Eind maart wordt aan de gemeenteraden in Noordoost Fryslân gevraagd om een besluit te nemen over een herindeling. In de optiek van velen, maar vooral een aantal bestuurders, is één grote gemeente ‘het antwoord’ op de complexiteit van de vele onderwerpen die op ons af komen. Hiermee bedoelen ze dan met name de decentralisaties op het gebied van de WMO, bijstand en sociale werkvoorziening, bezuinigingen op de gemeentelijke financiën en de gevolgen van de krimp in deze regio. Het antwoord van deze bestuurders is dat wij efficiënter kunnen werken als wij gaan opschalen naar één grote gemeente voor Noordoost Fryslân. Al vanaf 2007 zijn de gemeenten in DDFK verband zich aan het oriënteren op hun bestuurlijke toekomst. Dat is op zich heel verstandig en daarom huur je dan ook een aantal bureaus in om dit vraagstuk te onderzoeken. Deze bureaus schrijven vervolgens dat schaal en de complexiteit van wat op ons afkomt te groot wordt voor een gemeente met 20.000 inwoners (een gemiddelde grote van een gemeente in Nederland) en dat het bestuurlijk efficiënter kan als je dit opschaalt naar een gemeente van vier keer deze omvang. Met een dergelijke fusie wordt de bestuurlijke drukte verminderd en kun je bestuurlijk daadkrachtiger optreden. Dit denken over bestuurskracht en efficiëntie lijkt erg veel op de vele fusies die tot stand gekomen zijn in de afgelopen 20 jaar in het onderwijs en de zorg. Grote organisaties, met een bestuur op afstand. Fusies waarvan wij nu deels vinden dat deze organisaties weer opgedeeld moeten worden naar kleinere herkenbare eenheden. En als die grote organisaties dat zelf niet inzien dan zijn er vele initiatieven op het gebied onderwijs en zorg waarbij burgers dit zelf wel gaan regelen, denk hierbij aan ‘Buurtzorg’, dagbestedingen voor mensen met een beperking of het zelf oprichten van een school. Een grote gemeente werkt efficiënter roepen bestuurders en de adviesbureaus. Onderzoek van de rijksuniversiteit in Groningen, naar de financiële effectiviteit bij gemeentelijke herindelingen, toont aan dat die er niet is. Wat men in een onderzoek laat zien; is dat uitgaven van gemeenten voor een herindeling, minimaal gelijk zijn aan uitgaven na een herindeling, dit afgezet tegen de prestatie die een gemeente hier voor moet leveren. In september 2014 hebben de gemeenteraden in Noordoost Fryslân besloten om verder te gaan samenwerken middels een ambtelijke fusie. In de intentieovereenkomst samenwerking Dantumadiel, Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland staat: Deze samenwerking vóór 1 april 2016 te evalueren en op basis van de evaluatieresultaten vervolgens een definitieve keuze te maken tussen een gemeentelijke herindeling of een bestuurlijke zelfstandigheid. In het raadsvoorstel en de onderliggende documenten die nu in 2016 zijn aangeboden aan de vier gemeenteraden wordt deze evaluatie helemaal niet meer genoemd. Mijns inziens is dit strijdig met de inhoud van de intentie overeenkomst voor de ambtelijke fusie van 2014. Gelijktijdig weten wij dat deze ambtelijke fusie met een jaar is uitgesteld en dat er een zeer kritisch rapport ligt over het tot nu toe gelopen fusieproces. Het lijkt er op dat politieke bestuurders in Noordoost Fryslân zonder voldoende reflectie doorhollen in het realiseren van hun ideaal: Eén gemeentelijke herindeling voor Noordoost. Gelijktijdig is er vorig najaar een onderzoek gepresenteerd over de financiële positie van de vier gemeenten: De herindelingsscan. De verschillen zijn erg groot. De woonlasten in Dantumadiel zijn b.v. 16,6 % lager dan het gemiddelde van de andere gemeenten, die van Ferwerderadiel 7,6 % hoger dan dit gemiddelde. De kosten voor de bedrijfsvoering zijn in Dantumadiel 10 % lager dan het gemiddelde van de anderen, in Kollumerland 4 % hoger dan dit gemiddelde. De kosten voor de kapitaalgoederen zoals gebouwen en wegen zijn in Dongeradeel weer geheel onduidelijk. Als je dan met elkaar één gemeente wilt vormen, zorg dan eerst dat de financiële posities van de vier partners in redelijkheid gelijk zijn. Een belangrijke aanbeveling van de scan is dan ook: Harmoniseer het financieel beleid en beheer. Als het tot een gemeentelijke herindeling komt dan ontvangt de nieuwe gemeente eenmalig een bedrag van 15,9 miljoen van het rijk, maar daar staat tegenover dat deze nieuwe gemeente jaarlijks 2,1 miljoen minder gaat ontvangen uit het gemeentefonds. Die 15,9 miljoen is bedoeld voor de frictiekosten om de nieuwe gemeente en haar organisatie te realiseren. Mijn verwachting is dat dit wel enige miljoenen zal gaan kosten zodat wij over vier tot vijf jaar het gewoon met 2,1 miljoen minder moeten gaan doen in onze nieuwe gemeente. Efficiënter werken is daarop het antwoord van de huidige bestuurders maar zoals ik al heb geschreven heeft onderzoek aangetoond dat men dit bij andere al herindelingen niet heeft kunnen realiseren. Het werkelijke antwoord zal over een aantal jaren dan ook zijn, dat men dit bedrag van twee miljoen zal moeten bezuinigen. Een bezuiniging op de voorzieningen ofwel de producten die gemeente de burgers kan aanbieden. Voor Dantumadiel zal een besluit tot herindeling beteken dat wij de komende vier jaar financieel op slot zitten. De weinige ruimte voor nieuw beleid die er nu nog is kan voor jaren in ‘de koelkast van het fusie voornemen’ gezet worden. Het realiseren van een ‘Brede school’ in Damwâld kunnen wij dan wel vergeten. Ik ben een voorstander van samenwerking tussen gemeenten, voorstander van een gezamenlijke ondersteunende ambtelijke organisatie in de vorm van een service bureau met minstens een viertal klanten. Bestuurders in Noordoost Fryslân ren niet harder dan jullie zelf aankunnen. Kom je afspraken na want dan alleen blijft de politiek geloofwaardig. Geef eerst vorm aan goede samenwerkende ambtelijke organisatie, evalueer dan vervolgens het resultaat hiervan en ga dan nadenken of een gemeentelijke herindeling een wenselijke optie is. Bestuurskracht tonen is niet het vormen van een grote gemeente maar is het vermogen van bestuurders om gewenste (maatschappelijke) ontwikkelingen te realiseren. En als wij met elkaar praten over de zich ontwikkelende participatie maatschappij, dan zien wij dat het realiseren van gewenste ontwikkeling iets is dat plaats vindt op een kleine schaal, in dorpen en wijken. Daarbij past een overheid die met enige afstand dichtbij de burger staat. Ook als die overheid, zoals op dit moment, geconfronteerd wordt met complexere vraagstukken die door de rijksoverheid zijn gedecentraliseerd naar gemeenten. Ik geloof in de kracht van de lokale gemeenschap en daar moeten wij als gemeentelijke overheid op aansluiten.
Remy Teunissen, fractievoorzitter PVDA Dantumadiel
Het bericht Noordoost Fryslân rent zichzelf voorbij in het streven naar een herindeling verscheen eerst op PvdA Dantumadiel.