De eed afleggen is niet zomaar iets. Het is een soort overeenkomst met God waarbij je God als Getuige roept bij de belofte die je aflegt.1 Maandagavond heb ik de eed af mogen leggen. Samen met Henry Oudshoorn en enkele anderen werden we bevestigd als burgerraadslid. Je mag dan van tevoren kiezen of je de eed of de belofte aflegt. Als trouwe SGP'er leggen we natuurlijk de eed af.
Mag dat eigenlijk wel? Jezus zegt: “Laat uw ja ja, en uw nee nee zijn”.2 Voorafgaand aan deze uitspraak zegt de Heere Jezus dat we niet mogen zweren bij de hemel, de aarde, Jeruzalem of ons hoofd (leven). Dit houdt echter geen verbod in om bij God te zweren, maar eerder een gebod om dat wel te doen.3 In de Heidelbergse Catechismus, zondag 37, wordt daar ook op gewezen.
Maar wat betekent het eigenlijk, die eed? Ik was eigenlijk wel benieuwd naar waar het vandaan komt en wat het inhoudt.
Op die eerste vraag kreeg ik geen antwoord. Niemand weet precies wie wanneer ooit is begonnen met de eed af te leggen. We weten uit de Bijbel dat het in oude tijden al gebruikelijk was. Abraham zwoor bij God toen hij een verbond maakte met Abimélech.4
De betekenis van de eed gaat verder dan je zou denken. Allereerst, de eed die we in Nederland afleggen (met twee vingers omhoog) vinden we in artikel 1(a) Wet Vorm van de Eed (1911). Volgens sommige schrijvers betekenen de twee vingers de twee naturen van Christus.5 Volgens hen roep je Jezus als Getuige bij de eed. In het 'Weekblad van het Regt' van 1857 stelt men echter dat niet bekend is wat de betekenis precies is.Uit Deense wetgeving van 1633 blijkt dat het gebaar oorspronkelijk met 3 opgestoken vingers werd gemaakt.6 Zij beschrijven dat de betekenis van de drie vingers (duim, wijsvinger en middelvinger) samenhangt met de Drie-eenheid. Vader, Zoon en Heilige Geest worden bij de eed tot Getuigen geroepen. De ringvinger en pink, die buigen, staan dan voor de menselijke ziel en lichaam die je als onderpand van je eed stelt tegenover God. Passend dat ze buigen. De woorden: "Zo waarlijk helpen mij God almachtig" zijn wel vergelijkbaar.Deze laatste uitleg spreekt mij het meeste aan. Men kan pleiten dat we middels Christus (als onze Voorspraak) de Drie-eenheid moeten benaderen. Daarom bidden we ook: “Om Jezus wil”. Mijns inziens moeten we ons niet alleen tot Christus begeven alsof Hij voor ons de enige belangrijke Persoon in de Drie-eenheid is. We horen de Drie-eenheid als geheel en de drie Personen gelijkwaardig te eren. Ik denk overigens niet dat de ene wijze van de eed afleggen beter is dan de andere, zolang het maar is tot het doel wat de Catechismus in antwoord 101 beschrijft: “Tot Gods eer en des naasten heil”. Overigens, op veel schilderingen van vroeger zie je beide handgebaren, let er maar eens op.
Hoewel ik de neiging had om met drie vingers de eed af te leggen, is deel van de formule dat ik trouw zweer aan de Grondwet. Het zou dan hypocriet zijn om inderdaad drie vingers op te steken als de wet twee vingers voorschrijft. Ik heb me dan ook maar netjes gedragen. :)
Gerben Veenema, burgerraadslid
Voetnoten:
1Jesaja 45:23 “(…)dat Mij alle knie zal gebogen worden, alle tong Mij zal zweren”2Mattheüs 5: 33-373Heidelbergse Catechismus zondag 37 vraag en antwoord 102.4Genesis 21:23-245Lydius 1698 & Valckenaer 17356Nieuwenhuis 1857 & Von Künzberg 1941