Poliflw

Wij hebben in de gemeenteraad het zogenaamde BOB-model. BOB is de afkorting voor de drie stappen hoe in onze gemeente besluiten worden genomen: 1) Beeldvorming, 2) Oordeelvorming, 3) Besluitvorming. Steeds meer gemeenten hanteren deze werkwijze. Het scheelt tijd (geen aparte commissievergaderingen per thema), maar de vraag die ik heb: krijg je zo wel de optimale discussie?

Eerst een toelichting hoe het werkt. Voor stap 1, de beeldvorming, is er de informerende raad. Vaak is dit een (goede en interessante) presentatie van ambtenaren en kunnen er technische vragen worden gesteld door de gemeenteraad én aanwezigen (inwoners dus ook). De vragen mogen niet politiek zijn. Dus je mag wel vragen: ‘kunt u mij het verschil in die bedragen toelichten?’, maar je mag niet zeggen: ‘ik vind het verschil tussen die bedragen te groot, dat moet echt anders!’.

Voor stap 2, de oordeelvorming, staat een onderwerp als meningvormend op de agenda van de gemeenteraadsvergadering. De praktijk leert dat zo’n agendapunt echter meer meninguitend dan meningvormend is. Dat is ook logisch. Het zou gek zijn als je als partij niks hebt gedaan sinds de informerende raad en hier pas gaat nadenken over argumenten. Dus gaat het als volgt: de politieke partijen hebben sinds de informerende raad netjes hun huiswerk gedaan (overlegd binnen de partij, stukken gelezen en wellicht navraag gedaan bij ambtenaren en belanghebbenden) en geven aan wat hun mening is. De vraag die vervolgens belangrijk is, is de volgende: blijft dit uw mening of is er nog iets dat uw mening kan doen veranderen? Mijn ervaring is dat meningen op dit moment echter al gevormd zijn in plaats van gevormd worden. Standpunten zijn al ingenomen. En dus gaan we vaak ter plekke door naar stap 3: de besluitvorming. Als er niet meteen besloten wordt, komt het raadsvoorstel drie weken later als besluitnemend terug op de agenda. Het scheelt dus drie weken in tijd als je meteen een besluit neemt over een meningvormend agendapunt. Dat klinkt wel zo efficiënt. Toch?

Maar dan mijn vraag: is dit wel de optimale discussie? Ik wil juist van partijen de afwegingen horen in plaats van de ‘einduitslag’ (het standpunt). Dat gebeurt nu meestal in aanloop naar de vergadering via telefoontjes naar elkaar. Niks geheims aan wat mij betreft, maar die discussies die dan plaats vinden, zou ik graag in de raadszaal terug zien. Want aan de telefoon is wel oprecht de vraag: is er nog een argument dat jouw van mening kan doen veranderen? En richting inwoners: als zij – nadat ze de meningen hebben gehoord in de gemeenteraadsvergadering – nog willen proberen om raadsleden te spreken om argumenten uit te wisselen, kan dat dus niet meer, want er is soms al meteen over besloten. En ik wil ook voorkomen dat een partij of een individueel raadslid de druk voelt om een agendapunt wel even af te tikken, terwijl die partij nog wat wil uitzoeken.

Een oplossing? Wat mij betreft heel simpel: we gaan de informerende raad met een discussie-onderdeel uitbreiden. Deel 1 van de avond is presentatie en deel 2 van de avond is debat. In plaats van alleen het presenteren van een beleidsconcept, waarbij de raad en belanghebbenden alleen verduidelijkende vragen kunnen stellen, gaan de raadsleden er aansluitend ook over in gesprek. Daarbij is het startpunt dus dat iedereen ter voorbereiding de stukken gelezen heeft. Op die manier win je tijd en kan je met elkaar in gesprek: argumenten uitwisselen, in discussie gaan. En met die bagage ga je vervolgens naar het overleg binnen je eigen partij. Zo vind ik het prima als een agendapunt meninguitend is en we wellicht zelfs meteen beslissen. Dat klinkt transparant én efficiënt. Toch?

Politieke besluitvorming gaat zo l-a-n-g-z-a-a-m. En tegelijk gaat politiek zelf vaak juist heel snel. Waar ik me aan de ene kant verbaas over de tijd die het nemen van een besluit blijkbaar kan duren, sta ik aan de andere kant juist verbaasd hoe snel er soms geschakeld wordt om iets voor elkaar te krijgen. Maar ja, het is allemaal afstemmen. En dat kost nou eenmaal tijd. Dus dat afstemmen gebeurt misschien in hoog tempo (lees: veel telefoontjes, appjes, mailtjes), maar het daadwerkelijke besluit kan vaak wel even duren. Kan dat sneller?

Ik heb inmiddels tig keer gehoord: ‘als raad ben je de baas’. Jaja, dat probeer ik ook tot me door te laten dringen, maar ik moet je heel eerlijk zeggen: zo voelt het niet altijd. Het voelt vaker dat ik aan de zijlijn sta en probeer te ontwarren wat er nou voor mijn neus gebeurt. Ik merk steeds in de politiek: hoe enthousiaster iemand voor een idee is, hoe harder die persoon zal rennen. En andersom: hoe minder enthousiast iemand voor een idee is, hoe meer die persoon zal proberen te vertragen. Maar de mate in hoeverre iemand enthousiast is over een idee, zou er in de politiek niet toe moeten doen. Opdracht van de raad is opdracht van de raad. Toch?

Maar ik heb dat nu toch een paar keer gezien. Je geeft een opdracht, je geeft een kader mee of je krijgt een toezegging van een wethouder. Ik ga er dan vanuit dat het wordt opgepakt en dat ik achterover kan leunen in mijn stoel om me vervolgens weer op een ander onderwerp te storten. Maar nee. Ik moet toch wel actief in de gaten houden of iets ook echt wordt gedaan. En daar achteraan gaan. Ik voel me dan een zeur. En dat is volgens mij de grote truc: ze willen me een zeur laten voelen. Want ze weten dat ik geen zeur wil zijn. Ik wil niemands tijd verspillen aan zinloze vragen of aan achteraf onnodig kritische kanttekeningen. Omdat ik geen zeur wil zijn, merk ik een drempel om kritische vragen te stellen. Maar ik heb het volste recht – sterker nog: daarvoor zit ik juist in de raad! – om aan te geven wat wel en niet naar mijn idee is opgepakt. En of dat goed wordt gedaan. Of ligt het iets genuanceerder? Laten ‘ze’ mij geen zeur voelen, maar doe ik dat zelf? En dan kom ik terug bij mijn eerdere opmerking, dat ik ook wel eens het gevoel heb dat ik als raadslid aan de zijlijn sta in plaats van aan het roer. Sta ik ook echt aan de zijlijn of doe ik dat zelf? Daar kom ik alleen achter als ik blijf zeuren. Nee, dat moet ik anders zeggen. Daar kom ik alleen achter als ik de vragen blijf stellen die ik belangrijk vind. Daarvoor zit ik juíst in de gemeenteraad!

Marianne Hutten