Dinsdag 28 mei zat ik in het goede gezelschap van mijn vrouw in de Stadsschouwburg bij de voorstelling ‘A seat at the table’ van Likeminds/Saman Amini. Saman Amini heeft Iraanse roots en de andere acteurs zijn van Surinaamse en Vlaamse komaf. Tijdens de voorstelling word je geconfronteerd met alledaags, bedoeld en onbedoeld racisme in Nederland. Het is een humoristisch en kritisch portret hoe racisme en/of discriminatie zich manifesteert en wat dat doet bij de mensen om wie het gaat. Maar het is bovenal ontroerend en dan druk ik me voorzichtig uit. Het pakte ons bij de keel. Tijdens het applaus aan het einde van de voorstelling waren mijn vrouw en ik niet in staat om ook maar iets tegen elkaar te zeggen, dan waren we in snikken uitgebarsten.
En dan loop je zwijgend en in gedachten de stad weer in. Langzamerhand brengen we onze gedachten onder woorden. Mijn vrouw begint …..
‘Ik moest denken aan de moeder van Bas (niet zijn werkelijke naam)’. Bas was al weer enige jaren geleden de vriend van onze jongste dochter. Hij is kind van een Nederlandse vader en een Surinaamse moeder. Hij heeft een iets donkerder huidskleur dan de doorsnee Hogelandster om het zo te zeggen. Zijn moeder was zich er terdege van bewust dat een donker uiterlijk en een andere achternaam dan Nanninga of van der Veen niet altijd een pré zijn. Zij was dolblij dat zowel zijn voor- als achternaam zo Nederlands zijn als maar kan. Ook de lengt van zijn baard en haar hield ze daarom streng in de gaten.
Nu was het mijn beurt. ‘Ik moest denken aan het artikel in Vrij Nederland (VN) dat ik heb gelezen over de getto’s van Kopenhagen’. De Deense overheid zet wijken waar men niet leeft volgens de ‘Deense waarden’ op een gettolijst. In die gettowijken gelden gettowetten. Bewoners die in dergelijke wijken wonen, worden geconfronteerd met zwaardere straffen dan ‘normale’ Denen, die strafbare feiten begaan. Met als gevolg dat er in talkshows en op tv gewoon wordt gesproken over getto-ouders en gettokinderen, aldus Tim Luimes van VN. Je zult het maar meemaken dat er in dergelijke bewoordingen over je wordt gesproken. Je vraagt je af wat dat met jou zou doen als het om jou ging. Zou ik me nog Deen voelen als die samenleving zo over me spreekt en daar ook naar handelt?
‘Ik moest met enige schaamte denken aan mijn opleiding aan de ALO’. Bij mij in de klas zat een Surinaamse jongen met een achternaam die tamelijk zelden voorkomt in Groningen en de rest van ons land. Ondanks dat je ons er moeilijk van kon betichten stijve harken te zijn, was hij ons ver de baas. Hij was superlenig, buigzaam zou ik het bijna willen noemen. Ook bezat hij de vaardigheid om in een mum van tijd met het klimtouw tussen zijn tenen richting het plafond te klimmen. Op grond daarvan werd hij door ons ‘slangenmens’ genoemd. Wij vonden dat we dat tegen hem konden zeggen, omdat we goede klasgenoten waren. Bovendien drukten we ermee uit dat we grote waardering voor zijn vaardigheden hadden. Maar zou hij dat ook zo ervaren hebben? Wij hebben het hem niet gevraagd en hij zei er niets over. Hij lachte.
In ‘A seat at the table’ spreken de acteurs uit dat ze dit soort opmerkingen, die ze elke dag en dan vaak ook nog meerdere keren voorgeschoteld krijgen, met een grijns op het gezicht incasseren. Maar ondertussen doet het hen pijn en zouden ze de zender van de boodschap wel op de ‘bek’ willen slaan of bij de keel willen pakken. In de voorstelling noemen ze dit lachend incasseren van toch wel racistische opmerkingen ‘buigen’. Dit in tegenstelling tot ‘strijden’ zoals bijvoorbeeld de anti-Zwarte Piet betogers doen. Maar er wordt meer richting de ‘Nederlanders’ en de ‘Nederlandse’ cultuur gebogen dan er wordt gestreden.
Terwijl ik de dag na de voorstelling nog regelmatig ‘moet denken aan ………’, hebben we een informatieve raadsbijeenkomst waarin Stichting Colourful Het Hogeland zich presenteert. Ik citeer de site: ‘Bij Stichting Colourful Het Hogeland is iedereen met buitenlandse ‘roots’ van harte welkom’. De volgende zin komt ook van de site, maar heb ik naar believen een klein beetje aangepast: ‘Colourful Het Hogeland organiseert het hele jaar activiteiten zoals met elkaar muziek maken, sporten, knutselen en koken’. Ik veronderstel dat er niet alleen gekookt wordt, maar ook samen gegeten. De stichting biedt daadwerkelijk ‘A seat at the table’. Een prachtig initiatief van bewoners van onze gemeente. Nog een citaat van de site: ‘Ook willen we de mensen van jouw dorp laten kennismaken met jouw cultuur. Om begrip te krijgen en van elkaar te leren’. Dat van elkaar leren wil ik graag benadrukken. Daar spreekt wederkerigheid uit: ‘Jij kunt van mij leren en ik ook van jou’. De voorstelling van Likeminds/Saman Amini heeft mij de ogen nog maar eens weer geopend. Er is een wereld te winnen als wij ons meer bewust worden van ons alledaagse en onbedoelde gedrag en de gevoelens die dat oproept bij de ander. Slagen we daar niet, dan zal de emmer bij de ander af en toe wel eens overlopen en dan moeten we niet raar opkijken als we eens echt bij de keel worden gepakt.
Afbeelding van Mauricio Keller Keller via Pixabay
Het bericht Kunst pakt je bij de keel verscheen eerst op PvdA Het Hogeland.
Ook de echtgenote van Nardus, Agnes de Vries-Bruins (1874-1957), was een gedreven S.D.A.P. politicus. Op 8 maart (internationale vrouwendag) werd bekend dat Agnes als een van de 50 vrouwen een plaats heeft gekregen in de Groninger Vrouwengalerij evenals vakbondsleidster en politica Roosje Vos (1860-1932). Beide vrouwen hebben verder gemeen dat ze in 1919 werden geïnstalleerd als lid van de Provinciale Staten en dat ze kinderloos bleven. Ook Roosje Vos werd net als Nardus de Vries geboren in een joods gezin, maar dan in Amsterdam.