‘Bepaald ongunstig,’ noemt de Groningse wetenschapper Douwe Jan Elzinga de resultaten met de grotere provinciale rol bij herindelingen, die sinds 2013 geldt. In zijn column in Binnenlands Bestuur constateert de hoogleraar constitutioneel organisatierecht: ‘Gemeenten voelen zich regelmatig overvallen. Van een serieuze rechtsbescherming is geen enkele sprake.’ En even verderop: ‘De praktijk heeft laten zien dat veel betrokken gemeenten dan aan de goden zijn overgeleverd en slechts met de grootst mogelijke moeite zich de provinciale albedil van het lijf kunnen houden.’ Daarom pleit Elzinga voor de aanpassing van de wet ARHI, waarin gemeentelijke fusies worden geregeld. Het is maar de vraag of zo’n wet op tijd komt voor Eemnes en de andere Gooise gemeenten. Na de bestuurskrachtonderzoeken was er in geen enkele gemeente animo voor een paar grote fusiegemeenten in de Gooi- en Vechtstreek. Sommige gemeenteraden konden zich iets voorstellen bij één grote gemeente, waarbij de dorpen over lokale zaken zelf konden blijven beslissen. Maar zelfstandigheid en intensievere samenwerking was overduidelijk de rode draad in de zienswijzen. Toch startte Gedeputeerde Staten van Noord-Holland een ARHI-procedure, om tot maximaal drie gemeenten in het Gooi te komen. Dan ben je inderdaad aan de goden overgeleverd.
Een andere hoogleraar, Bas Denters van de Universiteit van Twente noemde in 2015 de huidige omvang van het lokale bestuur al ‘redelijk grootschalig’. Uit zijn onderzoek komt naar voren dat ‘gemeentelijke opschaling negatieve effecten met zich meebrengt. De politieke en actieve (maatschappelijke) betrokkenheid van burgers en het contact tussen burgers en politici neemt na een herindeling af.’ (Binnenlands Bestuur). In hetzelfde stuk noemt Pepijn van Houwelingen van het SCP ‘een omvang van ongeveer tienduizend inwoners voor veel vormen van politieke participatie een optimale omvang van lokaal bestuur.’ Dat is precies de grootte van de BEL-dorpen.
Dat kleine gemeenten als Blaricum, Eemnes en Laren het goed voor elkaar hebben door nauw samen te werken, in het sociaal domein bijvoorbeeld met Huizen, blijkt ook uit recent gepubliceerde cijfers op waarstaatjegemeente.nl. De inspanningen die de gemeente levert voor haar inwoners, worden in Eemnes met een 7,0 gewaardeerd, waar dat gemiddeld in Nederland op 6,7 ligt en bij gemeenten tot 25.000 inwoners ook. Op zeven van de acht gemeten criteria scoorde Eemnes beter dan deze benchmark. En ook het aantal mensen dat maar weinig vertrouwen heeft in het bestuur, ligt in Eemnes met 14% een stuk lager dan in de rest van het land.
Zo rijst toch het beeld op, dat er gefuseerd wordt om te fuseren. De gemeenten kunnen zienswijzen indienen zoveel ze willen, maar de provincie laat in openbaar gemaakte verslagen van overleg met de colleges, weten dat het allemaal zinloos is. Dat is opmerkelijk, omdat de BEL Combinatie zelfs volgens het door Haarlem ingehuurde bureau ‘per saldo voldoende’ bestuurskracht oplevert.
Het probleem zit op het niveau van de vertegenwoordiging bij hogere overheden. Het Gooi zit niet aan tafel en praat dus niet mee als het gaat om de verdeling van lusten (subsidies) en lasten (toeristenstroom, groei van het aantal huishoudens, bereikbaarheid van de randstad). Je kunt dit natuurlijk prima oplossen door met zijn allen te besluiten dat beter te gaan doen. De zienswijze van de BEL-dorpen spreekt over een ‘coalition of the willing’ waarin de gemeenten de krachten bundelen in plaats van elkaar bestrijden. De gemeente Huizen staat daarin nogal onbeweeglijk met de rug naar de rest, maar ook zonder dit vissersdorp blijven er nog altijd meer dan 200.000 inwoners over in het Gooi. Als die de kans krijgen om te laten zien wat samenwerken (inclusief goede controle door volksvertegenwoordigers, maar zonder veto-verlamming) kan opleveren, is er geen enkel argument voor fusie meer over.
De vraag is, of de provincie de initiatieven op dit gebied honoreert, of gewoon als de ‘albedil’ (Elzinga) doorzet met een plan waar niemand iets in ziet. Zou dat laatste gebeuren, dan is het nog de vraag of ‘Den Haag’ de herindelingswet wel klakkeloos overneemt, zoals de laatste jaren praktijk is geworden. Want als er geen draagvlak is bij de inwoners, geen draagvlak bij de gemeenteraden, geen aangetoonde urgentie (niet financieel, niet in bestuurscultuur, niet in inwonerstevredenheid); en er is wel de bereidheid om (beter laat dan nooit) serieus te gaan samenwerken, dan is een van bovenaf opgelegde fusie gewoon een heel slecht onderbouwd verhaal. Het kan niet zo zijn dat de Gooi- en Vechtstreek de dupe wordt van het feit dat de wet ARHI onbedoeld te weinig rechtsbescherming biedt, sinds de provincies meer regie toebedeeld hebben gekregen.
The post Resultaten opgelegde herindelingen ‘ongunstig’ appeared first on Eemnes.