Poliflw

De Tweede Kamer kwam deze week terug van reces. Je zou denken om het te hebben over de stijgende prijzen en die miljoenen Nederlanders die hierdoor in de problemen komen. Maar nee, daar wilden ze het liever niet over hebben. Wel over Haagse spelletjes. Het was beschamend.

De kosten moeten omlaag. De boodschappen, energierekening, tanken en de huur, het wordt allemaal duurder. Maar onze lonen, AOW en uitkeringen stijgen niet. Ondertussen maken grote bedrijven enorme winsten en worden de superrijken alsmaar rijker. Dit zorgt voor een grotere ongelijkheid.

Wij zeggen: Zet de grote winsten van bedrijven in om de kosten voor mensen direct te verlagen.

Het kabinet laat mensen keihard vallen. Op Prinsjesdag worden de plannen van het kabinet voor het komende jaar gepresenteerd en daarom komen we het weekend ervoor, op zaterdag 17 september in Den Haag, in actie. Er moet een noodplan komen om de kosten omlaag te brengen. Kom ook naar het PrinsjesdagProtest! 

Wilt u met een (gratis) SP bus mee?  Meld je dan ook aan bij:  maashorst@sp.nl

Afgelopen donderdag bespraken we in de gemeenteraad het nieuwe bestuursakkoord van Jong Maashorst, CDA, Maashorst vooruit en Voor de dorpen.

Bijgaand onze reactie:

De SP was positief verrast toen we dit akkoord lazen. Allerlei SP punten zagen we terug komen. Zoals het Maashorst Manifest, het lokale energiebedrijf, een gemeente die eindelijk de rol van burger als deskundige erkent, en nog veel meer. Allerlei moties en informatie nota's van de SP die we afgelopen jaren ingediend hebben zagen we terug komen.

Toen kwam er ook nog de vraag of we wilden aanvullen wat we misten. Deze kans hebben we aangegrepen en we zagen een aantal punten terug komen zoals het bestrijden van de steeds groter wordende ongelijkheid, onze waarschuwing over het datagericht werken naar aanleiding van de toeslagenaffaire, onderzoek om van de maashorst een nationaal park te maken en het invoeren van de zelfbewoningsplicht.

Het lijkt allemaal heel mooi. En misschien is het dat ook.

Maar veel doelen zijn erg algemeen beschreven zijn en dus op meerdere wijzen uit te leggen. En het gaat natuurlijk om de interpretatie en de uitwerking van de doelen.

Er moet gebouwd worden, maar hoe interpreteren we dat? We zagen dat de SP en bijvoorbeeld jong Uden hier ver uit elkaar.  Met een betaalbare woning bedoelt de SP een huis met een tuintje onder de 2,5 ton, en niet een gestapelde containerwoning of een klein appartement. Dus de uitwerking van de doelen kan heel veel kanten op.

Vorig jaar stond de publieke tribune meerdere malen vol met boze burgers, die zich geschoffeerd  voelden door area en aanvankelijk niet gesteund door de gemeente. Zij ontvingen namelijk een brief dat hun thuis werd gesloopt. Uiteindelijk hebben we het tij kunnen keren en is area nu met die mensen in gesprek.

Maar het is uitermate jammer dat we nu hier een bestuursakkoord voorleggen waarin we de sloop van betaalbare woningen als kans benoemen. Want herstructurering van stedelijkgebied is ook sloop. Het slopen van Uden west, wit korea en de aert willemstraat. En straks de Accordeonstraat waar de bewoners in 2025 met area in gesprek mogen over de toekomst van hun thuis. Deze mensen hebben al niet veel vertrouwen meer in de politiek, Dat de gemeente ze beschermd, hun kant kiest. En dat wordt niet beter wanneer u de sloop in het bestuursakkoord als kans bestempeld.

Vertrouwen komt te voet en gaat te paard. En gezien de opkomst bij de verkiezingen is dat vertrouwen momenteel erg laag. Maar niet alleen het vertrouwen van de burgers, ook het vertrouwen van de SP.

Ik zal u een voorbeeld geven: Onze initiatief nota voor een onderzoek naar een lokaal energiebedrijf werd door Jong uden, het CDA en ook de wethouder die dit nu weer gaat behartigd dusdanig respectloos de grond in getrapt dat we uitermate verbaasd, en verheugd waren het in dit akkoord terug te zien. Maar we vragen ons wel af hoe serieus we dit moeten nemen??

Maar ik wil niet in negativiteit blijven hangen, en al zeker niet verzuren. Het verhaal bevat n.l ook heel veel goede punten.

In het akkoord staat mooi “Kansengelijkheid begint bij onderwijs”, maar ongelijkheid begint al in de wieg. En daarom is het goed om te zien dat deze coalitie hier serieus mee om wil gaan. De tweedeling wil aanpakken, het humaan omgaan met de bijstandswet. En ook lezen we dat we onze inwoners eindelijk als ervaringsdeskundig zien. Omwonende weten vaak het best wat er mis is in hun straat.

Wij zullen dit akkoord uiteraard niet ondertekenen. Dit zou enige oppositie in de toekomst ongeloofwaardig maken.

We hebben erg getwijfeld of we het akkoord kunnen steunen, Er staan echt heel veel punten in die goed zijn. En wij zouden graag met een uitgestoken hand deze periode willen starten. Het is u misschien opgevallen dat we zelfs als blijk van goede wil niet tegen de wethouderskandidaten gestemd hebben zoals dat bij ons gebruikelijk is.

Maar wij hebben met bewoners in de sloopwijken zo hard gestreden voor het behoud van hun thuis, dat wanneer we nu instemmen met een akkoord dat sloop gewoon mogelijk maakt, en zelfs als kans benoemd, dat is alsof ik deze mensen in het gezicht zou spugen.

De SP is bereid om samen met u te werken om een deel van deze doelen te realiseren. Maar het mag duidelijk zijn dat we het akkoord niet kunnen steunen.

Verkiezingsprogramma SP Maashorst 2022-2026

In voorgaande verkiezingsprogramma’s schreven we vaak dat het goed wonen was in Uden, Volkel en Odiliapeel. En dat geldt natuurlijk ook voor Schaijk, Zeeland en Reek. Maar dat wonen dreigt zo langzamerhand een luxe te worden in plaats van een basisrecht.

Het tekort aan betaalbare woningen loopt met de week op. Jaren wachten op een huurwoning, onbetaalbare prijzen voor een koopwoning, huurverhogingen, nauwelijks nieuwbouw in de sociale sector en als klap op de vuurpijl sloopplannen voor wél betaalbare woningen. Beleggers en projectontwikkelaars hebben de macht. De term ‘wooncrisis’ is meer dan terecht zo merken wij ook als we in de wijken praten met de mensen. Het aanpakken van die wooncrisis is voor de komende periode wat ons betreft topprioriteit.

De wooncrisis wordt nog versterkt als de noodzakelijke klimaatregelen leiden tot veel hogere woonlasten. Daarom moet energie weer in gemeenschapshanden en niet het verdienmodel zijn van multinationals. 

Vaak horen we dat mensen zich niet gehoord of begrepen voelden door de politiek. Plannen worden gemaakt over hun hoofden heen, terwijl de mensen wel degelijk weten wat er mis is en goed mee kunnen beslissen over de toekomst van hun straat, buurt of dorp. Democratie is meer dan het eens in de vier jaar rood maken van een hokje. We moeten naar de mensen toe en hun deskundigheid gebruiken! 

De laatste jaren hebben we ons veel ingezet voor betere gemeentelijke zorg voor jeugd, volwassenen en ouderen. Net als bij huisvesting zien we dat de zorg steeds meer een verdienmodel wordt in plaats van een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Het marktdenken moet eruit en mensen die zorg vragen en zorg leveren moeten de hoofdrol hebben. 

Als we met mensen praten over hoe het is om in Landerd of Uden te wonen horen we vaak dat ze trots zijn op het verenigingsleven. Dat moeten we koesteren, want het laat zien dat mensen mét elkaar veel voor elkaar kunnen krijgen.

Méér zekerheid in plaats van minder is wat ons betreft een ander motto voor deze verkiezingen. Zekerheid dat de gemeente er voor ons allemaal is, zekerheid dat werken loont, zekerheid dat je binnen een redelijke tijd een betaalbaar huis hebt. Zekerheid dat je prettig en veilig kunt wonen in je eigen straat en buurt en dat je ook zeggenschap hebt over je eigen omgeving. Zekerheid dat je kunt rekenen op goede en tijdige zorg als je dat nodig hebt, voor je zelf of voor je kind als dat in de knel zit. En natuurlijk ook zekerheid dat je mee kunt doen aan dingen die het leven de moeite waard maken, zoals sport, natuur, cultuur of ontspanning. 

Mensen zijn het gewend dat politieke partijen allerlei beloften doen in verkiezingstijd. Wij doen er één die we gestand houden: we blijven actief, óók als de verkiezingen voorbij zijn, óók als we nu wél in het college komen. Want we weten dat echte veranderingen pas komen als we er samen met de mensen voor in beweging komen. Voor hun straat of buurt, voor hun werk, voor hun zorg, voor hun vereniging, voor de dingen die de gemeente mooi maken, kortom…voor elkaar.

Daarom vragen we uw steun en stem. De SP, zeker doen!

Bijlage: 

programma_2022-2026.pdf

De algemene ledenvergadering van de SP in Uden en Landerd heeft de kandidatenlijst en het verkiezingsprogramma vastgesteld.

 Ons verkiezingsprogramma heeft als titel: ‘Duizend betaalbare woningen erbij en 49 andere opbouwende voorstellen’. Dit zijn onze speerpunten:

Opvallend aan de kandidatenlijst is dat Ton Segers als lijsttrekker het stokje overneemt van Spencer Zeegers die na tien keer lijstrekker nu lijstduwer wordt.

In 1982 kwam Spencer als enige SP-er in de Udense raad. Daar heeft hij zich bijna 40 jaar hard gemaakt voor een sociale gemeente. “Ik heb vanaf het begin de straat in de raad gebracht. Wat de mensen in de wijken ons vertelden over hun problemen was voer voor ons raadswerk. Die werkwijze heeft geleid tot bijvoorbeeld lagere tarieven in de buurthuizen, het beter inrichten van straten zoals de Brandenburgstraat of het mogelijk maken van een collectieve ziektekostenverzekering voor mensen met weinig inkomen. Vaak kwamen die verbeteringen er door samen met de mensen actie te voeren.“Hierdoor groeide de SP uit tot een factor van betekenis.

 Tien jaar geleden werd Ton lid van de SP. “Ik zag hoe de gemeente Uden miljoenen gemeenschapsgeld verspilde aan het mislukte project Centrum-West en zag ook dat de SP zich als enige daartegen verzette. Dat was voor mij de druppel: dat geld was van ons allemaal en nu vloeit het weg naar beleggers en projectontwikkelaars.”. Daarna ging het snel met Ton. Met zijn drive en inzet werd hij bestuurslid en in 2014 kwam hij voor het eerst in de gemeenteraad. Daar houdt hij zich vooral bezig met volkshuisvesting, verkeer en milieu.

 Na lijsttrekker Ton Segers hebben we een jong fris team om van deze nieuwe gemeente een echt sociale gemeente te maken. Waarin iedereen meetelt en iedereen mee kan doen. Na Ton Segers volgen in de top-10:

2. Werner Snoeks, Uden

3. Gertrude Vissers, Uden

4. René Slegers, Schaijk

5. Maarten Everling, Uden

6. Theo van Meer, Uden

7. Peter Lukassen, Zeeland

8. Marthe Hoefs, Uden

9. Ellen Prosée, Uden

10. Jan Verbruggen, Volkel

Vandaag hebben de bewoners van de te slopen wijken een gezamelijke brief gestuurd naar AREA, de bewonersraad en de gemeente Uden. Met deze brief willen ze in één keer Area én de gemeente benaderen over de sloopplannen in drie buurten in Volkel en Uden. Hierin wijzen ze AREA erop dat niet enkel de zakelijke belangen tellen maar ook de menselijke maat.

Uden, 19-4-2021

L.S.,

Met deze brief willen we in één keer Area én de gemeente benaderen over de sloopplannen in drie buurten in Volkel en Uden. De sloop van onze woningen is overbodig, slecht en ziekmakend. Wij, vertegenwoordigers van de drie gebieden, zullen hierna uitleggen waarom dat zo is. We doen een beroep op zowel Area als de gemeente om deze sloopplannen snel te schrappen en te kiezen voor duurzaamheid, betaalbare woningen en sociale verbanden mét participatie van de bewoners.

De zakelijke kant Area maakt duidelijk waar het om gaat: de grond onder onze huizen. Daar kunnen (iets) meer huizen staan dan nu. Een puur boekhoudkundige afweging die volkomen voorbijgaat aan de belangen van de zittende huurders. Area stelt daarnaast dat slopen en nieuwbouw voordeliger zijn dan renovatie en verduurzaming, maar geeft daarvoor geen enkele onderbouwing. Is die er wel? Zo ja, waarom kennen we die dan niet? En kunnen we die krijgen? Wat dat geeft ons de kans met alternatieven te komen. Zolang we geen onderbouwing zien, geloven we het gewoon niet. Naar we begrepen hebben baseert Area zich op een algemeen onderzoek van TNO. Daarin wordt gesteld dat het bij huizen met een energielabel E-F-G vaak beter is om te slopen dan om te verduurzamen. In ons geval gaat het over huizen met het D-label en dus is verduurzaming wél goed mogelijk. Daarnaast heeft Area in het recente verleden al flink geïnvesteerd in o.a. dubbel glas, isolatie en nieuwe keukens, ook bij veel van onze huizen. Dat is toch hopelijk geen weggegooid geld? Er is nog een andere zakelijke kant: wij betalen over het algemeen een redelijke huur die bij onze inkomens past. Eén ding weten we zeker: de huizen die na de sloop terugkomen worden veel duurder, ook voor ons. Die drie jaar huurgewenning zijn dat een doekje voor het bloeden. Dat is ónze zakelijke kant… Tot slot over de zakelijke kant: in de drie gebieden is sprake van een grote sociale samenhang waarin mensen elkaar helpen. Deze sociale samenhang is gegroeid doordat mensen tientallen jaren bij elkaar in de buurt wonen. Gemeente en Area willen daar juist in investeren de komende jaren. Hier is daar al sprake van en bestaande sociale verbanden worden door de sloop juist kapot gemaakt. In die zin is het een grote desinvestering.

De democratisch kant Area heeft eenzijdig besloten tot sloop, waarschijnlijk na maanden interne voorbereiding. De bewoners werden met dit besluit overvallen. Zonder enige vorm van overleg vooraf, zonder enige vorm van raadpleging. Wij vinden dit anno 2021 niet normaal, ‘participatie’ is toch het motto nu? Artikel 220 van het Burgerlijk Wetboek (Boek 7) regelt dat 70% van de zittende huurders moet instemmen met renovatie. Onder renovatie wordt ook verstaan ‘sloop met vervangende nieuwbouw’. Er is géén peiling of stemming georganiseerd onder de bewoners. Er is sprake van een ongelijke strijd. Waar Area maanden in stilte kon voorbereiden hebben de inwoners die kans niet gehad. Ja, we mogen één-op-één in gesprek, maar bewoners kunnen niet als collectief handelen, ook door corona. En toch willen we dat: met alle bewoners gezamenlijk in overleg met Area en gemeente. Tellen wij niet mee, omdat we geen huiseigenaar zijn? Krijgen we de kans om met alternatieven te komen? Zoals in veel andere plaatsen in Nederland wel het geval is? Behalve tegen de sloop, verzetten we ons ook tegen deze ouderwetse aanpak door Area. Tot slot: er lijkt op dit moment geen mogelijkheid ons juridisch te verweren. Er zijn geen concreet plannen, er zijn geen vergunningen aangevraagd. Ook dat is ongelijke strijd.

De emotionele kant Onze huizen zijn veel meer dan gemetselde stenen met een dak erop. Het is ons thuis, binnen de muren en binnen de buurt. U heeft geen idee hoe zwaar het effect was op veel bewoners toen ze de brief lazen. Huilbuien, woede en het gevoel machteloos te zijn. We hebben mensen gesproken die er depressief van worden. Mensen die tientallen jaren trouw hebben gehuurd voelen zich ontworteld. Het is heftig en soms denken we echt dat hulp nodig is… Speciale aandacht vragen we voor de ouderen onder de bewoners. Er zijn voor hen vaak onvoldoende betaalbare alternatieven en de sloopplannen hebben een enorme impact op hen. Angst weerhoudt sommigen ervan ook echt te zeggen waar het op staat.

De vertrouwenskant We hebben gezien dat Area in staat is om oudere huizen goed en duurzaam te renoveren, onder andere in de Bogerd staan daar mooie voorbeelden van. Dat wekte vertrouwen. Ook de maatregelen die Area in de afgelopen jaren bij onze huizen nam, wekte vertrouwen. Een paar jaar geleden kregen veel huurders in onze buurten nog een brief dat ook onze huizen gerenoveerd zouden worden en voorzien zouden worden van zonnepanelen. Dat vertrouwen is in één klap weggeslagen. U kent het gezegde: vertrouwen komt te voet en gaat te paard…

Tot slot Wij vragen u met klem van deze sloopplannen af te zien. Ze zijn niet goed voor ons, niet goed voor de duurzaamheid en sociale samenhang, niet voor de betrouwbaarheid van Area en niet voor het sociale gezicht van de gemeente.

Graag gaan we met u in gesprek over deze brief,

Namens vele huurders in de drie gebieden,

Trudy Vissers (Hoevenseveld) Jan Rison (Hoevenseveld) Letty (Uden West) John Hunting (Uden West) George van Ravenswaaij (Volkel)

Vandaag hebben de bewoners van de te slopen wijken een gezamelijke brief gestuurd naar AREA, de bewonersraad en de gemeente Uden. Met deze brief willen ze in één keer Area én de gemeente benaderen over de sloopplannen in drie buurten in Volkel en Uden. Hierin wijzen ze AREA erop dat niet enkel de zakelijke belangen tellen maar ook de menselijke maat.

Uden, 19-4-2021

L.S.,

Met deze brief willen we in één keer Area én de gemeente benaderen over de sloopplannen in drie buurten in Volkel en Uden. De sloop van onze woningen is overbodig, slecht en ziekmakend. Wij, vertegenwoordigers van de drie gebieden, zullen hierna uitleggen waarom dat zo is. We doen een beroep op zowel Area als de gemeente om deze sloopplannen snel te schrappen en te kiezen voor duurzaamheid, betaalbare woningen en sociale verbanden mét participatie van de bewoners.

De zakelijke kant Area maakt duidelijk waar het om gaat: de grond onder onze huizen. Daar kunnen (iets) meer huizen staan dan nu. Een puur boekhoudkundige afweging die volkomen voorbijgaat aan de belangen van de zittende huurders. Area stelt daarnaast dat slopen en nieuwbouw voordeliger zijn dan renovatie en verduurzaming, maar geeft daarvoor geen enkele onderbouwing. Is die er wel? Zo ja, waarom kennen we die dan niet? En kunnen we die krijgen? Wat dat geeft ons de kans met alternatieven te komen. Zolang we geen onderbouwing zien, geloven we het gewoon niet. Naar we begrepen hebben baseert Area zich op een algemeen onderzoek van TNO. Daarin wordt gesteld dat het bij huizen met een energielabel E-F-G vaak beter is om te slopen dan om te verduurzamen. In ons geval gaat het over huizen met het D-label en dus is verduurzaming wél goed mogelijk. Daarnaast heeft Area in het recente verleden al flink geïnvesteerd in o.a. dubbel glas, isolatie en nieuwe keukens, ook bij veel van onze huizen. Dat is toch hopelijk geen weggegooid geld? Er is nog een andere zakelijke kant: wij betalen over het algemeen een redelijke huur die bij onze inkomens past. Eén ding weten we zeker: de huizen die na de sloop terugkomen worden veel duurder, ook voor ons. Die drie jaar huurgewenning zijn dat een doekje voor het bloeden. Dat is ónze zakelijke kant… Tot slot over de zakelijke kant: in de drie gebieden is sprake van een grote sociale samenhang waarin mensen elkaar helpen. Deze sociale samenhang is gegroeid doordat mensen tientallen jaren bij elkaar in de buurt wonen. Gemeente en Area willen daar juist in investeren de komende jaren. Hier is daar al sprake van en bestaande sociale verbanden worden door de sloop juist kapot gemaakt. In die zin is het een grote desinvestering.

De democratisch kant Area heeft eenzijdig besloten tot sloop, waarschijnlijk na maanden interne voorbereiding. De bewoners werden met dit besluit overvallen. Zonder enige vorm van overleg vooraf, zonder enige vorm van raadpleging. Wij vinden dit anno 2021 niet normaal, ‘participatie’ is toch het motto nu? Artikel 220 van het Burgerlijk Wetboek (Boek 7) regelt dat 70% van de zittende huurders moet instemmen met renovatie. Onder renovatie wordt ook verstaan ‘sloop met vervangende nieuwbouw’. Er is géén peiling of stemming georganiseerd onder de bewoners. Er is sprake van een ongelijke strijd. Waar Area maanden in stilte kon voorbereiden hebben de inwoners die kans niet gehad. Ja, we mogen één-op-één in gesprek, maar bewoners kunnen niet als collectief handelen, ook door corona. En toch willen we dat: met alle bewoners gezamenlijk in overleg met Area en gemeente. Tellen wij niet mee, omdat we geen huiseigenaar zijn? Krijgen we de kans om met alternatieven te komen? Zoals in veel andere plaatsen in Nederland wel het geval is? Behalve tegen de sloop, verzetten we ons ook tegen deze ouderwetse aanpak door Area. Tot slot: er lijkt op dit moment geen mogelijkheid ons juridisch te verweren. Er zijn geen concreet plannen, er zijn geen vergunningen aangevraagd. Ook dat is ongelijke strijd.

De emotionele kant Onze huizen zijn veel meer dan gemetselde stenen met een dak erop. Het is ons thuis, binnen de muren en binnen de buurt. U heeft geen idee hoe zwaar het effect was op veel bewoners toen ze de brief lazen. Huilbuien, woede en het gevoel machteloos te zijn. We hebben mensen gesproken die er depressief van worden. Mensen die tientallen jaren trouw hebben gehuurd voelen zich ontworteld. Het is heftig en soms denken we echt dat hulp nodig is… Speciale aandacht vragen we voor de ouderen onder de bewoners. Er zijn voor hen vaak onvoldoende betaalbare alternatieven en de sloopplannen hebben een enorme impact op hen. Angst weerhoudt sommigen ervan ook echt te zeggen waar het op staat.

De vertrouwenskant We hebben gezien dat Area in staat is om oudere huizen goed en duurzaam te renoveren, onder andere in de Bogerd staan daar mooie voorbeelden van. Dat wekte vertrouwen. Ook de maatregelen die Area in de afgelopen jaren bij onze huizen nam, wekte vertrouwen. Een paar jaar geleden kregen veel huurders in onze buurten nog een brief dat ook onze huizen gerenoveerd zouden worden en voorzien zouden worden van zonnepanelen. Dat vertrouwen is in één klap weggeslagen. U kent het gezegde: vertrouwen komt te voet en gaat te paard…

Tot slot Wij vragen u met klem van deze sloopplannen af te zien. Ze zijn niet goed voor ons, niet goed voor de duurzaamheid en sociale samenhang, niet voor de betrouwbaarheid van Area en niet voor het sociale gezicht van de gemeente.

Graag gaan we met u in gesprek over deze brief,

Namens vele huurders in de drie gebieden,

Trudy Vissers (Hoevenseveld) Jan Rison (Hoevenseveld) Letty (Uden West) John Hunting (Uden West) George van Ravenswaaij (Volkel)

Omdat we zien dat er duurzaamheidsmaatregelen getroffen moeten worden en dat we vinden dat deze kosten eerlijk verdeeld moeten worden hebben we een initiatief nota geschreven voor de Udense gemeenteraad.

Introductie Het klimaatprobleem is van ons allemaal en kan ook alleen maar opgelost worden als we met zijn allen het idee hebben dat de aanpak eerlijk én effectief is. Willen we dat als lokale overheid bevorderen of blijven we ‘op afstand’ toezien hoe ‘de markt’ dit belemmert? Het is voor alles een politieke keuze waar we voor staan. In Nederland willen we de achterstand in het opwekken van duurzame energie inhalen en liefst in 2030 en zeker in 2050 energieneutraal zijn. Ambitieuze programma’s, zoals de Regionale energiestrategie, waarin de doelstellingen van het klimaatakkoord zijn vertaald naar regio’s, moeten ons helpen om dat te halen. De energiegiganten, die nu al hun kansen grijpen, kunnen rekenen op maximale steun van de overheid in de vorm van subsidies en medewerking in de vaak zeer grootschalige projecten. Helaas heeft die snelheid een keerzijde. De burger is vaak de dupe, omdat te weinig rekening wordt gehouden met de belangen van de omwonenden. Onze overheid schept te weinig mogelijkheden om de burgers te helpen. Komt dat door onvermogen of is dat een keuze? Wij denken het laatste. Eigenaarschap zou een antwoord kunnen zijn, maar dat wordt niet als vanzelfsprekend gerealiseerd. In deze notitie wordt gepleit voor energieopwekking van, voor en door de gemeenschap, waardoor de burger niet alleen deelt in de lasten, maar ook in de lusten daarvan. 

Wat is er aan de hand? Jan Rotmans, hoogleraar transitie en duurzaamheid weet zeker dat bijna 80% van de Nederlandse zonneparken in buitenlandse handen is1. Is dat zo erg, kun je je afvragen. Immers Nederland is een klein landje en je kunt niet alles in eigen huis hebben of houden. Rotmans vindt van wel. Onze subsidies zijn een dankbare melkkoe voor deze investeerders en bovendien lekken de rendementen weg naar het buitenland. Buitenlandse investeerders verdienen veel geld, dat eigenlijk bedoeld is voor de regio. Bijzonder onwenselijk zeggen ook Tweede Kamerleden verschrikt als ze horen dat buitenlandse bedrijven onze zonneparken massaal opkopen. Het draagvlak staat onder druk en ook het streven naar 50% lokaal eigendom, zoals het klimaatakkoord beoogt, wordt vrijwel nooit gehaald. De huidige praktijk is dat slechts 4% van de energie geproduceerd wordt door lokaal in eigendom zijnde zonneparken. Om het tij te keren stelt het Tweede Kamerlid Harbers (VVD) voor om de subsidieregeling aan te passen, zodat gewaarborgd wordt dat de helft van een energieproject lokaal eigendom is. Makkelijk gezegd, maar hoe ga je op voorhand de uitzondering maken voor projecten waar lokaal niet de helft in eigendom heeft of dreigt te gaan krijgen? Het gaat vrijwel altijd om een grote lappen grond1. Daarom krijgen  landeigenaren, meestal boeren, wekelijks projectontwikkelaars over de vloer. Zij bieden grof geld, € 8.000 tot wel €10.000, - per hectare per jaar voor een 20-jarige pachtcontract. Heel wat lucratiever dan de grond inzetten voor het verbouwen van groente of als weide voor het vee. Een eerlijke prijs voor het product zou de grondbezitter nog op andere gedachten hebben kunnen brengen. Als consument én als groot winkelbedrijf is hier echter nog een wereld te winnen.

Brouwer, oprichter van GroenLeven en leverancier van zonneparken, zag de markt de afgelopen 10 jaar veranderen. “In Nederland vinden we een goede landschappelijke inpassing belangrijk. We zijn een klein en drukbevolkt land en grond is schaars. Voor buitenlandse ontwikkelaars heeft landschappelijke inpassing geen prioriteit. Burgerparticipatie of inwoners laten profiteren vinden ze onbelangrijk, waarschijnlijk zelfs niet wenselijk. Het optreden van deze energiecowboys zet veel kwaad bloed. Burgers hebben het gevoel dat over hun belangen wordt heen gewalst”. “Die gasten hanteren de botte bijl en gedragen zich als een olifant in de porseleinkast”, stelt ook Tamminga van het Nederlandse Solarfields, eveneens een grote speler op de markt. “Zij bederven het imago van de te goeder trouw zijnde bedrijven”. Naast de hierboven beschreven specifieke ontwikkelingen over eigendom en profijt bij zonneparken en windmolens is ook duidelijk dat de verdeling van lusten en lasten over de hele klimaataanpak niet eerlijk verloopt. Zo toonde CE Delft aan dat in de praktijk huishoudens met lagere inkomens het minst profiteren van klimaatsubsidies en het meest betalen voor de klimaataanpak. Regionale energiestrategie De overheid handelt niet altijd adequaat genoeg. Vattenfall en anderen bouwden in de polder van Wieringermeer 99 windturbines met een hoogte van 177 m. Hiervoor heeft de Nederlandse overheid 660 miljoen subsidie verstrekt. Ondanks dat voor 370.000 huishoudens stroom kan worden opgewekt, gaan hier vrijwel uitsluitend Microsoft’s en Google’s datacentrum van profiteren. Bezwaren van omwonenden en belangenorganisaties worden door Vattenfall doorgeschoven naar de overheid. Zij hebben immers toestemming voor de bouw verleend. Het park draait inmiddels op volle toeren. Bang dat het draagvlak is aangetast door negatieve berichtgeving rond Wieringermeer is de provincie Noord-Holland niet. Dankzij de RES kunnen burgers en lokale overheid nu meebeslissen is het idee. In Wieringermeer was het echter juist de gemeente, die de bouw van energiepark en datacenters mogelijk maakte. Kwam de RES hier te laat of functioneert de burgerparticipatie niet? Vlak bij de Amsterdamse wijk IJburg dreigen 17 200 m hoge windturbines te worden gerealiseerd. Zeer tegen de zin van duizenden bewoners van IJburg. Hoezo draagvlak? Draagvlak speelt wel een rol, maar is volgens de Groenlinks wethouder Van Doorninck niet het enige dat telt in de besluitvorming. Ze kijkt in deze situatie vooral naar de opgave volgens de RES! Wat is de Regionale Energie Strategie (RES) eigenlijk? Nederland is verdeeld in 30 regio’s die elk voor zich een plan maken om te komen tot voldoende duurzame opwekking van energie en warmte om voor de eigen regio de doelstellingen uit het klimaatakkoord te halen. De RES is een instrument om met maatschappelijke betrokkenheid te komen tot regionale keuzen voor: - de opwekking van duurzame elektriciteit, - de warmtetransitie in de gebouwde omgeving en - de daarvoor benodigde opslag en energie infrastructuur.  De RES is ook een manier om de samenwerking tussen alle regionale partijen (overheden en maatschappelijke organisaties) te organiseren in voorbereiding op concrete projecten die voortkomen uit de RES. Het zal nog een hele opgave worden om alle plannen van elke regio afzonderlijk tot een geheel te smeden. Een handicap is bovendien dat in de plannen van de RES de industrie en het verkeer; veruit de belangrijkste energieverbruikers, niet worden meegenomen. Jammer ook dat energiebesparing in de RES niet dezelfde aandacht krijgt. Als daar vol op ingezet zou worden zou de opgave een stuk lager kunnen zijn. Om het draagvlak van de plannen bij de inwoners te vergroten moeten de lusten, lasten én de zeggenschap eerlijk worden verdeeld. Inwoners en lokale bedrijven moeten in de eerste plaats een stem krijgen en in de tweede plaats financieel beter worden van wind- en zonnepark bij hen om de hoek. In het klimaatakkoord wordt voorgesteld, en in de RES door middel van een handreiking overgenomen, om te streven naar 50% lokaal eigenaarschap. Naar ons idee is dat boterzacht. “Een handreiking, waarin een streven wordt uitgesproken” biedt geen enkele garantie dat de doelstelling voor dat eigenaarschap ook wordt gehaald. Toegegeven, er zijn voorbeelden, waar 50% lokaal eigenaarschap wordt gehaald7. Maar, eerder is al aangegeven, dat momenteel nog slechts 4% van de energie wordt opgewekt, door parken met lokaal eigendom. De kracht van de vrije markt is nog lang niet uitgespeeld. Aan de ene kant hebben de energiecowboys vrij spel en worden ze door subsidies (gemeenschapsgeld!) enorm geholpen. Aan de andere kant hebben de inwoners alleen maar last van de aantasting van het landschap en zitten ze tegen torenhoge windturbines of voetbalvelden vol zonnepanelen aan te kijken. Soms worden ze zelfs ziek van laagfrequent en/of infrasoon8 geluid en slagschaduw. In Wieringermeer hebben we bovendien gezien, alle goede bedoelingen ten spijt, dat 370.000 huishoudens niets zijn opgeschoten met de duurzame opwekking van energie in hun gemeente. Bovendien: als de nieuwe energieopwekking grotendeels in handen van commerciële multinationals is, zullen de tarieven niet vanzelf omlaag gaan. Er moet immers winst gemaakt worden.  Vele energieparken staan nog op stapel. De RES’en in het land staan er bol van. Het is de hoogste tijd om ons af te vragen of we de burgerparticipatie (lees: zeggenschap en profijt) wel goed geregeld hebben, willen we niet op elk vrij stukje grond zonneparken en windturbines zien verschijnen. Heft in eigen hand en privatisering terugdraaien.

Wat in onze ogen gemist wordt is een overheid die verantwoordelijkheid neemt. Die de belangen van haar burgers in het oog houdt en bewaakt. Een overheid die minder bezig is met het goede sier maken met ‘megaprojecten’. Annemieke Diekman gaf in 2017 al aan, dat overal in de wereld privatisering wordt teruggedraaid. We zien het in het vervoer en in de gezondheidszorg. Of het nu gaat om water- en energiebedrijven, zwembaden of catering van scholen, ze komen langzamerhand weer terug in handen van de overheid. Dicht bij de burgers vervullen gemeenten een sleutelrol. Jan Winde schreef in het blad Binnenlands Bestuur over: ”The Future is Public”. We kunnen veel leren van voorbeelden uit het buitenland, waar publieke taken weer in overheidshanden worden genomen. Nederland steekt schraal af ten opzichte van het buitenland. We zien daar niet alleen dat veel geprivatiseerde diensten weer in overheidshanden komen, maar ook dat deze voordeliger en vooral ook duurzamer geleverd kunnen worden. Een conclusie uit een studie van het Transnational Insitute (TNI) is dat marktwerking op langere termijn niet voordeliger is, maar leidt tot uitholling van vakmanschap en kwaliteit van dienstverlening. Je moet je dan op een bepaald moment gaan afvragen in hoeverre een (buitenlands) bedrijf continuïteit van de verleende diensten tot in lengte van jaren kan garanderen en dan nog tegen een redelijke prijs en kwaliteit. De afhankelijkheid voor cruciale diensten of voorzieningen is ook een reden om niet de markt op te zoeken. Hebben we niet geleerd van de coronacrisis, waar juist door marktwerking enorme tekorten bleken in medische middelen en bijvoorbeeld ziekenhuisbedden? En dat dreigt nu weer met vaccins! Tot nu is de discussie steeds gevoerd over de meer technische aspecten van de energietransitie. De situatie in Groningen met de gaswinning leert ons voor alles dat de gevolgen van energieopwekking mensen raakt. Te vaak worden grote energieprojecten van boven afgedwongen of ondanks grote weerstand van de omgeving gerealiseerd. De weerstand is begrijpelijk, omdat de winsten naar de projectontwikkelaars, de energiegiganten en een enkele (groot)grondbezitter gaan, terwijl de rekening betaald wordt door de belastingbetaler en meer direct door de omwonenden van de parken. Willen we dat de energietransitie een kans maakt, dan moeten we de lasten en de lusten rechtvaardig verdelen. Om een succesvolle transitie te bereiken moeten twee zaken goed geregeld zijn. Het eerst is een stem en het tweede is eigenaarschap voor omwonenden. Beide kunnen gerealiseerd worden, wanneer omwonenden in groten getale aandeelhouder worden in het park. De belangstelling van omwonenden om financieel deel te nemen aan energieparken om de hoek achten wij niet erg groot, laat staan in een zodanige omvang dat minimaal 50% eigenaarschap gerealiseerd wordt. Aangezien een stem en eigenaarschap aan elkaar gekoppeld zijn lijkt ons dat dan ook een doodlopende weg. 

Energiecoöperaties kunnen een belangrijke rol vervullen. Traditioneel organiseren zij de burgerparticipatie. In Uden zagen we echter een coöperatie, met veel leden, die werd opgeheven, toen een groot zonnepark op hun weg kwam. Voor alles hebben we op dit moment continuïteit nodig. In onze opvatting kan vooralsnog alleen de overheid die leveren. De enige werkzame oplossing is in onze optiek een energiebedrijf, waarin de overheid namens de gemeenschap, het voor het zeggen heeft. Het kan een lokaal, regionaal of een provinciaal bedrijf zijn, afhankelijk van de schaal waarop gewerkt wordt. Aardige opsteker is, dat volgens de eerdergenoemde TNI studie in Duitsland in de laatste jaren meer dan 280 energiebedrijven zijn gedeprivatiseerd. Dat overheden van ‘’Europa’’ geen eigen energiebedrijf zouden mogen opzetten is achterhaald. In Hamburg werd door de overheid een nieuw energiebedrijf gestart, dat in enkele jaren de energievoorziening fors kon verduurzamen en dat in samenwerking met meer dan 100.000 inwoners. De belangrijkste functies van het energiebedrijf in het aandachtsgebied (lokaal, regionaal of provinciaal), zoals wij die zien, zijn: - het organiseren van de duurzame energieopwekking in het aandachtsgebied, en voor zover niet strijdig met de overige functies, de samenwerking met marktpartijen organiseren, - organiseren van zeggenschap voor de gemeenschap in het algemeen en direct omwonenden in het bijzonder, - verdelen van de lasten en lusten van de energieopwekking in het aandachtsgebied, - beheren van subsidiestroom, - beheer en (mede)eigendom van de middelen, waarmee energie wordt opgewekt, - beheren van het rendement van de energieopwekking. Dat rendement komt in alle gevallen ten goede aan de gemeenschap: direct door lagere tarieven of indirect door minder klimaatoverlast.

Een belangrijke functie van het eigen energiebedrijf zal zeker ook de samenwerking met andere door de overheid geïnitieerde energiebedrijven zijn om de samenhang in oplossingen te bevorderen.

Tot slot Een groot filosoof zei eens: ”Zij die iets willen vinden een reden en zij die niets willen zoeken een excuus”. De excusen zijn op. Deze opinienota hebben we niet geschreven om een mooi debat te voeren en vervolgens weer verder te gaan met de praktijk van alledag. We willen dat er echt wat verandert en dat de RES van Brabant Noordoost het niet alleen bij ‘streven’ laat.

We willen:  zeggenschap voor onze inwoners,  een effectieve duurzame energieopwekking en –distributie en  een eerlijke verdeling van lusten en lasten.

Het is aan ons, lokale politici om daar een start mee te maken. Met minstens 50%, maar liefst 100% lokale eigendom. Wordt de RES van Brabant Noordoost misschien wel de mooiste, de eerlijkste en de meest ambitieuze van het hele land? Wat ons betreft wel…

SP-fractie Uden 29-1-2021

Bronnen

1 Brabants Dagblad van 16 januari 2021, artikel van Paolo Laconi 2 Brabants Dagblad van 17 januari 2021, artikel van Paolo Laconi 3 Wie profiteert van klimaatbeleid? Onderzoek door CE Delft, 2017 4 Rechtvaardigheid en inkomenseffecten van het klimaatbeleid- De impact van het klimaatbeleid op de inkomensongelijkheid. Onderzoek door CE Delft, 2017 5 Klimaat en energie van 30-09-2020, artikel van Heleen Ekker en Windpark Wieringermeer 10-06-2020 door IJsselmeervereniging 6 Rapportage IJburg in Volkskrant van 6-01-2021, artikel van Noël van Bemmel 7 Zonnepark Fledderbosch in Ten Boer Groningen 8 Trouw van 23-06 2017, artikel van Annemiek Diekman 9 Jan de Laat van LUMC publiceert binnenkort de resultaten van een onderzoek naar geluid bij windmolens, maar zie ook artikel van dorpsbelang Schipborg van 7-9-2013 10 Binnenlands Bestuur van 15-05- 2020, artikel van Jan Winde 11 The Transnation Institute (TNI) is een internationaal researchinstituut, opgericht in 1974 in Amsterdam, dat een rechtvaardige, democratische en duurzame wereld promoot. Rapport: “Reclaiming Public Services” van Kishimoto, Petitjean en Steinfort van 23-06-2017. Daarnaast is geput uit: - De website van het nationale programma Regionale Energie Strategie, waaronder de factsheet: ”Samenwerking markt en overheid in de RES” - - “Duurzame energie voor Oss”, van Tonies en Geerts van december 2017 “Energiedemocratie voor Groningen” van Serbanescu-Kele, zomer 2017

Omdat we zien dat er duurzaamheidsmaatregelen getroffen moeten worden en dat we vinden dat deze kosten eerlijk verdeeld moeten worden hebben we een initiatief nota geschreven voor de Udense gemeenteraad.

Introductie Het klimaatprobleem is van ons allemaal en kan ook alleen maar opgelost worden als we met zijn allen het idee hebben dat de aanpak eerlijk én effectief is. Willen we dat als lokale overheid bevorderen of blijven we ‘op afstand’ toezien hoe ‘de markt’ dit belemmert? Het is voor alles een politieke keuze waar we voor staan. In Nederland willen we de achterstand in het opwekken van duurzame energie inhalen en liefst in 2030 en zeker in 2050 energieneutraal zijn. Ambitieuze programma’s, zoals de Regionale energiestrategie, waarin de doelstellingen van het klimaatakkoord zijn vertaald naar regio’s, moeten ons helpen om dat te halen. De energiegiganten, die nu al hun kansen grijpen, kunnen rekenen op maximale steun van de overheid in de vorm van subsidies en medewerking in de vaak zeer grootschalige projecten. Helaas heeft die snelheid een keerzijde. De burger is vaak de dupe, omdat te weinig rekening wordt gehouden met de belangen van de omwonenden. Onze overheid schept te weinig mogelijkheden om de burgers te helpen. Komt dat door onvermogen of is dat een keuze? Wij denken het laatste. Eigenaarschap zou een antwoord kunnen zijn, maar dat wordt niet als vanzelfsprekend gerealiseerd. In deze notitie wordt gepleit voor energieopwekking van, voor en door de gemeenschap, waardoor de burger niet alleen deelt in de lasten, maar ook in de lusten daarvan. 

Wat is er aan de hand? Jan Rotmans, hoogleraar transitie en duurzaamheid weet zeker dat bijna 80% van de Nederlandse zonneparken in buitenlandse handen is1. Is dat zo erg, kun je je afvragen. Immers Nederland is een klein landje en je kunt niet alles in eigen huis hebben of houden. Rotmans vindt van wel. Onze subsidies zijn een dankbare melkkoe voor deze investeerders en bovendien lekken de rendementen weg naar het buitenland. Buitenlandse investeerders verdienen veel geld, dat eigenlijk bedoeld is voor de regio. Bijzonder onwenselijk zeggen ook Tweede Kamerleden verschrikt als ze horen dat buitenlandse bedrijven onze zonneparken massaal opkopen. Het draagvlak staat onder druk en ook het streven naar 50% lokaal eigendom, zoals het klimaatakkoord beoogt, wordt vrijwel nooit gehaald. De huidige praktijk is dat slechts 4% van de energie geproduceerd wordt door lokaal in eigendom zijnde zonneparken. Om het tij te keren stelt het Tweede Kamerlid Harbers (VVD) voor om de subsidieregeling aan te passen, zodat gewaarborgd wordt dat de helft van een energieproject lokaal eigendom is. Makkelijk gezegd, maar hoe ga je op voorhand de uitzondering maken voor projecten waar lokaal niet de helft in eigendom heeft of dreigt te gaan krijgen? Het gaat vrijwel altijd om een grote lappen grond1. Daarom krijgen  landeigenaren, meestal boeren, wekelijks projectontwikkelaars over de vloer. Zij bieden grof geld, € 8.000 tot wel €10.000, - per hectare per jaar voor een 20-jarige pachtcontract. Heel wat lucratiever dan de grond inzetten voor het verbouwen van groente of als weide voor het vee. Een eerlijke prijs voor het product zou de grondbezitter nog op andere gedachten hebben kunnen brengen. Als consument én als groot winkelbedrijf is hier echter nog een wereld te winnen.

Brouwer, oprichter van GroenLeven en leverancier van zonneparken, zag de markt de afgelopen 10 jaar veranderen. “In Nederland vinden we een goede landschappelijke inpassing belangrijk. We zijn een klein en drukbevolkt land en grond is schaars. Voor buitenlandse ontwikkelaars heeft landschappelijke inpassing geen prioriteit. Burgerparticipatie of inwoners laten profiteren vinden ze onbelangrijk, waarschijnlijk zelfs niet wenselijk. Het optreden van deze energiecowboys zet veel kwaad bloed. Burgers hebben het gevoel dat over hun belangen wordt heen gewalst”. “Die gasten hanteren de botte bijl en gedragen zich als een olifant in de porseleinkast”, stelt ook Tamminga van het Nederlandse Solarfields, eveneens een grote speler op de markt. “Zij bederven het imago van de te goeder trouw zijnde bedrijven”. Naast de hierboven beschreven specifieke ontwikkelingen over eigendom en profijt bij zonneparken en windmolens is ook duidelijk dat de verdeling van lusten en lasten over de hele klimaataanpak niet eerlijk verloopt. Zo toonde CE Delft aan dat in de praktijk huishoudens met lagere inkomens het minst profiteren van klimaatsubsidies en het meest betalen voor de klimaataanpak. Regionale energiestrategie De overheid handelt niet altijd adequaat genoeg. Vattenfall en anderen bouwden in de polder van Wieringermeer 99 windturbines met een hoogte van 177 m. Hiervoor heeft de Nederlandse overheid 660 miljoen subsidie verstrekt. Ondanks dat voor 370.000 huishoudens stroom kan worden opgewekt, gaan hier vrijwel uitsluitend Microsoft’s en Google’s datacentrum van profiteren. Bezwaren van omwonenden en belangenorganisaties worden door Vattenfall doorgeschoven naar de overheid. Zij hebben immers toestemming voor de bouw verleend. Het park draait inmiddels op volle toeren. Bang dat het draagvlak is aangetast door negatieve berichtgeving rond Wieringermeer is de provincie Noord-Holland niet. Dankzij de RES kunnen burgers en lokale overheid nu meebeslissen is het idee. In Wieringermeer was het echter juist de gemeente, die de bouw van energiepark en datacenters mogelijk maakte. Kwam de RES hier te laat of functioneert de burgerparticipatie niet? Vlak bij de Amsterdamse wijk IJburg dreigen 17 200 m hoge windturbines te worden gerealiseerd. Zeer tegen de zin van duizenden bewoners van IJburg. Hoezo draagvlak? Draagvlak speelt wel een rol, maar is volgens de Groenlinks wethouder Van Doorninck niet het enige dat telt in de besluitvorming. Ze kijkt in deze situatie vooral naar de opgave volgens de RES! Wat is de Regionale Energie Strategie (RES) eigenlijk? Nederland is verdeeld in 30 regio’s die elk voor zich een plan maken om te komen tot voldoende duurzame opwekking van energie en warmte om voor de eigen regio de doelstellingen uit het klimaatakkoord te halen. De RES is een instrument om met maatschappelijke betrokkenheid te komen tot regionale keuzen voor: - de opwekking van duurzame elektriciteit, - de warmtetransitie in de gebouwde omgeving en - de daarvoor benodigde opslag en energie infrastructuur.  De RES is ook een manier om de samenwerking tussen alle regionale partijen (overheden en maatschappelijke organisaties) te organiseren in voorbereiding op concrete projecten die voortkomen uit de RES. Het zal nog een hele opgave worden om alle plannen van elke regio afzonderlijk tot een geheel te smeden. Een handicap is bovendien dat in de plannen van de RES de industrie en het verkeer; veruit de belangrijkste energieverbruikers, niet worden meegenomen. Jammer ook dat energiebesparing in de RES niet dezelfde aandacht krijgt. Als daar vol op ingezet zou worden zou de opgave een stuk lager kunnen zijn. Om het draagvlak van de plannen bij de inwoners te vergroten moeten de lusten, lasten én de zeggenschap eerlijk worden verdeeld. Inwoners en lokale bedrijven moeten in de eerste plaats een stem krijgen en in de tweede plaats financieel beter worden van wind- en zonnepark bij hen om de hoek. In het klimaatakkoord wordt voorgesteld, en in de RES door middel van een handreiking overgenomen, om te streven naar 50% lokaal eigenaarschap. Naar ons idee is dat boterzacht. “Een handreiking, waarin een streven wordt uitgesproken” biedt geen enkele garantie dat de doelstelling voor dat eigenaarschap ook wordt gehaald. Toegegeven, er zijn voorbeelden, waar 50% lokaal eigenaarschap wordt gehaald7. Maar, eerder is al aangegeven, dat momenteel nog slechts 4% van de energie wordt opgewekt, door parken met lokaal eigendom. De kracht van de vrije markt is nog lang niet uitgespeeld. Aan de ene kant hebben de energiecowboys vrij spel en worden ze door subsidies (gemeenschapsgeld!) enorm geholpen. Aan de andere kant hebben de inwoners alleen maar last van de aantasting van het landschap en zitten ze tegen torenhoge windturbines of voetbalvelden vol zonnepanelen aan te kijken. Soms worden ze zelfs ziek van laagfrequent en/of infrasoon8 geluid en slagschaduw. In Wieringermeer hebben we bovendien gezien, alle goede bedoelingen ten spijt, dat 370.000 huishoudens niets zijn opgeschoten met de duurzame opwekking van energie in hun gemeente. Bovendien: als de nieuwe energieopwekking grotendeels in handen van commerciële multinationals is, zullen de tarieven niet vanzelf omlaag gaan. Er moet immers winst gemaakt worden.  Vele energieparken staan nog op stapel. De RES’en in het land staan er bol van. Het is de hoogste tijd om ons af te vragen of we de burgerparticipatie (lees: zeggenschap en profijt) wel goed geregeld hebben, willen we niet op elk vrij stukje grond zonneparken en windturbines zien verschijnen. Heft in eigen hand en privatisering terugdraaien.

Wat in onze ogen gemist wordt is een overheid die verantwoordelijkheid neemt. Die de belangen van haar burgers in het oog houdt en bewaakt. Een overheid die minder bezig is met het goede sier maken met ‘megaprojecten’. Annemieke Diekman gaf in 2017 al aan, dat overal in de wereld privatisering wordt teruggedraaid. We zien het in het vervoer en in de gezondheidszorg. Of het nu gaat om water- en energiebedrijven, zwembaden of catering van scholen, ze komen langzamerhand weer terug in handen van de overheid. Dicht bij de burgers vervullen gemeenten een sleutelrol. Jan Winde schreef in het blad Binnenlands Bestuur over: ”The Future is Public”. We kunnen veel leren van voorbeelden uit het buitenland, waar publieke taken weer in overheidshanden worden genomen. Nederland steekt schraal af ten opzichte van het buitenland. We zien daar niet alleen dat veel geprivatiseerde diensten weer in overheidshanden komen, maar ook dat deze voordeliger en vooral ook duurzamer geleverd kunnen worden. Een conclusie uit een studie van het Transnational Insitute (TNI) is dat marktwerking op langere termijn niet voordeliger is, maar leidt tot uitholling van vakmanschap en kwaliteit van dienstverlening. Je moet je dan op een bepaald moment gaan afvragen in hoeverre een (buitenlands) bedrijf continuïteit van de verleende diensten tot in lengte van jaren kan garanderen en dan nog tegen een redelijke prijs en kwaliteit. De afhankelijkheid voor cruciale diensten of voorzieningen is ook een reden om niet de markt op te zoeken. Hebben we niet geleerd van de coronacrisis, waar juist door marktwerking enorme tekorten bleken in medische middelen en bijvoorbeeld ziekenhuisbedden? En dat dreigt nu weer met vaccins! Tot nu is de discussie steeds gevoerd over de meer technische aspecten van de energietransitie. De situatie in Groningen met de gaswinning leert ons voor alles dat de gevolgen van energieopwekking mensen raakt. Te vaak worden grote energieprojecten van boven afgedwongen of ondanks grote weerstand van de omgeving gerealiseerd. De weerstand is begrijpelijk, omdat de winsten naar de projectontwikkelaars, de energiegiganten en een enkele (groot)grondbezitter gaan, terwijl de rekening betaald wordt door de belastingbetaler en meer direct door de omwonenden van de parken. Willen we dat de energietransitie een kans maakt, dan moeten we de lasten en de lusten rechtvaardig verdelen. Om een succesvolle transitie te bereiken moeten twee zaken goed geregeld zijn. Het eerst is een stem en het tweede is eigenaarschap voor omwonenden. Beide kunnen gerealiseerd worden, wanneer omwonenden in groten getale aandeelhouder worden in het park. De belangstelling van omwonenden om financieel deel te nemen aan energieparken om de hoek achten wij niet erg groot, laat staan in een zodanige omvang dat minimaal 50% eigenaarschap gerealiseerd wordt. Aangezien een stem en eigenaarschap aan elkaar gekoppeld zijn lijkt ons dat dan ook een doodlopende weg. 

Energiecoöperaties kunnen een belangrijke rol vervullen. Traditioneel organiseren zij de burgerparticipatie. In Uden zagen we echter een coöperatie, met veel leden, die werd opgeheven, toen een groot zonnepark op hun weg kwam. Voor alles hebben we op dit moment continuïteit nodig. In onze opvatting kan vooralsnog alleen de overheid die leveren. De enige werkzame oplossing is in onze optiek een energiebedrijf, waarin de overheid namens de gemeenschap, het voor het zeggen heeft. Het kan een lokaal, regionaal of een provinciaal bedrijf zijn, afhankelijk van de schaal waarop gewerkt wordt. Aardige opsteker is, dat volgens de eerdergenoemde TNI studie in Duitsland in de laatste jaren meer dan 280 energiebedrijven zijn gedeprivatiseerd. Dat overheden van ‘’Europa’’ geen eigen energiebedrijf zouden mogen opzetten is achterhaald. In Hamburg werd door de overheid een nieuw energiebedrijf gestart, dat in enkele jaren de energievoorziening fors kon verduurzamen en dat in samenwerking met meer dan 100.000 inwoners. De belangrijkste functies van het energiebedrijf in het aandachtsgebied (lokaal, regionaal of provinciaal), zoals wij die zien, zijn: - het organiseren van de duurzame energieopwekking in het aandachtsgebied, en voor zover niet strijdig met de overige functies, de samenwerking met marktpartijen organiseren, - organiseren van zeggenschap voor de gemeenschap in het algemeen en direct omwonenden in het bijzonder, - verdelen van de lasten en lusten van de energieopwekking in het aandachtsgebied, - beheren van subsidiestroom, - beheer en (mede)eigendom van de middelen, waarmee energie wordt opgewekt, - beheren van het rendement van de energieopwekking. Dat rendement komt in alle gevallen ten goede aan de gemeenschap: direct door lagere tarieven of indirect door minder klimaatoverlast.

Een belangrijke functie van het eigen energiebedrijf zal zeker ook de samenwerking met andere door de overheid geïnitieerde energiebedrijven zijn om de samenhang in oplossingen te bevorderen.

Tot slot Een groot filosoof zei eens: ”Zij die iets willen vinden een reden en zij die niets willen zoeken een excuus”. De excusen zijn op. Deze opinienota hebben we niet geschreven om een mooi debat te voeren en vervolgens weer verder te gaan met de praktijk van alledag. We willen dat er echt wat verandert en dat de RES van Brabant Noordoost het niet alleen bij ‘streven’ laat.

We willen:  zeggenschap voor onze inwoners,  een effectieve duurzame energieopwekking en –distributie en  een eerlijke verdeling van lusten en lasten.

Het is aan ons, lokale politici om daar een start mee te maken. Met minstens 50%, maar liefst 100% lokale eigendom. Wordt de RES van Brabant Noordoost misschien wel de mooiste, de eerlijkste en de meest ambitieuze van het hele land? Wat ons betreft wel…

SP-fractie Uden 29-1-2021

Bronnen

1 Brabants Dagblad van 16 januari 2021, artikel van Paolo Laconi 2 Brabants Dagblad van 17 januari 2021, artikel van Paolo Laconi 3 Wie profiteert van klimaatbeleid? Onderzoek door CE Delft, 2017 4 Rechtvaardigheid en inkomenseffecten van het klimaatbeleid- De impact van het klimaatbeleid op de inkomensongelijkheid. Onderzoek door CE Delft, 2017 5 Klimaat en energie van 30-09-2020, artikel van Heleen Ekker en Windpark Wieringermeer 10-06-2020 door IJsselmeervereniging 6 Rapportage IJburg in Volkskrant van 6-01-2021, artikel van Noël van Bemmel 7 Zonnepark Fledderbosch in Ten Boer Groningen 8 Trouw van 23-06 2017, artikel van Annemiek Diekman 9 Jan de Laat van LUMC publiceert binnenkort de resultaten van een onderzoek naar geluid bij windmolens, maar zie ook artikel van dorpsbelang Schipborg van 7-9-2013 10 Binnenlands Bestuur van 15-05- 2020, artikel van Jan Winde 11 The Transnation Institute (TNI) is een internationaal researchinstituut, opgericht in 1974 in Amsterdam, dat een rechtvaardige, democratische en duurzame wereld promoot. Rapport: “Reclaiming Public Services” van Kishimoto, Petitjean en Steinfort van 23-06-2017. Daarnaast is geput uit: - De website van het nationale programma Regionale Energie Strategie, waaronder de factsheet: ”Samenwerking markt en overheid in de RES” - - “Duurzame energie voor Oss”, van Tonies en Geerts van december 2017 “Energiedemocratie voor Groningen” van Serbanescu-Kele, zomer 2017