Poliflw

De Tweede Kamer gaat in gesprek met burgemeesters, griffiers en raadsleden over de positie van raadsleden. Op initiatief van Kamerlid Nevin Özütok gaat de Kamer een hoorzitting organiseren.

Özütok: “De positie van raadsleden komt steeds meer onder druk te staan. Door de decentralisatie van het vorige kabinet hebben gemeenten meer taken gekregen en door fusies ontstaan steeds grotere gemeenten. En laten we niet vergeten dat de meeste raadsleden hun werk naast een baan doen. We moeten zorgen dat hun positie versterkt wordt zodat ze hun controlerende taak effectief uit kunnen oefenen. Dat is noodzakelijk voor de werking van onze democratie.”

Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) bleek deze week dat raadsleden overal in Nederland tijd tekort komen om hun werk goed te doen. Met name het toegenomen takenpakket voor gemeenten lijkt de boosdoener te zijn.

Bijna één op de zes zorgprofessionals krijgt te maken met burn-outklachten. Meer dan de helft van alle verpleegkundigen en verzorgenden ervaart de werkdruk als veel te hoog. En maar liefst 62 procent van de medewerkers op de vloer draait extra diensten. Het zorgpersoneel trok al vaker aan de bel en ook wat GroenLinks betreft staan alle signalen op rood. Daarom moet het kabinet met een noodplan zorgpersoneel komen.

Allereerst moet de werkdruk omlaag. Door te stoppen met onnodige administratie en alleen op hoofdlijnen te rapporteren waardoor zorgprofessionals meer tijd over houden voor patiënten. Daarnaast is er meer tijd en geld voor personeelsontwikkeling nodig. Nu vindt bijscholing vaak plaats in de eigen tijd met onvoldoende budget. Ook moet het salaris omhoog voor verpleegkundigen en verzorgenden.

In 2025 hebben we 125 000 verpleegkundigen en verzorgenden te weinig. Wat GroenLinks betreft is het noodzakelijk om werken in de zorg weer aantrekkelijk te maken om het enorme tekort op te lossen.

Tweede Kamerlid Corinne Ellemeet: “Zorgprofessionals zijn de stille motor van onze samenleving. Dag en nacht, 365 dagen per jaar staan zij klaar om zorg te verlenen. Ze werken zich een slag in de rondte en klagen nooit. Maar ze staan onder grote druk. De werkdruk is te hoog, ze verdienen niet genoeg en ze houden veel te weinig tijd over voor hun patiënten. Het is de hoogste tijd dat het kabinet deze mensen de waardering geeft die ze verdienen. Daarom vraag ik de verschillende ministers vandaag met een noodplan voor het zorgpersoneel te komen.”

Twee moties van GroenLinks zijn dinsdagavond in de Eerste Kamer aangenomen tijdens de algemene politieke beschouwingen. De eerste motie roept de regering op om op korte termijn klimaatmaatregelen te treffen en de ander om de maatregelen op mensen in een kwetsbare positie te evalueren.

Ondanks mooie woorden in het regeerakkoord over de inclusieve samenleving, wijzen de maatregelen op dat de samenleving vooral exclusiever wordt. Tijdens het debat stonden meer inkomensongelijkheid, minder toegankelijk onderwijs, onzekerheid op de arbeidsmarkt en een verschraling van de zorg dan ook centraal.

De Kamer steunde unaniem de motie van fractievoorzitter Tineke Strik om maximaal drie jaar na invoering  van de maatregelen een evaluatie te houden naar de effecten op de inkomenspositie en de arbeidsparticipatie van mensen met een beperking, arbeidsongeschikten en Wajongers. Premier Rutte had de motie aanvankelijk ontraden maar na een wijziging door Tineke om de evaluatie niet na twee, maar na drie jaar te doen, kon de regering ermee instemmen.

Tineke: ,,Volgens de WRR maar ook het SCP en de Ombudsman verwachten en eisen we te veel van mensen die daar niet aan tegemoet kunnen komen. Normale Nederlanders gaan erop vooruit’, zei Rutte trots bij de presentatie van het regeerakkoord. Wie zijn dan de  niet- normale Nederlanders? Arbeidsgehandicapten die onder het niveau van het minimumloon dreigen te raken of jongeren met een Wajonguitkering die worden gekort of al die mensen die straks niet meer in aanmerking komen voor een WIA-uitkering? Onze aangenomen motie over de maatregelen die deze mensen treffen."

Tineke Strik: Wie zijn dan de  niet- normale Nederlanders?

Ook op het gebied van klimaat behaalde de GroenLinksfractie een overwinning. De bijna unaniem aangenomen motie (alleen PVV stemde tegen) verzoekt de regering op korte termijn met een pakket maatregelen te komen dat leidt tot de benodigde emissiereductie om te voldoen aan de verplichtingen uit het Klimaatverdrag van Parijs. De CO2-uitstoot zou hiermee voor 2030 minimaal 49% lager moeten worden. Met de huidige kabinetsplannen wordt volgens het Planbureau voor de Leefomgeving maar de helft van de benodigde emissiereductie gerealiseerd. Door de motie dient de regering nu op korte termijn met klimaatregelen te komen.

,,Wij zijn heel tevreden dat beide onze moties zijn aangenomen. Toch worden de lasten voor het klimaat scheef verdeeld. Burgers gaan tweeënhalf keer meer betalen voor het klimaatbeleid dan bedrijven", aldus Tineke. ,,Een gemiste kans, want een inclusieve samenleving neemt ook collectieve verantwoordelijkheid voor het klimaat. De grote ambities met Co2-opslag onder de grond zijn onrealistisch, dat zeggen ook bedrijven. Tegelijkertijd wordt de landbouw en veeteelt niet structureel  hervormd en dat is een gemiste kans."

,,Door steeds partij te kiezen voor de positie van werkenden, rijken en bedrijven, bouwt de regering verder aan een exclusieve samenleving die de segregatie alleen verder aanwakkert", benadrukt Tineke, die verhoging van de studieleenrente en doorgroeiboetes als voorbeeld noemt van segregatie in het onderwijs. ,,Ook voor migranten wordt het deze regeerperiode nog zwaarder. De regering wil koploper migratiedeals zijn door verantwoordelijkheid af te schuiven op landen die al veel meer vluchtelingen opvangen. Slavernij in Libië, een aanstaande winter in de Griekse kampen, geen verruiming van het kinderpardon en noch een oplossing voor de bed-bad-brooddiscussie, maar wel steeds hogere eisen aan de migrant voor zijn inburgering, die daarvoor zelf de rekening betaalt. Er is nog een hoop werk aan de winkel de komende jaren."

Over tien jaar komen we ruim 17 000 leraren te kort in het primair- en voortgezet onderwijs. Tegelijkertijd neemt het aantal mensen dat kiest voor het onderwijs gestaag af: in 2005 studeerden nog ruim 7000 pabostudenten af, tegenover 3700 in 2016. De gevolgen van het lerarentekort zijn nu al zichtbaar: klassen worden voller en één op de vier leraren krijgt te maken met burn-outklachten.

GroenLinks Kamerlid Lisa Westerveld: “Het lerarentekort is niet opeens ontstaan, we weten al lang dat het eraan komt. Helaas heeft het vorige kabinet verzuimd om voldoende in leraren te investeren. Maar: nieuwe minister, nieuwe kansen.”

Volgens GroenLinks is het de hoogste tijd om het beroep aantrekkelijk te maken. Door de werkdruk aan te passen en het salaris te verhogen. Maar het is ook hard nodig dat meer mensen voor een lerarenopleiding gaan kiezen. Daarvoor doet de partij een drietal voorstellen.

Allereerst zou het collegegeld voor een tweede studie niet verhoogd moeten worden wanneer die tweede studie een lerarenopleiding is. Nu is het zo dat iemand die al een opleiding gevolgd heeft tussen de 7000 en 8000 euro per jaar moet betalen voor een tweede studie. Dat werpt een drempel op. Daarnaast zouden zij-instromers die leraar willen worden beter geïnformeerd moeten worden over de mogelijkheden. Tot slot staat er in het regeerakkoord dat het collegegeld van de pabo de eerste twee jaar wordt verlaagd. GroenLinks stelt voor dit breder te trekken en ook studenten die een lerarenopleiding aan de universiteit volgen de eerste twee jaar van hun studie minder collegegeld betalen.

Tweede Kamerlid Lisa Westerveld: “Niets doen is geen optie, we hebben iedereen nodig. Juist ook mensen die in een andere sector werken en overwegen om voor de klas te gaan staan, al is het een paar dagen in de week. Maar het is een enorme zoektocht om de juiste weg te vinden. Het minste wat de overheid kan doen is lerarenopleidingen betaalbaar maken en een mooie informatiecampagne opzetten om mensen naar de klas te trekken. We moeten in beweging komen voor verandering.”

GroenLinks, LAKS, Ouders & Onderwijs, SP en PvdA slaan de handen ineen om de problemen met de vrijwillige ouderbijdrage op te lossen. De afgelopen jaren zijn zij overspoeld met klachten van ouders en leerlingen over de zogenaamd vrijwillige ouderbijdrage. De organisaties en politieke partijen komen daarom met drie voorstellen om de vrijwillige ouderbijdrage weer echt vrijwillig te maken. 

De lijst met tekortkomingen rondom de vermeend vrijwillige ouderbijdrage is lang en de misstanden duren al jaren. Scholen die in de gang lijstjes ophangen met ouders die niet betaald hebben, kinderen van armere ouders die de tablet voor school niet mee naar huis mogen nemen en zelfs deurwaarders die de toch niet zo vrijwillige bijdrage aan de deur komen innen.

In een vandaag gepresenteerd manifest werken de partijen hun eisen aan het kabinet en de schoolbesturen verder uit. Zo moeten scholen expliciet in de schoolgids en in brieven aan de ouders vermelden dat de ouderbijdrage altijd vrijwillig is. Volstrekt vanzelfsprekend komt daarmee ook een einde aan het bizarre verschijnsel dat scholen deurwaarders langs de deur sturen bij ouders die niet kunnen betalen. Daarnaast zijn duidelijke regels nodig over wat wel en niet onder de vrijwillige ouderbijdrage mag vallen. Het uitgangspunt moet zijn dat de bijdrage voor extraatjes buiten het reguliere lesprogramma is. Daarnaast mogen voor een school de inkomsten vanuit de vrijwillige ouderbijdrage niet langer te herleiden zijn tot individuele ouders.

GroenLinks-Kamerlid Lisa Westerveld: “Ongeveer 400.000 kinderen groeien in Nederland op in armoede. Juist in het onderwijs hebben we de taak ervoor te zorgen dat deze kinderen dezelfde kansen krijgen als hun leeftijdsgenootjes.”

In Nederland wonen ongeveer 40 000 kinderen en jongeren in een pleeggezin of jeugdinstelling. Wanneer zij achttien worden veranderen hun situatie en de hulp waar zij recht op hebben volledig. Van de een op de andere dag zijn de jongeren zelf verantwoordelijk voor huisvesting, zorgverzekering en inkomen. Hierdoor ontstaat het risico dat zij tussen wal en schip vallen en afglijden. GroenLinks vindt dat uiterst zorgelijk en vraagt de minister de belemmeringen tijdens deze overgang weg te nemen.

Ook na hun achttiende verjaardag hebben sommige jongeren behoefte aan ondersteuning. Hiervoor kunnen zij een beroep doen op de verlengde jeugdhulp. Helaas zien we dat gemeenten -die hierover beslissen- deze hulp veel te weinig inzetten. Hierdoor blijft adequate ondersteuning voor deze jongeren achter. Ze weten niet waar ze terecht kunnen voor vervolgbegeleiding.  

Tweede Kamerlid Lisa Westerveld: “Kinderen die bij hun ouders wonen, worden ook niet ineens op hun 18de verjaardag het huis uit gezet. Juist  jongeren die in een pleeggezin of jeugdinstelling wonen hebben vaak geen eigen inkomen of volgen nog een opleiding. Bovendien heeft deze groep kwetsbare jongeren meestal geen stabiel netwerk waarop ze terug kunnen vallen. Wanneer zij plotseling niet meer terecht kunnen bij professionele begeleiding neemt de kans op problemen toe. Ik roep de minister vandaag op gemeenten aan te sporen verlengde pleegzorg en jeugdhulp vaker in te zetten. Dit kunnen zij ook preventief doen. Daarmee voorkom je onrust en bevorder je stabiliteit voor deze kwetsbare groep."

Op 1 januari 2015 zijn de Jeugdwet en de Wet Maatschappelijke Ondersteuning in werking getreden. Sindsdien liggen de jeugdhulptaken bij gemeentes. Zij beslissen ook over het inzetten van verlengde jeugdhulp en pleegzorg. Verlengde jeugdhulp en pleegzorg kunnen de overgang van zorg van de gemeente naar zorg van verzekeraars gemakkelijker maken voor jongeren.

Op onze universiteiten bedrijven promovendi op het allerhoogste niveau wetenschap en voeren ze daarnaast allerlei onderwijstaken uit. Maar promovendi staan steeds meer onder druk. Binnen de wetenschap is de werkdruk bijna nergens zo hoog, komen burn-outs nergens zo vaak voor en is het risico op depressies nergens zo groot. GroenLinks wil dat promovendi beter beschermd worden.

Organisaties binnen het onderwijs- en onderzoeksveld krijgen geld van de minister. Denk bijvoorbeeld aan de Landelijke Studentenvakbond, het Interstedelijk Studenten Overleg, Nuffic en anderen. Daardoor kunnen zij goed opkomen voor hun belangen.

Maar de landelijke organisatie voor promovendi (PNN: Promovendi Netwerk Nederland) wordt nog niet gefinancierd. Terwijl de druk op de beroepsgroep enorm is en we zelfs steeds vaker zien dat promovendi slechts voor drie jaar salaris krijgen, terwijl zij gemiddeld vijf jaar nodig hebben om hun promotie af te ronden. De rechtpositie van promovendi moet dus versterkt worden. Het toevoegen van PNN aan de bestaande organisaties die middelen krijgen, is wat GroenLinks betreft een broodnodige eerste stap daarvoor.

Tweede Kamerlid Zihni Özdil: “Promovendi zijn van onschatbare waarde voor Nederland kennisland. En de problemen waar ze mee te maken krijgen zijn niet mis. Bijna 40 procent heeft een verhoogd risico op mentale problemen, ruim 1/3 wordt depressief en heeft een slaaptekort en bijna de helft ervaart overmatige en constante druk. Daarom ga ik de minister oproepen om ook Promovendi Netwerk Nederland te financieren, zodat de rechten van promovendi beter behartigd kunnen worden.”

Europarlementariër Judith Sargentini blogt vanaf de EU-Afrikatop in Abidjan, Ivoorkust. 

Eigenlijk was ie over in een vloek en een zucht, die EU-AU-top. Woensdagmiddag met een lunch begonnen en donderdag voor de lunch alweer afgetikt. De regeringsleiders waren woensdagavond al weer gevlogen. 

Ondertussen zit ik op het vliegveld van Abidjan te wachten op een vlucht die pas uren later vertrekt. Ik was op tijd vertrokken omdat ze hadden gewaarschuwd dat het verkeer helemaal vast zou komen te staan als alle hoge bezoekers met volgwagens en geëscorteerd door motorpolitie overal tussendoor moeten. Daar is vanmiddag geen sprake van. Douaniers staan duimen te draaien bij de partytenten waar de diplomatieke reizigers worden afgehandeld. 

Dinsdagavond kwam ik op de Boulevard François Mitterrand wel in zo’n infarct terecht. Het stond stil op de snelweg terwijl er nog een extra baan naast ons leeg was. Om de tien minuten kwam er een escorte met blauwe zwaailichten onderweg van vliegveld naar Sofitel voorbij. Chauffeurs op mijn helft stonden naast de auto te roken. 

Nu is het kalm op het Aéroport international Félix-Houphouët-Boigny, genaamd naar de eerste president/dictator na de onafhankelijkheid, net zoals een andere boulevard, het stadion, de universiteit en veel meer.

Stilstaan op de boulevard

Is er nu iets bereikt tijdens deze top, of was het stilstaan op de boulevard? Aan de resolutie kun je geen vooruitgang afmeten, die is zo algemeen gesteld dat iedereen zich er in kan vinden. Ik baseer dit oordeel trouwens op een concept van twee dagen geleden, want het uiteindelijke resultaat is nog niet beschikbaar. Wat nog maar eens bewijst dat we de impact van deze ministeriële top niet aan deze tekst moeten afmeten. 

Ik denk (maar misschien is het hoop} dat de top de opinie van Europese regeringsleiders wel ten goede heeft beïnvloed. Voor vertrek was de Europese houding toch dat ze in Abidjan migrantendeals gingen sluiten, maar tijdens de top heb ik ze daar niet over gehoord. 

Minister Halbe Zijlstra van Buitenlandse Zaken had het bij nieuwsuur zelfs over de noodzaak om legale migratie van Afrikanen naar Europa te faciliteren. Zoiets redelijks heb ik hem als fractievoorzitter van de VVD nooit horen zeggen. Waar je mee omgaat, daar word je mee besmet. Zou een goed gesprek met Afrikaanse ministers van Buitenlandse Zaken over de rol van migratie in Afrika geholpen hebben? 

Slavenhandel

Wat zeker geholpen heeft – en dat is wrang – is die CNN rapportage over slavenhandel in Libië. Zonder enige actie op dat front zou deze top een farce geweest zijn. Woensdagochtend, nog voor de officiële opening kwamen EU-kopstukken Jean-Claude Juncker en Federica Mogherini bijeen met vertegenwoordigers van de Afrikaanse Unie en de Verenigde Naties en richtten met gezwinde spoed een taskforce op om migranten uit Libische gevangenissen te repatriëren. 

Er wordt gerekend op samenwerking met de (!) Libische regering. Die laatste zou de VN toegang moeten geven tot de kampen. Er gaat een getal rond van 15.000 repatrianten die vóór Kerstmis terug naar huis moeten.. De International Organisation for Migration (IOM) moet dat gaan uitvoeren. Vooruitgang! 

Nieuw initiatief

Vanmorgen ging ik terug naar het kantoor van de IOM in Abdijan. De directeur had nog geen flauw idee hoe dit plan uitgevoerd zou moeten worden. Ondertussen zat haar achtertuin vol met wachtenden die vorige week uit Libië waren teruggekeerd. Volgende week komt er weer een vlucht terug. Het IOM haalde dit jaar al 13.000 mensen op uit Libië en de VN heeft al toegang tot de kampen van de Libische overheid en soms zelfs tot die van de rebellen. Hebben we het echt over een nieuw initiatief of is het slechts herpakt beleid? 

En komen die legale routes van Zijlstra voor migranten echt van de grond? In Valletta, in Malta in november 2015 werd dat ook plechtig beloofd maar het ontbrak in Europa compleet aan politieke wil. Zal dat nu anders zijn? Ik hoop het. Ondertussen wacht ik nog even op Aéroport international Félix-Houphouët-Boigny.

Deze week komen Europese en Afrikaanse regeringsleiders bijeen in Abidjan, Ivoorkust, om te praten over de relatie tussen beide continenten. Afrika hoopt op echte hulp om hun eigen economie in de vaart der volkeren mee te krijgen, Europa hoopt migratie tegen te kunnen gaan. Het toverwoord: de aanpak van root causes of migration, de redenen waarom mensen vluchten. Een nobel streven, maar het lijkt erop dat we geld voor ontwikkeling vooral steken in grensbewaking in plaats van armoedebestrijding.

De cijfers over 2016 laten zien dat er minder ontwikkelingsbudget gaat naar landen in Afrika bezuiden de Sahara en de minst ontwikkelde landen. Zo heeft ook Nederland in het nieuwe regeerakkoord ‘vertrouwen in de toekomst’ de verhoging van het ontwikkelingsbudget ingezet voor meer opvang van vluchtelingen ‘in de regio’ en aanvullende projecten in Libanon, Jordanië en Irak.

Op bezoek in Dankuku, Gambia, viel het me op dat er nauwelijks jongens en mannen waren. Ik vroeg aan de wel aanwezige vrouwen wie er familie in Europa had; zeven van de acht vrouwen stak haar hand op. Een van hen vertelde dat haar oudste zoon zojuist in Libië was aangekomen. ‘Taking the back way’ noemen ze dat. Omdat werk ontbreekt voor jongens en mannen is migreren een middel om aan een uitzichtloze situatie te ontsnappen. Blijven is voor losers. Om die mentaliteit te veranderen heeft Gambia banen nodig.

Migratiemanagement

Het Afrika-noodfonds kan daarbij helpen. Het werd eind 2015 opgezet om grondoorzaken van migratie aan te pakken en bijna volledig gefinancierd uit de begroting ontwikkelingssamenwerking: geld bedoeld voor armoedebestrijding. Een deel van de projecten is gericht op migratiemanagement, lees: grensbewaking. Je kunt je afvragen of het trainen en uitrusten van grenswachten de redenen dat mensen huis en haard verlaten wegneemt. Een hek houdt migranten en vluchtelingen niet tegen, maar is een reden voor mensensmokkelaars om meer geld te vragen voor andere – vaak gevaarlijkere – routes. We horen steeds meer berichten over groepjes mannen en vrouwen, die in de woestijn van Niger worden achtergelaten omdat de smokkelaar onraad ruikt.

In Libië traint de EU, met geld uit het Afrika-noodfonds, de kustwacht. Ik was onlangs in die regio op bezoek. De Libische kustwacht haalt mensen van boten en uit zee. Dat gaat niet zachtzinnig, zo vertelde een kolonel van die kustwacht, die bij hoge uitzondering bereid was ons te woord te staan. Schieten in de lucht en het slaan met tuinslangen zijn methodes die gebruikt worden om mensen ‘rustig’ te houden. Kapiteins die zich daar schuldig aan maken worden gestraft, maar het toont aan van hoe ver de kustwacht komt. Ze hebben, diplomatiek gezegd, een ander idee van ‘crowd control’.

Natuurlijk moet Libië de mensen redden in zijn eigen wateren, maar Europa heeft een ander belang. Een drenkeling die gered wordt door een schip dat vaart onder Europese vlag mag niet teruggebracht worden naar de Libische kust, onze wetten verbieden het hem terug te sturen naar een onveilige plek. Schepen onder Libische vlag vallen onder de Libische wet, en dan mag het wel. Het gevolg? Op de kade in Tripoli staat de Department for Combating Illegal Migration, de Libische IND, COA en vreemdelingenpolitie ineen. Die brengt je naar een vreemdelingengevangenis. Het is er onbeschrijfelijk smerig, vrouwen worden verkracht, mensen sterven zelfs van de honger, maar in Europa neemt volgens de statistieken de migratie af.

Grondoorzaken van migratie

Hebben we daarmee werkelijk wat gedaan aan de grondoorzaken van migratie? Nee, natuurlijk niet. Met projecten zoals het versterken van de Libische kustwacht of het aanleggen van biometrische systemen voor een bevolkingsregister en grensbewaking in de Sahel, maak je migratie moeilijker, maar doe je niets aan het bestrijden van jeugdwerkloosheid.

Anderhalf jaar na de oprichting van het noodfonds is het zaak dat de balans niet doorslaat naar het inzetten van ontwikkelingsgeld voor de eenzijdige migratie-prioriteiten van de EU. We dreigen anders steeds verder af te dwalen van het aanpakken van de oorzaken van migratie: armoede, ongelijkheid, jeugdwerkloosheid, slecht bestuur, droogte, enzovoort.

Migratie is van alle tijden; ontwikkelingsprojecten die zich richten op het aanpakken van de oorzaken van migratie kunnen nooit het enige middel zijn om migratie te reguleren. Als we mensensmokkel en irreguliere migratie willen tegengaan, dan zullen we ook moeten inzetten op legale alternatieven voor de gevaarlijke reis naar Europa. Een ruimhartig hervestigingsbeleid voor vluchtelingen is hier een onderdeel van. Maar ook studentenvisa en het opvangen van tekorten op de Europese arbeidsmarkt.

De EU erkent dit ook. Plannen voor legale migratie en mobiliteit zijn genoemd als een van de prioriteiten van het Afrika-noodfonds, maar vooralsnog niet uitgewerkt. De politieke wil voor legale migratie lijkt te ontbreken.

Het kan anders. Laat migratie en ontwikkeling hand in hand gaan door van je partnerlanden een gelijkwaardige partner te maken: we helpen met het opbouwen van echte democratieën; eerlijke handel wordt de norm; we investeren grootschalig in Afrikaanse bedrijven die hun jongeren werk geven; we zijn scheutiger met legale toegang tot onze arbeidsmarkt; studenten en ondernemers krijgen visa voor Europa als ze die nodig hebben; en wij besteden onze ontwikkelingsfondsen aan die mensen die het het hardst nodig hebben. Uiteraard zijn deals met dictators uit den boze.

Als we in Abidjan laten zien dat we niet uit zijn op snel en eenzijdig gewin, wordt het terugsturen van die mensen die niet in Europa mogen blijven, ook haalbaar, maar verwacht geen wonderen op de korte termijn. Zo krijgen we echt grip op de ‘root causes of migration’ en kan een volgende vluchtelingencrisis worden voorkomen.

Dit opinieartikel van Judith Sargentini verscheen woensdag ook in Trouw. Ze blogt vanaf de EU-Afrikatop in Abidjan, Ivoorkust. 

Deze week komen Europese en Afrikaanse regeringsleiders bijeen in Abidjan, Ivoorkust, om te praten over de relatie tussen beide continenten. Afrika hoopt op echte hulp om hun eigen economie in de vaart der volkeren mee te krijgen, Europa hoopt migratie tegen te kunnen gaan. Het toverwoord: de aanpak van root causes of migration, de redenen waarom mensen vluchten. Een nobel streven, maar het lijkt erop dat we geld voor ontwikkeling vooral steken in grensbewaking in plaats van armoedebestrijding.

De cijfers over 2016 laten zien dat er minder ontwikkelingsbudget gaat naar landen in Afrika bezuiden de Sahara en de minst ontwikkelde landen. Zo heeft ook Nederland in het nieuwe regeerakkoord ‘vertrouwen in de toekomst’ de verhoging van het ontwikkelingsbudget ingezet voor meer opvang van vluchtelingen ‘in de regio’ en aanvullende projecten in Libanon, Jordanië en Irak.

Op bezoek in Dankuku, Gambia, viel het me op dat er nauwelijks jongens en mannen waren. Ik vroeg aan de wel aanwezige vrouwen wie er familie in Europa had; zeven van de acht vrouwen stak haar hand op. Een van hen vertelde dat haar oudste zoon zojuist in Libië was aangekomen. ‘Taking the back way’ noemen ze dat. Omdat werk ontbreekt voor jongens en mannen is migreren een middel om aan een uitzichtloze situatie te ontsnappen. Blijven is voor losers. Om die mentaliteit te veranderen heeft Gambia banen nodig.

Migratiemanagement

Het Afrika-noodfonds kan daarbij helpen. Het werd eind 2015 opgezet om grondoorzaken van migratie aan te pakken en bijna volledig gefinancierd uit de begroting ontwikkelingssamenwerking: geld bedoeld voor armoedebestrijding. Een deel van de projecten is gericht op migratiemanagement, lees: grensbewaking. Je kunt je afvragen of het trainen en uitrusten van grenswachten de redenen dat mensen huis en haard verlaten wegneemt. Een hek houdt migranten en vluchtelingen niet tegen, maar is een reden voor mensensmokkelaars om meer geld te vragen voor andere – vaak gevaarlijkere – routes. We horen steeds meer berichten over groepjes mannen en vrouwen, die in de woestijn van Niger worden achtergelaten omdat de smokkelaar onraad ruikt.

In Libië traint de EU, met geld uit het Afrika-noodfonds, de kustwacht. Ik was onlangs in die regio op bezoek. De Libische kustwacht haalt mensen van boten en uit zee. Dat gaat niet zachtzinnig, zo vertelde een kolonel van die kustwacht, die bij hoge uitzondering bereid was ons te woord te staan. Schieten in de lucht en het slaan met tuinslangen zijn methodes die gebruikt worden om mensen ‘rustig’ te houden. Kapiteins die zich daar schuldig aan maken worden gestraft, maar het toont aan van hoe ver de kustwacht komt. Ze hebben, diplomatiek gezegd, een ander idee van ‘crowd control’.

Natuurlijk moet Libië de mensen redden in zijn eigen wateren, maar Europa heeft een ander belang. Een drenkeling die gered wordt door een schip dat vaart onder Europese vlag mag niet teruggebracht worden naar de Libische kust, onze wetten verbieden het hem terug te sturen naar een onveilige plek. Schepen onder Libische vlag vallen onder de Libische wet, en dan mag het wel. Het gevolg? Op de kade in Tripoli staat de Department for Combating Illegal Migration, de Libische IND, COA en vreemdelingenpolitie ineen. Die brengt je naar een vreemdelingengevangenis. Het is er onbeschrijfelijk smerig, vrouwen worden verkracht, mensen sterven zelfs van de honger, maar in Europa neemt volgens de statistieken de migratie af.

Grondoorzaken van migratie

Hebben we daarmee werkelijk wat gedaan aan de grondoorzaken van migratie? Nee, natuurlijk niet. Met projecten zoals het versterken van de Libische kustwacht of het aanleggen van biometrische systemen voor een bevolkingsregister en grensbewaking in de Sahel, maak je migratie moeilijker, maar doe je niets aan het bestrijden van jeugdwerkloosheid.

Anderhalf jaar na de oprichting van het noodfonds is het zaak dat de balans niet doorslaat naar het inzetten van ontwikkelingsgeld voor de eenzijdige migratie-prioriteiten van de EU. We dreigen anders steeds verder af te dwalen van het aanpakken van de oorzaken van migratie: armoede, ongelijkheid, jeugdwerkloosheid, slecht bestuur, droogte, enzovoort.

Migratie is van alle tijden; ontwikkelingsprojecten die zich richten op het aanpakken van de oorzaken van migratie kunnen nooit het enige middel zijn om migratie te reguleren. Als we mensensmokkel en irreguliere migratie willen tegengaan, dan zullen we ook moeten inzetten op legale alternatieven voor de gevaarlijke reis naar Europa. Een ruimhartig hervestigingsbeleid voor vluchtelingen is hier een onderdeel van. Maar ook studentenvisa en het opvangen van tekorten op de Europese arbeidsmarkt.

De EU erkent dit ook. Plannen voor legale migratie en mobiliteit zijn genoemd als een van de prioriteiten van het Afrika-noodfonds, maar vooralsnog niet uitgewerkt. De politieke wil voor legale migratie lijkt te ontbreken.

Het kan anders. Laat migratie en ontwikkeling hand in hand gaan door van je partnerlanden een gelijkwaardige partner te maken: we helpen met het opbouwen van echte democratieën; eerlijke handel wordt de norm; we investeren grootschalig in Afrikaanse bedrijven die hun jongeren werk geven; we zijn scheutiger met legale toegang tot onze arbeidsmarkt; studenten en ondernemers krijgen visa voor Europa als ze die nodig hebben; en wij besteden onze ontwikkelingsfondsen aan die mensen die het het hardst nodig hebben. Uiteraard zijn deals met dictators uit den boze.

Als we in Abidjan laten zien dat we niet uit zijn op snel en eenzijdig gewin, wordt het terugsturen van die mensen die niet in Europa mogen blijven, ook haalbaar, maar verwacht geen wonderen op de korte termijn. Zo krijgen we echt grip op de ‘root causes of migration’ en kan een volgende vluchtelingencrisis worden voorkomen.

Dit opinieartikel van Judith Sargentini verscheen woensdag ook in Trouw. Ze blogt vanaf de EU-Afrikatop in Abidjan, Ivoorkust.