Voor ons ligt de laatste begroting van dit college. Naast complimenten voor dit college en de ambtelijke
organisatie voor de volledigheid en overzichtelijkheid van de aangeleverde stukken, past hier ook een
positieve duiding op de financiële huishouding van de gemeente Wormerland in het totaal.
Het nieuwe kabinet vindt dat gemeentelijke herindeling ook van boven af opgelegd kan worden. Dat
blijkt uit het regeerakkoord. De nieuwe regering wil dat het provinciebestuur het voortouw neemt als
gemeentelijk herindeling noodzakelijk is. En die noodzaak is aanwezig als 'gemeenten langjarig en in
hoge mate afhankelijk zijn van gemeenschappelijke regelingen voor essentiële taken'. Als argumenten
voor de gemeentelijke schaalvergroting – hiertoe beperken we ons – voerden de
kabinetsonderhandelaars aan dat gemeenten meer taken krijgen en dus „op passende schaal”
georganiseerd moeten worden.
Met interesse heb ik recent een artikel gelezen van Linze Schaap (universitair hoofddocent
bestuurskunde aan Tilburg University), Bas Denters (hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit
Twente), Rien Fraanje (bestuurkundige senior adviseur bij de Raad voor het Openbaar Bestuur) en
Michiel Herweijer (hoogleraar bestuurskunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen).
Zij analyseerden het regeerakkoord op dit onderwerp.
Hun volledige analyses delen gaat te ver, maar over enkele zaken wil ik u graag informeren.
Zij stellen: Daadkracht is mooi, maar de keuze voor schaalvergroting is wel een uitermate riskante,
zeker als ze zo rigoureus uitpakt. Eerdere gemeentelijke herindelingen tonen dat schaalvergroting
dikwijls ineffectief is en soms zelfs averechts werkt.
Gemeentelijke herindeling tast de kwaliteit van de lokale democratie aan. De betrokkenheid van
bewoners bij de lokale politiek neemt af, te zien aan een dalende opkomst bij
gemeenteraadsverkiezingen. Gemeenteraadsleden krijgen het nog drukker. Per raadslid neemt het
aantal te vertegenwoordigen burgers fors toe. In een gemeente van 16.000 inwoners vertegenwoordigt
een raadslid nu ongeveer 950 burgers. Dat wordt straks ruim 2.500 of meer, nog los van de plannen
van de nieuwe coalitie om de gemeenteraden te verkleinen. Dit zet raadsleden op grotere afstand van
de burger. Uiteraard kunnen aanvullende maatregelen worden genomen om burgers in de nieuwe
gemeenten meer te betrekken bij de zaken, maar die kosten al snel extra geld. Vooralsnog lezen we er
in de kabinetsplannen weinig over.
Evaluaties van eerdere herindelingen leren dat herindeling en grootschaligheid niet bijdragen tot een
effectief en doelmatig lokaal bestuur. Het is veelzeggend dat de tevredenheid van burgers over het
functioneren van het gemeentebestuur in kleinere gemeenten beduidend groter is dan in gemeenten
van meer dan honderdduizend inwoners.
Intergemeentelijke samenwerking blijkt vaak een goed alternatief voor herindeling. Gemeenten
vergroten door samenwerking hun bestuurskracht en behouden hun zelfstandigheid en een relatief
kleine afstand tussen het bestuur en de inwoners. Nu beginnen met de discussie over herindeling
frustreert deze initiatieven. Sommige samenwerkingspartners zullen liever wachten tot de herindeling.
De zorgbehoevende burger dreigt hiervan als eerste de dupe te worden. Het kabinet zou er beter aan
doen een moderne visie te ontwikkelen op de inrichting en het functioneren van het openbaar bestuur.
Tot zover de interessante analyses van deskundigen.
Het is belangrijk dat we de informatie over dit onderwerp openbaar delen en bespreken.