Poliflw

Mooi Renkum: Jan Berkelder leert je het landschap te lezen Het is wetenschappelijk bewezen: een mens wordt gelukkiger van de natuur. Gelukkig heeft Renkum heel veel prachtigs vlak voor de deur. Bekende en meer verborgen plekken. GroenLinks neemt je mee naar de bijzonderste plekken in onze mooie gemeente. Dit keer: sporen van oorlog en handel bij oud-Wolfheze. Wie met Jan Berkelder de Wolfhezer hei overtrekt, ziet na een tijdje een totaal ander landschap. Kleine verhogingen langs de voormalige Schelmseweg veranderen dankzij zijn verhalen in versterkingen waarachter Gelderse grenswachten tevoorschijn springen om reizigers en handelaren tol uit de zakken te kloppen. De soldaten bouwden op een vierkante verhoging naast de weg hun hoofdkwartier van hout, met kleine torentjes op de hoeken. Er omheen werden grachten gegraven die gewapende troepen uit Utrecht moesten tegenhouden. Na enig speuren zijn ook die nog te zien. ‘Heel Oost-Nederland was in de vroege Middeleeuwen veranderd in een grote schapenwei’, zegt Jan Berkelder. ‘Bijna alle bomen waren opgevreten of opgestookt. Het zag er overal zo uit als hier’, zegt hij met een armzwaai over de Wolfhezer hei. De Schelmseweg , die veel gebruikt werd voor het transport van gevangenen (schelmen) naar het gerecht of de galg in Arnhem, was een belangrijke verkeersader. ‘Grote wagens met soms wel zes ossen ervoor ploegden hier door het zand om hun lading naar de markt te brengen.’ Werd een stuk weg te modderig, dan week de karavaan uit naar een droger stuk. Berkelder wijst naast de weg. ‘Kijk, je kunt het nog zien. Hier ligt een zeshonderd jaar oud karrenspoor. Diepe geulen. Op sommige plekken werd de weg zo honderden meters breed.’ Op de kruising tussen de hoofdweg en de weg naar het houten hoofdkwartier zie ik ineens een soort mollengang dwars op de weg. Dat moet een oude weergang zijn met wallen erlangs! Jan Berkelder wordt nog enthousiaster. ‘Op deze weg heb ik misschien nog twee tolposten ontdekt.’ Hij laat het zien. Op een kruispunt van wegen, net als de andere posten. Onmiskenbaar, voor wie het wil zien. Dit gebied was niet alleen voor de handel, maar ook strategisch van belang. ‘Hier zijn de Gelderse oorlogen uitgevochten’, zegt Berkelder. ‘Toen stelde Gelderland echt wat voor. Gelre liep soms wel tot diep in Duitsland en Luxemburg.’ Geschiedenis is voor Berkelder puur liefhebberij. Hij heeft een accountantskantoor voor kunstenaars opgericht. Hij werkt sinds zijn pensioen als vrijwilliger bij biologische boerderij Veld en Beek, waar hij de kwark maakt. Daarnaast leidt hij mensen rond in dit natuurgebied, onder wie blinden en slechtzienden. Hij laat ze het heuvelachtige cultuurlandschap voelen, als reusachtig braille. Even verderop ontstond in de negende eeuw de oude nederzetting Wolfheze. Een tufstenen kerk met een paar boerderijtjes er omheen en een schaapskooi. Dicht bij het kwelwater dat hier nog steeds spontaan uit de grond borrelt onder druk van de stuwwal. ‘Waarschijnlijk vielen die lage boerderijtjes met hun plaggen daken nauwelijks op’, zegt Berkelder. Hij wijst de hoefijzervorm op de heuvel aan, waar de muren van de kerk stonden. Ook de plek van de schaapskooi is te zien, iets dichter bij de weg. Naast de kerk staat nu een prachtige, majestueuze eik. Misschien stond hij er in de zeventiende eeuw ook al wel. ‘Alle toeristen komen op die malle Wodanseiken af, maar die zijn praktisch dood. Deze vind ik veel mooier’, zegt hij met een glinstering in zijn ogen. De boom heeft altijd de ruimte gehad op de hei. Dat zie je aan de zware takken, die laag aan de kolossale stam beginnen. Deze boom kon ontspannen opgroeien, zonder om zonlicht te hoeven vechten met zijn soortgenoten. Ruimte. Je zou ervoor naar de Middeleeuwen terug verlangen. #mooirenkum #wolfheze #heide #cultuurhistorie

Photos from GroenLinks Renkum's post