Poliflw

Sjaak Kruis constateert dat er in de huidige gemeenteraad steeds minder naar breed gedragen compromissen wordt gezocht. Een blog over omgaan met tegenstrijdige belangen.

Op een in de NRC van 12 januari 2019 gekochte pagina verwijt Cees Okkerse van de Stichting “Lelystad Airport moet door” de “milieulobby” alsnog de in de 80-er jaren spelende vertraging van de spoorlijn, die uiteindelijk niet door, maar om de Oostvaardersplassen heen werd aangelegd. Hij is er met terugwerkende kracht nog verbolgen over. Hij trekt een parallel met de gang van zaken rond Lelystad Airport. “Laat je leiden door de feiten”, adviseert hij premier Mark Rutte, en: “een betrouwbare overheid is niet een voorrecht van de tegenstanders.” Een goed advies, hoewel het voor mij heel anders uitwerkt dan voor Okkerse c.s.

Op 1 januari 1980 kwam ik naar Lelystad. Ik ging werken bij de toenmalige Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders (RIJP). De gemeente Lelystad was net ingesteld. Het credo in dit gebied was voor velen “God schiep hemel en aarde, en de RIJP Flevoland”. Er was nog geen volwaardige democratische structuur. Er was letterlijk ruimte zat. Functies en mensen zaten elkaar nauwelijks tot niet in de weg.

Inmiddels is Lelystad 52 jaar oud. Het gemeentelijke grondgebied wordt volledig benut. De relaties met de omgeving worden steeds groter. We maken onderdeel uit van het noordelijk deel van de randstad. Er kan nog steeds veel, maar de stad en haar omgeving zijn in veel opzichten steeds “gewoner” aan het worden. En dat betekent dat er vaker conflicterende belangen zijn. Een voorbeeld is de relatie tussen natuur/landschap en de ontwikkeling van grootschalige economische activiteiten, zoals Lelystad Airport. Voor de start- en landingsbaan is een ecologische verbindingszone onderbroken. De afrit vanaf de snelweg scheert langs De Burchtkamp, een klein vogelgebiedje waarvan de vraag is of het kan blijven functioneren. Er blijft twijfel over de gevolgen van de luchtvaart voor de vogels in en rond de Oostvaardersplassen.

“Lelystad krijgt niets cadeau”, citeerde de Stentor rond de jaarwisseling burgemeester Ina Adema. Dat duidt er wat mij betreft vooral op dat we in deze stad nog om moeten leren gaan met strijdige belangen. Dat we wegen moeten vinden om met elkaar tot compromissen te komen over ontwikkelingen, waarbij we ook simpelweg rekening houden met elkaar. In de gemeenteraad hoor ik tegenwoordig nogal eens een collega over de inbreng van een ander zeggen: “Daar gáát het nu niet om.” Dat moge dat raadslid vinden. Als er voor de ander wel een verband is heb je daar samen, als het enigszins kan, rekening mee te houden.

In lange processen, zoals Lelystad Airport, kom je niet verder op basis van louter beloften en opvattingen uit het verleden. De wereld verandert snel. Toen eerdere besluiten werden genomen was de ernst van de klimaatproblematiek bijvoorbeeld nog minder helder. En als besluiten op onjuiste gronden, of vanwege actuele kennis, moeten worden herzien, dan hoort dat bij het proces. Dat gaat niet over populistische stemmingmakerij of moedwillige vertraging. Dat gaat over de feiten. En dan is het beter ten halve te keren dan ten hele te dwalen.

De kracht van goede democratische besluitvorming zit in het rekening houden met minderheden en steeds weer opnieuw de vraag beantwoorden of het te nemen besluit ook na langere tijd nog steeds verstandig is. Zo functioneert een betrouwbare overheid.

Juist dat maakt dat politici niet moeten streven naar besluiten op basis van een meerderheid van 50% plus één, maar op het maximaliseren van draagvlak. Dat gebeurt in de Lelystadse gemeenteraad nu steeds minder vaak. En daar maak ik mij zorgen over.

Maandag debatteerden Tweede Kamerleden en Europarlementariërs gezamenlijk over de Staat van de Europese Unie. Eickhout wil van premier Mark Rutte weten waarom de Nederlandse regering dwarsligt bij voorstellen om te voorkomen dat Europese burgers bij een volgende crisis weer te rekening gepresenteerd krijgen. Dit is zijn analyse over de staat van de Europese Unie in Nederland.

Het is tien jaar geleden dat de financiële crisis in de Verenigde Staten begon. Na een periode van groei stortte de economie keihard in, met grote menselijke gevolgen. Werkloosheid, armoede, onzekerheid, politieke spanningen in Europa.

Inmiddels zien de economische groeicijfers er rooskleurig uit en trekt ook de werkgelegenheid aan. De economie krabbelt op na een lange periode van crisis. Toch zijn er kanttekeningen te plaatsen bij de groeicijfers.

Niet voor alle Europeanen

Ten eerste: het economisch herstel bereikt lang niet alle Europeanen.

De eurozone bereikte qua omvang van de economie in 2016 weer het niveau van voor de crisis. Maar kijken we naar armoedecijfers van Eurostat, dan zien we dat er in de eurozone 5,8 miljoen mensen meer die in armoede leven dan voor de crisis.

De werkgelegenheid stijgt, maar ook het aantal Europeanen dat tegen hun wil een tijdelijk contract of een nul-uren-contract heeft. Het percentage jongeren dat geen baan heeft en geen opleiding volgt, is hoger dan in 2008.

Buitengewoon beleid

Ten tweede: het herstel is in grote mate te danken aan een buitengewoon monetair beleid.

De rente staat op nul procent en de Europese Centrale Bank (ECB) heeft ongekende hoeveelheden obligaties opgekocht. De ECB moest handelen omdat de politiek het naliet of te traag was. Het is maar zeer de vraag of de ECB bij een volgende klap nog genoeg mogelijkheden heeft om de economie te stabiliseren.

Ten derde: De groeicijfers van nu zeggen weinig over het vermogen van de eurozone om een nieuwe crisis te voorkomen, of om een nieuwe schok te doorstaan zonder dezelfde sociale ellende die we in de eurocrisis hebben gezien in grote delen van de unie.

Momentum

Er is een momentum om het bouwwerk van de eurozone te versterken. Er ligt een routekaart van de Europese Commissie. De Franse president Emmanuel Macron wil de eurozone schokbestendig maken en optreden tegen sociale dumping. Het eerste hoofdstuk van het Duitse coalitieakkoord bevat een agenda voor een rechtvaardig Europa van gelijke kansen. Duitsland en Frankrijk hebben aangekondigd samen het voortouw te willen nemen.

In de Tweede Kamer en in het Nederlandse kabinet wordt er vaak argwanend gekeken naar deze ontwikkelingen. Het is Nederland goed recht om een eigen lijn te trekken, maar trekt Nederland niet aan de verkeerde kant? De regering wil door met de euro, maar staat op de rem bij vrijwel alle mogelijke voorstellen om de muntunie stabieler en socialer te maken.

Moet de ECB, waarop geen enkel parlement controle kan uitoefenen, dan straks opnieuw de kastanjes uit het vuur zal halen als een euroland in de problemen komt?

Is de eurozone in staat is om de klap op te vangen als de markten het vertrouwen verliezen in - pak hem beet - Italië? Is het verantwoord om alle discussies over een versterking van de eurozone te blokkeren?

Dr. No

Wopke Hoeksta, de Nederlandse minister van Financiën stuurde samen met een paar kleine noordelijke euro en niet-eurolanden een brief waaraan hij de bijnaam Dr. No heeft te danken.

In plaats van aan te haken bij nieuwe Duits-Franse initiatieven voor een stabielere en crisisbestendige eurozone, lijkt de strategie van Nederland om Duitsland op de lijn van oud-minister Schäuble te krijgen: grote spaaroverschotten, meer vrijhandel, meer interne markt en bovenal bezuinigen om het stabiliteitspact te respecteren.

Natuurwet

“Het eigen huis op orde” noemt de regering het. Maar het is precies dit beleid, dat de onzekerheid van Europanen heeft vergroot. Het is het beleid dat de politieke verhoudingen tussen noord en zuid op scherp heeft gezet.

Wat nog wel het meest aan stoort, is de manier waarop de premier dit beleid verkoopt alsof het een natuurwet is.

Het is een economisch beleid toegesneden op multinationals die nauwelijks belasting afdragen. Meer markt en snijden in de sociale zekerheid en de publieke sector. Het is dit rechtse recept dat als alternatiefloos wordt gepresenteerd, waardoor burgers zich afkeren van de EU.

Lage staatsschuld

In zijn speech in Berlijn beweerde de premier dat landen met een lage staatsschuld goed voorbereid zijn op de volgende crisis. Maar Spanje en Ierland hadden voor de crisis een staatsschuld van ver beneden de zestig procent van het BBP en moesten daarna toch bij het noodfonds aankloppen. Waarom ziet deze regering de staatsschuld als grote boeman? En is het een goed vooruitzicht als overheden opnieuw inspringen voor private schulden?

Gezonde langer termijn overheidsfinanciën zijn belangrijk, maar het was het de uit de klauwen gewassen financiële sector, de oververhitting van de huizenmarkt, een overschot aan krediet die onder andere Spanje en Ierland deden ontsporen.

Gereguleerde interne markt

Dan het andere stokpaardje van de regering: de interne markt. Die kan ons welvaart brengen, zeker. Maar alleen onder voorwaarde dat die goed gereguleerd is. Door alleen te concentreren op het wegnemen van barrières maken we dezelfde fout als in de jaren voorafgaand aan de crisis. Toen konden kredieten op steeds verder gedereguleerde markten ongeremd naar Zuid-Europa vloeien en financiële producten alsmaar complexer en gevaarlijker worden. Het liberaliseren van het dienstenverkeer heeft bovendien voor sociale spanningen gezorgd, onder andere in de transportsector.

Verdere verdieping van de interne markt kan alleen als dit leidt tot een verbetering van de sociale situatie. Niet voor niets stemde het Europees Parlement vorige week het controversiële voorstel voor de e-card voor diensten weg.

Belasting op techbedrijven

“Het huis op orde” betekent wat mij betreft dat de eurolanden garanderen dat gewone mensen nooit meer de prijs betalen voor onverantwoorde risico’s die in de financiële sector genomen worden.

“Het huis op orde” betekent wat mij betreft dat de EU-lidstaten eindelijk in staat worden gesteld om de grootste bedrijven fatsoenlijk belasting te laten betalen. Zorg dat de race naar de bodem bij vennootschapsbelasting gestaakt wordt. Dat er met een Europese grondslag niet langer met winsten geschoven kan worden.

Onder andere Frankrijk wil vaart maken met een Europese aanpak voor een belasting op de grote techbedrijven. Bij het debat over de Europese Raad bespeurde was er bij de minister-president weinig enthousiasme over de nieuwe voorstellen van de Europese Commissie. Ik zie het gevaar dat Apple, Facebook, Google nog jarenlang vrijwel geen belasting afdragen als we moeten wachten totdat er in G20 of OESO-verband overeenstemming.

Nog niet stormbestendig

De economische groeicijfers mogen ons geen zand in de ogen strooien. De eurozone is nog niet stormbestendig en presteert te mager op sociaal vlak. Tien jaar na de crisis is het hoog tijd om dat aan te pakken. Niet alleen met de zeven dwergen uit het noorden maar met al onze bondgenoten in Europa.