om alleveranderingen aan te kunnen. En het liefst op tijd.Dit vraagt om verantwoordelijkheid, verbinding en leiderschap. In Nederland, in Europa en op hetwereldtoneel. Hierbij past ook een verantwoordelijke stijl van politiek bedrijven. Elkaar niet aanvallen,maar compromissen sluiten. Niet ingraven in het eigen gelijk, maar oog hebben voor elkaars zorgenen belangen. En vooral kijken naar wat werkt. Daarbij stellen we onszelf drie vragen: waar staan wevoor, hoe blijven we rechtvaardig en hoe blijven we beschermd? Vrijheid, verantwoordelijkheid enwederkerigheid vormen hierbij de leidende waarden.Die waarden zien we niet los van onze kijk op de samenleving. En hoewel wij als liberalen somswat aarzelend zijn om die term in de mond te nemen, zouden we het ook visie kunnen noemen.Wij denken dat als iedereen in vrijheid en veiligheid kan leven, er mooie dingen ontstaan. Dansluiten we vriendschappen, en kijken we om naar familieleden, buurtgenoten en collega’s. Dit zijnde mensen –jong en oud- die ’s ochtends opstaan, een bijdrage leveren en verantwoordelijkheidnemen. Zonder dat een overheid of religie dat met geboden hoeft af te dwingen.Dit betekent dat er in de relaties tussen individuen, overheden, bedrijven en landen niet sprake isvan éénrichtingsverkeer met vooral rechten en geen plichten of verantwoordelijkheden, of metalleen maar plichten en verantwoordelijkheden zonder dat daar rechten, kansen of voordelentegenover staan. Er moet een faire balans zijn.Daarom willen wij niet per se een grote overheid, maar wel een overheid die levert en sterk genoegis om veiligheid en zekerheid te bieden. Dan richten we verenigingen of een politieke partij op,kunnen we als senioren via bijvoorbeeld vrijwilligerswerk een actieve rol in de samenleving blijvenvervullen, beginnen we een bedrijf of kunnen we werk doen dat niet alleen geld oplevert, maar4samen met leuke collega’s ook zinvol is. Die kracht van onszelf, ondersteund door een overheid diezorgt voor veiligheid, vormt het fundament van onze samenleving.Waar staan we voor?Vrijheid, welvaart en internationale samenwerking hebben ervoor gezorgd dat in dit deel van dewereld al decennia lang geen oorlogen zijn gevoerd. Maar die lange periode van vrijheid en welvaartheeft ons – ook liberalen – misschien doen vergeten dat er nog genoeg is om voor te vechten. Datonze fundamenten, onze normen en waarden, actief verdedigd moeten worden. Leiden we onzekinderen alleen op om goed te kunnen rekenen en de taal te lerenbeheersen, of willen we ook datze ergens voor staan? Zijn we het erover eens wanneer je Nederlander bent en welke waarden jedaarvoor moet onderschrijven? En als je bepaalde vrijheden een ander niet gunt, waarom mag jedan zelf nog wel een beroep doen op die vrijheden?Als maatschappij hebben we nog geen helder antwoord op die vragen. Mede daarom is het nietgelukt om alle nieuwkomers goed te laten integreren en te voorkomen dat in ons eigen land, enkeledecennia na de ontzuiling, parallelle samenlevingen ontstaan. Als wij willen dat nieuwkomers hunplek vinden in onze samenleving, moeten we ook duidelijk maken waar we voor staan. Dat vraagtom gepaste trots op onze cultuur en een actieve verdediging van onze waarden.Daarbij hoort ook een krachtige afwijzing van iedere vorm van discriminatie, waar helaas teveelmensen die op een positieve manier wat van hun leven in Nederland proberen te maken, lastvan hebben. Kleur mag geen achterstand opleveren. Tegen strafbare discriminatie moet strengopgetreden worden, We bieden een luisterend oor als mensen pijn ervaren of discriminatie henachterstelt. Om er dan samen in redelijkheid uit te komen. Zo slaat de door liberalen omarmdeeigen verantwoordelijkheid niet door naar onverschilligheid. Een samenleving gebaseerd opwederkerigheid heeft juist een sterke overheid nodig die normen actief uitdraagt.Daar komt bij dat we te gemakzuchtig hebben gedacht over onze grenzen. We hebben deEuropese binnengrenzen opgeheven, zonder onze Europese buitengrenzen op te tuigen en tebewaken. Daardoor hebben we onvoldoende grip op wie ons land binnenkomen. Ook hier staanwe voor keuzes. Hoeveel mensen moeten en kunnen in Nederland wonen? Wie willen we wel enniet in onze samenleving verwelkomen? En waar trekken we de grens?Ook onze democratie en rechtsstaat zijn aan vernieuwing toe. Een sterke overheid vraagt ook ommeer controle op die overheid. Bij een sterke overheid hoort ook meer aandacht voor de uitvoeringvan beleid, want dat is de manier waarop de meeste burgers en bedrijven met de overheid temaken krijgen.Hoe blijven we rechtvaardig?Meer dan honderd jaar is er gevochten voor de verwezenlijking van liberale idealen. Denk aanfundamentele vrijheden als de vrijheid van meningsuiting en de persvrijheid, de rechtsstaat ende vrije markt. Maar we moeten ook in de spiegel durven kijken. Want juist de belangrijksteverworvenheden hebben ons ook kwetsbaar gemaakt. Bedrijven in het buitenland die tegenongelijke standaarden produceren of zakendoen met staatssteun, maken misbruik van hetontbreken van handelsbarrières en bedreigen ons eigen midden- en kleinbedrijf en onze groteondernemingen. Mensensmokkelaars gebruiken (achterhaalde) internationale verdragen als hetVluchtelingenverdrag om migranten Europa in te smokkelen. En terroristen die de Nederlandsesamenleving willen ontwrichten gebruiken de vrijheid van meningsuiting en de rechtsstaat voorhun kwaadaardige plannen.5Daarnaast dwingen nieuwe onrechtvaardigheden liberalen tot zelfreflectie. Want het is niet eerlijkals je er als werknemer, gepensioneerde of middeninkomen jarenlang nauwelijks op vooruit bentgegaan, maar mensen aan de top van bedrijven ieder jaar een forse loonsverhoging krijgen. Of alsde ene werknemer in een goudgerand vast contract zit terwijl een collega met een flexcontractgeen bescherming of vangnet meer heeft. En het is niet eerlijk als je met een modaal inkomennauwelijks de mogelijkheid hebt om een huis te kopen maar intussen wel je lasten stijgen. Wantook al behoort Nederland tot de meest eerlijke landen van de wereld, toch moeten ook wij ervoorwaken dat sommige verschillen in de samenleving zo groot worden, dat hardwerkende mensenniet meer op eigen kracht hun doelen kunnen bereiken.De overheid zal de rafelranden van het kapitalisme actief bij moeten schaven om ervoor te zorgendat onze liberale markteconomie werkt zoals het kapitalisme bedoeld is.Hoe blijven we beschermd?De kans dat je in Nederland slachtoffer wordt van geweld is relatief klein. Maar die veiligheid is nietgegarandeerd. Digitale dreigingen zijn weliswaar minder zichtbaar, maar kunnen een groot deel vanonze samenleving schaden, bijvoorbeeld door netwerken plat te leggen. Pandemieën die aan deandere kant van de wereld ontstaan, kunnen binnen korte tijd de samenleving en volksgezondheidin Nederland ernstig ontwrichten. Een stijgende zeespiegel als gevolg van klimaatverandering,vraagt om een grote inzet op waterveiligheid. In steden vraagt hittestress om een nieuwe aanpak.En sommige bedrijven en overheden komen zoveel over mensen te weten, dat hun machtnauwelijks meer te stoppen lijkt. Technologie en globalisering veranderen onze samenleving en deverhouding tussen landen, mensen, bedrijven en andere organisaties ontzettend snel. We kunnen,en willen, niet al deze ontwikkelingen tegenhouden. Maar we moeten wel alles op alles zetten omonze vrijheden te behouden en het welzijn van Nederlanders te beschermen. Dat kan niet zondereen sterke overheid.Onveiligheid komt niet altijd van buitenaf. Wanneer bijvoorbeeld de groep Nederlanders dievaccinatie van haar kinderen afwijst groeit, lopen we het risico dat ziektes die we lang kondenbeheersen, terugkeren. En mensen die tijdens een pandemie lockdown party’s geven, riskerenanderen te besmetten met een dodelijk virus. Zij bedreigen ook onze veiligheid. Net als mensen diewel in Nederland zijn opgegroeid maar zich tegen de vrije samenleving keren die hen zo veel kansenheeft gegeven. Of bedrijven die met schadelijke uitstoot de lucht vervuilen of hun marktmachtmisbruiken. Ook dit vraagt om bescherming.Liberalisme dat werkt voor mensenVerwant aan de vraag hoe we beschermd blijven, is wie we moeten beschermen. Voor wie wemoeten opkomen om te voorkomen dat ze vermalen worden door de vele veranderingen in onzesamenleving. Voor wie we moeten opkomen omdat het te weinig is gebeurd. Die vraag steldeKlaas Dijkhoff al in zijn discussiestuk Liberalisme dat werkt voor mensen (2019). De conclusie staatnog altijd recht overeind en wordt breed gedragen binnen onze partij.Jarenlang hebben we gewerkt aan het inrichten van een verzorgingsstaat die gebouwd is omde zwaksten een vangnet te bieden. Aan de andere kant hebben de vrijemarkteconomie englobalisering het voor velen mogelijk gemaakt om veel rijkdom te vergaren. Maar middeninkomensen het midden- en kleinbedrijf zijn achtergebleven, terwijl veel veranderingen juist daar neerslaan.Waar de zwaksten en de laagste inkomens altijd een beroep kunnen doen op toeslagen, fondsenen een vangnet, en de sterksten zich ook altijd weten te redden omdat ze vermogend genoeg zijn6om te overleven, blijven middeninkomens ploeteren. Zij komen in toenemende mate in de knel.Omdat er nauwelijks regelingen zijn waar ze een beroep op kunnen doen en ze tegelijkertijd geenvermogen hebben om in slechte tijden op in te teren. En de stijgende lasten juist bij hen neerslaan.Een stabiele samenleving kan niet zonder een sterke middengroep. En een overheid kan zich nietpermitteren de brede middengroep te negeren, zeker niet wanneer deze het grootste slachtoffervan de veranderende samenleving dreigt te worden. Het kapitalisme heeft soms bijsturing nodigom te zorgen dat liberalisme werkt voor de mensen.Decennialang betekende economische groei een beter leven voor iedereen, zeker voor deNederlandse middeninkomens. Dat lukte dankzij een balans tussen de vrijheid van ondernemen,regels die de overheid als marktmeester stelde en verantwoordelijkheidsgevoel bij het bedrijfsleven.Die wederkerigheid is vanzelfsprekend wanneer een ondernemer samen met de werknemersprobeert een goed product voor tevreden klanten te leveren. Dit gevoel elkaar nodig te hebbenklinkt ook door in woorden als ‘company’ en ‘corporation’. Deze mentaliteit, en deze balans tussenwinst maken en de samenleving dienen, tekenden de snelle wederopbouw van ons land. Hoewelde meeste bedrijven gelukkig nog steeds volgens deze gedachte werken, is een aantal in de loopvan de tijd misbruik gaan maken van dit deels op vertrouwen gebaseerde systeem. Zij houden zichwel aan de letter van de wet, maar negeren de gedachte erachter. Bij hen sloeg de balans doornaar winst op korte termijn ten koste van maatschappelijke waarde op lange termijn. Zo zetten zijook concurrenten die wel van die waarde uitgaan op een achterstand.Gelukkig zien de meeste mensen en bedrijven ook het belang van een verantwoorde bijdrage aande maatschappij. Zij doen het goed of zijn op de goede weg. Maar een aantal ondernemingen heeftbijsturing nodig, zodat de vrije markt de juiste kant op beweegt. Dan is het aan de marktmeesterom met regels de wederkerigheid terug te brengen. Om de balans tussen korte en lange termijn,tussen winst en wederkerigheid, te herstellen. Want succesvolle bedrijven zijn onmisbaar voorons land. Zij verdienen het geld waarmee we publieke voorzieningen kunnen betalen, zorgenvoor banen en helpen ook weer andere ondernemers als toeleverancier of afnemer. Een bloeiendbedrijfsleven onder het toeziend oog van een sterke overheid als marktmeester zorgt er zo voordat we een nieuwe periode van wederopbouw van de middenklasse inluiden.Nederland staat voor nieuwe, grote uitdagingen. Hoewel we over de kracht beschikken om dehuidige coronacrisis te overwinnen, zijn we de komende decennia in tal van opzichten kwetsbaar.Dat vraagt om oplossingen vanuit de samenleving, maar zeker ook van de politiek. Deze eeuwvraagt om oude dogma’s los te laten. En om meer overheidsingrijpen dan we als liberalen gewendzijn te erkennen. Een sterke overheid moet vooral keuzes durven maken, ook als deze moeilijk zijn.Dit nieuwe verhaal is ons verhaal. Het is het product van de keuzes die de VVD heeft gemaakt.Waarbij we vasthouden aan drie ankerpunten: dat bijsturing van het kapitalisme soms nodig isom ervoor te zorgen dat liberalisme blijft werken voor de mensen, dat een sterke overheid nodigis om bescherming te bieden waar nodig, en dat uitkomsten rechtvaardig moeten zijn, gebaseerdop vrijheid, verantwoordelijkheid en wederkerigheid. In het belang van de Nederlanders en huntoekomst.Economie en overheidEen terugtrekkende overheid gold decennialang als het recept voor een goed ondernemingsklimaat,economische groei en stijgende welvaart van mensen. Die doelen zijn voor ons nog steeds leidend,maar het recept moeten we op een aantal punten kritisch tegen het licht houden. De macht vansommige private partijen is op een aantal terreinen echter doorgeschoten, en sommige bedrijvendragen onvoldoende bij aan de samenleving. Daarnaast hebben ondernemers in toenemendemate last van oneerlijke concurrentie door buitenlandse staatsgeleide bedrijven. Die concurrentie7kan ook tot ongewenste strategische afhankelijkheid lijden, bijvoorbeeld als wij een havenzouden privatiseren en een ander land dan via een staatsbedrijf de controle overneemt. Om eengezonde vrije markt te beschermen is een sterke overheid nodig, die ingrijpt als dat nodig is en viainvesteringen en gericht beleid economische groei stimuleert.Economische groei is nodig om onze toekomstige welvaart zeker te stellen. Gerichte investeringenen een goed investerings- en ondernemersklimaat zijn daarvoor essentieel. Soms moet de overheideen actieve rol nemen. Bijvoorbeeld met investeringen via het nieuwe groeifonds in onderzoeken innovatie rond kunstmatige intelligentie. Ook goede infrastructuur en excellent onderwijs isdaarvoor cruciaal. Dit zijn onze prioriteiten:▶ Een sterke overheid die soms ingrijpt in de economie. Door deelnames in strategische bedrijvenen het beschermen van vitale infrastructuur houdt Nederland zeggenschap over wat er in eigenland gebeurt en beschermen we een gezonde vrije markt, die ons zoveel welvaart gebrachtheeft. Dat vraagt ook om bestrijding van monopolies, kartels en misbruik van marktmacht.▶ Gerichte lastenverlagingen en actieve bescherming voor middeninkomens en kleinereondernemers. Daarbij vragen we aan grotere bedrijven een grotere bijdrage.▶ Aanpak van oneerlijke concurrentie uit derde landen via een sterke Europese Unie. Zokunnen we bedrijven die oneerlijk concurreren met staatsteun weren of heffingen opleggen,en via handelsverdragen met derde landen economieën eerlijk en gelijkwaardig naar elkaaropenstellen.▶ Economische groei in plaats van bezuinigingen als route naar gezonde overheidsfinanciën.We accepteren tijdelijk een hoger begrotingstekort om de economie te laten herstellen vande coronacrisis, en zetten in op investeringen die ons structurele verdienvermogen versterken,zoals onderwijs, onderzoek en infrastructuur.Werk en zekerheidDe uitgangspunten achter onze sociale zekerheid staan nog steeds overeind, maar de uitwerkingpast niet meer bij de huidige tijd. Wij gaan uit van het principe dat iedereen die naar vermogenbijdraagt aan de samenleving, kan rekenen op steun als het tegenzit, en dan zelf probeert om zosnel mogelijk weer op eigen benen te staan. Iedere werkende, ongeacht contractvorm, verdienteen goed vangnet tegen werkloosheid of arbeidsongeschiktheid.Maar de sociale zekerheid biedt voor een deel van de samenleving te weinig. Het gaat dan vooralom mensen in de middengroepen. Zij betalen een fors deel van de premies en belastingen, maarprofiteren te weinig van toeslagen en kortingen. Zeker voor een gezin met kinderen is het levendan al snel erg duur. Daarom is het tijd de wederkerigheid te herstellen door deze groepen meer telaten profiteren. Ook een deel van de zzp’ers komen er bekaaid vanaf. Hetzelfde geldt voor mkb’ersdie mensen in dienst willen nemen. Hervormingen van de arbeidsmarkt zijn dus nodig om dearbeidsmarkt te laten werken voor gewone mensen en het mkb. Dit zijn onze prioriteiten:▶ Een sterke overheid die zorgt voor een goedwerkend vangnet bij inkomensverlies ofarbeidsongeschiktheid voor alle werkenden, inclusief zzp’ers.▶ Steun aan werkende middeninkomens via betaalbaarder kinderopvang en een werkbonus.▶ Lagere lasten voor kleine ondernemers via een specifiek op hen gerichte ‘middenstandskorting’,door werkgeverslasten te differentiëren naar omvang van het bedrijf, en door de overheid hetloon van het tweede ziektejaar bij hun werknemers te laten betalen.▶ Flexicurity naar Deens model, met een hogere uitkering direct na baanverlies en gericht op hetvinden van nieuw werk met extra mogelijkheden voor scholing.▶ Aantrekkelijker maken van werk door onder meer een hoger minimumloon, het goedkopermaken van vaste contracten voor werkgevers, en het makkelijker maken om mensen in dienstte nemen.8Onderwijs en VrijheidTe lang was minimale sturing door de overheid in het onderwijs de norm, en vonden we een zesjevoldoende. Inmiddels stagneert in het basis- en voortgezet onderwijs de kwaliteit. Dat is een grootprobleem als we een welvarend en innovatief land willen blijven. Als we willen dat het kapitalismeblijft werken voor de mensen, is het niet genoeg om oneerlijke handelspraktijken van andere landenof oneigenlijke belastingconstructies van bedrijven aan te pakken. We moeten er ook voor zorgendat mensen de vaardigheden hebben die de komende decennia nodig zijn op de arbeidsmarkt.Daarnaast proberen antidemocratische groeperingen en onvrije landen een steeds grotererol te verwerven in onze scholen. Die zijn extra kwetsbaar omdat leerlingen van gemengdereachtergronden komen, en vanuit huis uit niet altijd de Nederlandse taal en vrije waarden meekrijgen.De vrijheid van onderwijs biedt dan soms helaas een ingang voor kwaadwillenden om via scholenintolerantie te verspreiden. Alleen een sterke overheid kan hier de wederkerigheid herstellen. Ditzijn onze prioriteiten:▶ Stimuleren van excellentie in het onderwijs. Bijvoorbeeld door onderwijsinstellingen diekwalitatief hoogwaardig onderwijs bieden meer geld en vrijheid te geven, en excellente lerareneen hoger salaris te bieden.▶ Goed onderwijs als norm, waarbij de overheid steviger kan ingrijpen bij slecht presterendeonderwijsinstellingen, of paal en perk stelt aan opleidingen met weinig perspectief op een baan.▶ Om kinderen een goede start te laten maken en om onderwijsachterstanden te voorkomen,gaan kinderen eerder naar school, bezoeken zij vaker de opvang en beginnen zij eerder metleren.▶ Betere aansluiting van onderwijs en arbeidsmarkt door een lager collegegeld in het hogeronderwijs en meer geld voor de instellingen in het MBO bij opleidingen die mensen klaarstomenvoor sectoren waarin tekorten op de arbeidsmarkt zijn.▶ Voorkomen dat buitenlandse haatzaaiers onze grondwettelijke vrijheden misbruiken om desamenleving te ondermijnen, door financiering van scholen uit onvrije landen te verbieden,gemeenten een instemmingsrecht te geven bij de stichting van nieuwe scholen, en deonderwijsvrijheid in de grondwet ondergeschikt te maken aan het discriminatieverbod.Volksgezondheid en ZorgDe wereldwijde verspreiding van het coronavirus vormt een ongekende bedreiging voor deNederlandse volksgezondheid. Het toont ook de kwetsbaarheid van een zorgsysteem dat vooralis ingericht om onder normale omstandigheden de beste zorg voor de beste prijs te bieden. Wemoeten doorgaan om onze zorg schokbestendiger voor plotse gezondheidscrises te maken. Datvraagt om investeringen in flexibele capaciteit op de intensive care, voldoende zorgpersoneel enmaterialen. In samenwerking met andere Europese landen willen we ook onze afhankelijkheid vanAziatische leveranciers verminderen.Op termijn krijgt de gezondheidszorg in Nederland te maken met andere uitdagingen, onder meerdoor de vergrijzing. Ook dan willen we de best mogelijke zorg blijven bieden. Dat is de afgelopenjaren gelukt, want de Nederlandse zorg is van hoog niveau. Liberale maatregelen van de laatstevijftien jaar hebben daaraan bijgedragen. De kwaliteit van de zorg is fors verbeterd. Dat betekentniet dat er geen problemen zijn. Concurrentie tussen aanbieders kan de zorg verbeteren, maarmarktwerking mag geen doel op zich zijn. Goede en liefdevolle zorg waarbij de patiënt centraalstaat, dat is het doel. De gezondheid van onze dierbaren moet voorop staan. Dit zijn onze prioriteiten:▶ Aanpakken van problemen als gevolg van doorgeschoten marktwerking en bureaucratie, zoalstoegenomen regeldruk en registraties.▶ Betaalbaar houden van de zorg, door onwetenschappelijke of ineffectieve behandelingen niet9te vergoeden. We bevriezen het eigen risico en kijken naar een alternatieve vorm van eigenbetalingen.▶ Een robuuster zorgsysteem om gezondheidscrises de baas te kunnen, waarbij we investeren inflexibele reservecapaciteit, reservevoorraden, coördinatiepunten voor verdeling van patiëntenen hulpmiddelen, en iedere vijf jaar een crisisoefening.▶ Bescherming van kwetsbare groepen door vaccineren tot norm te maken. Kinderopvangcentrakrijgen de plicht ongevaccineerde kinderen te weigeren als er door een te lage vaccinatiegraaduitbraken dreigen.▶ Meer werkplezier voor zorgmedewerkers, door hen meer zeggenschap te geven. Bijvoorbeeldvia een plek voor verpleegkundigen in het bestuur van instellingen.Internationale politiekLange tijd domineerde de gedachte dat vrijhandel landen verandert in liberale democratischemarkteconomieën. Maar autoritaire landen als Rusland, Turkije en China gebruiken gestegenwelvaart om militaire avonturen aan te gaan, en drukken onze ondernemers met staatssteun uitde markt. Ondertussen helpen de VS Europese landen niet meer bij iedere dreiging uit de brand.We moeten dus opnieuw nadenken over internationale politiek om voor onze nationale belangen opte komen. Daarbij kunnen we handel en machtspolitiek niet los zien van elkaar, en neemt het belangvan de Europese Unie toe. Investeren in Defensie is noodzakelijk, maar niet voldoende. Straaljagersbieden weinig bescherming als landen migratiestromen op ons afsturen, bedrijfsgeheimen stelen,of de toevoer van energie of strategische goederen kunnen afknijpen. Nederland moet samen metbondgenoten over meer machtsmiddelen beschikken om onze manier van leven te beschermen.Daarom zetten we in op de volgende prioriteiten:▶ Versterking van de krijgsmacht met een forse budgetverhoging en investeringen in capaciteitenwaarin Nederland sterk is. Zo dragen we bij aan een sterke Europese pijler binnen de Navo.▶ Een grotere rol voor de Europese Unie om elkaar veilig te houden. Alleen door samenwerkingkunnen we migratiestromen bedwingen, paal en perk stellen aan oneerlijke Chinese concurrentieen economische spionage, of kwaadwillende landen via sancties pijn doen.▶ Strategische onafhankelijkheid van Europa. Voor de toevoer van cruciale goederen ofgrondstoffen mogen Nederland en Europa niet volledig afhankelijk zijn van één andermachtsblok, ook als die goederen hierdoor duurder worden.▶ Een vrije markt gebaseerd op wederkerigheid. Bedrijven van buiten de EU kunnen hier alleenongehinderd zaken doen, als onze bedrijven dat ook in hun land kunnen. Handelsverdragenzijn de ideale manier om eerlijke afspraken te maken, en te voorkomen dat China wereldwijdde standaarden bepaalt.▶ Gerichte besteding van hulpgelden via de nieuwe organisatie NLAID om voorwaarden aanontvangers te stellen, zoals het terugnemen van eigen onderdanen zonder recht op verblijf inEuropa.Migratie en integratieToen Nederland 70 jaar geleden het VN-vluchtelingenverdrag ondertekende, was dat een faireoplossing voor de opvang van mensen die door oorlogen in hun eigen regio op de vlucht warengeslagen. Maar het recht op asiel, op een tijdelijke veilige opvang, is veranderd in een mogelijkheidtot permanente vestiging in het land van voorkeur. Het gaat ook gepaard met allerlei misstanden.Smokkelaars verdienen veel geld aan kwetsbare mensen, NGO’s stimuleren levensgevaarlijkeovertochten, kansloze asielzoekers blijven na een afwijzing vaak hangen in de illegaliteit, en sommigelanden gebruiken de mogelijkheid om migratiestromen los te laten als politiek drukmiddel.10Bij vluchtelingen die wel in Nederland mogen blijven, hebben we inburgering te lang als eigenverantwoordelijkheid van de migrant gezien. Maar veel nieuwkomers zijn niet direct zelfredzaam,en er zijn parallelle samenlevingen ontstaan. De overheid moet daarom selectiever zijn in wie hetbinnenlaat, moet integratie een verplichtender karakter geven, en moet individuen die vrijheidzoeken actief beschermen tegen repressieve groepsdruk. Dit zijn onze prioriteiten:▶ Een Europees buitengrenzenbeleid waardoor migranten niet zelf kunnen doorreizen, endesnoods vanuit gesloten opvang aan de grens worden teruggestuurd naar veilige landen.▶ Europese migratieafspraken met veilige derde landen in de regio, waarbij we ontwikkelingsgeld,handelsvoordelen en visa als drukmiddel en beloning gebruiken om regionale opvang enterugname van onderdanen te regelen.▶ Voorbereiden van crisismaatregelen, zoals een mini-Schengen of opschorting van het recht opasiel in Nederland.▶ Strafbaarstelling van illegaal verblijf of het faciliteren daarvan, en van het ophalen van migrantendoor NGOs.▶ Minder vrijblijvendheid bij de integratie, want opvang in Nederland is geen recht maar een gunst.Statushouders wonen eerst op een speciale integratielocatie, en komen pas in aanmerkingvoor een sociale huurwoning als ze voldoende zijn ingeburgerd. Ingeburgerde statushoudersdie zelf hun inkomen verdienen krijgen eerder een permanente verblijfsvergunning.▶ Tegengaan van segregatie en religieuze onderdrukking door bijvoorbeeld gezichtsbedekkendekleding in de openbare ruimte te verbieden, versterkte gebedsoproepen te beperken, enfinanciering uit onvrije landen te bemoeilijken.VeiligheidDalende criminaliteitscijfers gaven ons lange tijd de indruk dat het wel goed ging met deveiligheid in Nederland. En op veel punten is dat ook zo. Het aantal slachtoffers van moord,andere geweldsmisdrijven, verkeersmisdrijven en vermogensdelicten daalt. Toch zijn er ernstigeontwikkelingen, die we moeten keren. Terreur en radicalisering vormen een continue dreiging. Degeorganiseerde drugscriminaliteit is uitgegroeid tot een heuse poldermaffia die onze rechtsstaatbedreigt en laat zien dat er geen plaats meer is voor een halfbakken houding van gedogen.Daarnaast groeit de digitale dreiging. Het gaat zowel om ‘gewone’ criminaliteit zoals diefstal viadigitaal bankieren, als om steeds agressiever optreden van landen als Rusland en China. Zij proberenhier mensen te intimideren, het publieke debat te beïnvloeden, of toegang te krijgen tot datacentraen infrastructuur. We moeten dan ook goed kijken of politie en justitie extra bevoegdheden nodighebben om ons veilig te houden. Dat zijn onze prioriteiten:▶ Het verdienmodel van drugscriminelen onderuit halen en ondermijning harder en creatieveraanpakken, waarbij de effecten van drugsgebruik op de volksgezondheid en de criminaliteitleidend zijn.▶ Een harde strijd tegen radicalisering en terreur, waarbij we bereid zijn de vrijheid van meningsuitingvan haatpredikers of de godsdienstvrijheid van ondermijnende genootschappen te beperken.Jihadgangers met alleen de Nederlandse nationaliteit willen we desnoods stateloos maken,om te voorkomen dat ze terugkeren. Syriëgangers berechten we ter plaatse, ook als dat opgespannen voet staat met het volkenrecht.▶ Meer aandacht binnen het strafrecht voor wat rechtvaardig is voor de samenleving alsgeheel. Plegers van geweld tegen mensen die een publieke taak uitoefenen krijgen altijd eengevangenisstraf.▶ Minimumstraffen voor georganiseerde misdaad en terroristische misdrijven. Er komt eenbijzonder regime in de gevangenis voor grote drugscriminelen.▶ Investeren in de Nationale Politie en digitale veiligheid, inclusief in middelen om terug te slaan11na onvriendelijke acties van andere landen.Klimaat & DuurzaamheidDe klimaatdiscussie is de afgelopen decennia onnodig gepolariseerd. Ontkenners staken hun kopin het zand door de wetenschap ter discussie te stellen of met ‘alternatieve feiten’ te komen, endrammers misbruikten klimaatbeleid als ideologisch instrument om mensen te betuttelen en eenandere levensstijl op te dringen. Te lang zijn groen en groei als tegenpolen gezien, ook door liberalen.Dit is echter een valse tegenstelling. Een goed klimaatbeleid kan ons duurzamer, welvarender, enminder afhankelijk van onvrije landen maken.De aanpassing naar een duurzame economie vraagt wel om verstandig beleid. Het moetbetaalbaar blijven voor gewone gezinnen en ondernemers, en er moet altijd elektriciteit zijn. Het isonverstandig als Nederland op eigen houtje hoge ambities stelt. Dan riskeren we onze ondernemerste benadelen ten opzichte van buurlanden en banen kwijt te raken. Maar we kunnen ook nietweglopen voor verduurzaming. Dan raken onze innovatieve bedrijven en onderzoeksinstellingenachterop bij belangrijke technologieën van de toekomst. Ook dat kost op termijn banen en welvaarten is bovendien slecht voor het klimaat. Groen en groei moeten hand in hand gaan. Dit zijn onzeprioriteiten:▶ Pragmatische oplossingen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, economisch teblijven groeien en zoveel mogelijk je leven te leiden zoals je wilt. Klimaatbeleid is geen ideologie.▶ Kerncentrales in Nederland. Zonder deze CO2-neutrale energievorm zijn klimaatdoelstellingenniet haalbaar. We bouwen kerncentrales uit het Groeifonds, zetten ons ervoor in om kernenergieEuropees als duurzame energiebron aan te merken, en houden Borssele langer open.▶ Lagere belasting op de energierekening voor huishoudens en kleinverbruikers, en hogerebetalingen door vervuilende industrieën.▶ Verduurzaming van de eigen woning fiscaal aftrekbaar maken voor het eigenwoningforfait.▶ Nakomen van nationale en internationale klimaatafspraken. Wanneer we nationale doelstellingenook met betaalbaardere of slimmere technieken halen, kunnen we daar van afspraken entermijnen afwijken.Wonen en VervoerEen eigen huis en auto met de mogelijkheid snel je bestemming te bereiken zijn voor veelmensen het toonbeeld van onafhankelijkheid, vrijheid en welvaart. Liberalen hebben er succesvolvoor gestreden om dit voor iedereen bereikbaar te maken. Maar de bereikte successen van deafgelopen decennia dreigen verloren te gaan. De huizenprijzen en huren stijgen door een tekortaan woningen, en de wegen en het OV worden steeds voller.Dat vraagt om ingrijpen door de overheid. Die moet harde afspraken met gemeenten makenover hoeveel woningen er de komende jaren gebouwd worden, en desnoods zelf bouwlocatiesaanwijzen. Optreden van een sterke overheid is ook nodig om bij toenemende drukte op de wegen in de trein ervoor te zorgen dat mensen normale reistijden hebben tussen hun werk en woning.Andere delen van het land kampen minder met drukte, maar hebben evenzeer een sterke overheidnodig. Bijvoorbeeld om de gevolgen van krimp op te vangen. Tegelijkertijd zit veel innovatie enwerkgelegenheid bij regionale clusters van bedrijven, en om te kunnen exporteren zijn ook daarbetere verbindingen nodig. Ook het potentieel van grensoverschrijdende samenwerking eninfrastructuur voor de grensregio’s is nog onvoldoende benut. Dit zijn onze prioriteiten:▶ Betaalbare woningen. De eigen woning mag geen melkkoe worden door hoge belastingen.Huren moeten omlaag door meer aanbod, en de overheid stimuleert doorstroming in de12sociale huur.▶ Stimuleren van woningbouw via een nationaal bouwfonds, een belasting op ongebruiktewoningbouwgrond, en extra geld voor gemeenten die veel bouwen.▶ Meer regie door de landelijke overheid bij de eerlijke verdeling van schaarse ruimte tussenwoningbouw, wegenbouw en landbouw. Alle sectoren verdienen ruimte om zich te ontwikkelen.▶ Extra investeren in auto-, spoor-, vaar- en fietswegen, waarbij de grootstebereikbaarheidsknelpunten in het land voorrang krijgen. Ook alternatieven, zoals andere werkenschooltijden komen aan bod.▶ Geen hogere lasten voor automobilisten. Emissieloze auto’s gaan op basis van het aantalgereden kilometers bijdragen aan onderhoud en aanleg van wegen.Landbouw & NatuurDe Nederlandse land- en tuinbouw is een sector van wereldklasse. Boeren, tuinders, vissers enonderzoekers zorgen ervoor dat wij ons niet druk hoeven te maken over gebrek aan voedsel, entegelijkertijd exporteren zij hun producten en innovaties over de hele wereld. Daarbij helpt het ookdat de Europese Unie zorgt voor een grote en stabiele afzetmarkt. Dit is van groot belang voorNederland. We kunnen niet zonder een betrouwbare voedselvoorziening. Nederland en Europamoeten strategisch autonoom blijven, en niet afhankelijk raken van import uit de rest van de wereld.Tegelijkertijd lopen we tegen grenzen aan. Het is niet mogelijk dat alle sectoren in Nederlandoneindig groeien. De ruimte is beperkt en groei kan botsen met andere belangen, zoals het behoudvan natuurgebieden. Dat betekent niet dat de natuur automatisch voor alles gaat. Maar sommigenatuurgebieden zijn beschermd en moeten we in goede staat behouden. De oplossing ligt nietin het simpelweg wegzetten van boeren als vervuilers. De boeren zijn niet een onderdeel van hetprobleem maar een onderdeel van de oplossing. We moeten volop inzetten op innovatie zodater ruimte blijft voor boeren om te ondernemen en we ondertussen de uitstoot van vervuilendestoffen verminderen. Dan levert de boer dezelfde waardevolle bijdrage aan ons voedsel en onzeeconomie, maar met minder nadelen voor natuur, mens en milieu. Dit zijn onze prioriteiten:▶ Ruimte en ondersteuning voor boeren om te innoveren, zodat deze hardwerkende ondernemerskunnen kiezen voor emissiearm ondernemen, overstappen naar andere vormen van landbouw,of stoppen als zij dat willen.▶ Bescherming van natuur binnen de afwegingen over het gebruik van de schaarse ruimte inNederland, waarbij het soms nodig is natuurgebieden samen te voegen of opnieuw in te delen.▶ Duidelijke en haalbare doelen voor boeren, zoals het verminderen van schadelijke emissies.We schrijven geen middel voor, zoals dierenaantallen of verplichte weidegang, maar het doel.▶ Dierenmishandelaars krijgen een locatieverbod voor plaatsen waar dieren worden gehoudenof verkocht, en recidivisten mogen de rest van hun leven geen dieren meer houden.Overheid & DemocratieLiberale principes helpen al meer dan honderdvijftig jaar om van Nederland een mooi en goedbestuurd land te maken. Onze democratische rechtsstaat moeten we koesteren. Iedereen heeftin ons land gelijke rechten, en kan naar een onafhankelijke rechter stappen. Overleggen in depolder duurt soms even, maar voorkomt grote groepen ontevreden mensen achteraf. Wel heeftons democratische systeem voortdurend onderhoud nodig om ervoor te zorgen dat mensenvia verkiezingen controle over hun leven houden. Het is de taak van regering en parlement omwetten te maken en de belangen van alle Nederlanders te vertegenwoordigen. Dit kan onder drukkomen te staan, omdat de wet in bepaalde gevallen het niet toe laat dat de rechter toetst of eenbelangengroep daadwerkelijk namens ons allemaal procedeert zoals deze zegt te doen. De rechter13moet altijd in individuele rechtszaken het laatste woord hebben en neemt daarbij de grenzen vanzijn rechtsvormende taak in acht.Ook op andere terreinen dreigen besluiten zich te onttrekken aan democratische controle.Computermodellen en grote hoeveelheden data geven de mogelijkheid om beslissingen tenemen die verregaande en soms moeilijk te voorziene gevolgen hebben voor individuen ofgroepen mensen. Om hier voldoende toezicht op te houden is een sterke overheid nodig. Eensterke overheid vereist wel voldoende controle op die overheid. Dit zijn onze prioriteiten:▶ De mogelijkheid om een vastgelopen gemeentebestuur via tussentijdse verkiezingen tevervangen.▶ Actiever overheidsoptreden tegen discriminatie en oneerlijke behandeling, onder meer viameer controle op de computermodellen die bedrijven en overheden gebruiken om bijvoorbeeldverzekeringspremies vast te stellen of mogelijke fraudeurs op te sporen.▶ Een jaarlijkse stevige crisisoefening door het kabinet, met om het jaar deelname van debevolking. Ook de veiligheidsregio’s worden betrokken.
Zet cookies aan om de video te tonen.
