Wat is er aan de hand met de Zaanse begroting?
Dit is een bijdrage van Geert van Bemmelen
Morgenavond zal Hans Kuyper, onze fractievoorzitter, de Algemene Beschouwingen van ROSA op de begroting 2024-2027 uitspreken. “Algemene Beschouwingen” is de politieke term voor wat wij van de begroting vinden.
Hans benoemt daarin een aantal zaken die hij voor de overige aanwezige raadsleden niet hoeft uit te leggen, maar die voor de doorsnee toeschouwer wel wat context kunnen gebruiken. Hieronder volgt een kleine inleiding, zodat het voor iedereen begrijpelijk wordt waar onze fractievoorzitter het morgen over heeft.
De Zaanse begroting van dit jaar is een bijzondere. In de regel zijn gemeenten voor het grootste deel van hun inkomsten afhankelijk van hoeveel geld ze ontvangen van het Rijk. In Zaanstad zijn de inkomsten uit het zogenaamde gemeentefonds, oftewel de pot met geld die gemeenten van het Rijk ontvangen om aan hun taken te kunnen voldoen, iets meer dan 51% van de totale inkomsten. Afgezien van het feit dat wij vinden dat gemeenten sowieso te weinig geld krijgen voor alle taken die ze tegenwoordig moeten uitvoeren, is er komend jaar nog geen nood aan de man. Het is de gemeentelijke organisatie gelukt om de inkomsten en uitgaven in balans te krijgen voor 2024 en 2025. Daarna wordt het pas spannend. Door sommigen is 2026 hierdoor al omgedoopt tot het ‘ravijnjaar’.
Er is namelijk het volgende aan de hand: in 2024 en 2025 stijgen de inkomsten voor gemeenten uit het gemeentefonds licht. Dat is fijn! Want dat geld is hard nodig om onze inwoners te kunnen helpen. Maar vanaf 2026 is het beeld heel anders. Het vorige kabinet wilde naar eigen zeggen niet over haar graf heen regeren. Dat resulteert in een grote verwachte afname van het gemeentefonds, waardoor gemeenten gezamenlijk zo’n €3 miljard (!) tekort zullen komen.
Voor Zaanstad gaat het dan om een tekort van €30 miljoen per jaar, maar Zaanstad staat zeker niet alleen in grote verwachte tekorten. De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) adviseert gemeenten om gezamenlijk op te trekken tegen verdere bezuinigingen door het Rijk en te laten zien hoe nijpend de financiële tekorten zijn.
Om een signaal af te geven aan het Rijk, heeft het college er dan ook voor gekozen om de begroting voor 2026 en 2027 niet sluitend te maken. Dat is ongebruikelijk, maar het volledige tekort zelf opvangen zal hoe dan ook leiden tot grote bezuinigingen met zeer pijnlijke gevolgen voor onze inwoners. Het college en de organisatie hebben, in overleg met de raad, eerder dit jaar al gekeken op welke gebieden er mogelijkheden zouden zijn om dat tekort op te kunnen vangen. Uiteindelijk is het het college gelukt om ongeveer de helft van het gat van €30 miljoen te dichten, met kunst-en-vliegwerk.
Nu is het aan het Rijk om met de rest over de brug te komen. En wat ons betreft met nog wel een beetje meer dan dat.
