Enschede, 19 mei 2020
Beste Onno,
Deze open brief schrijf ik om te delen hoe de toekomst eruit zou kunnen zien en om de wens uit te spreken dat je ook na deze intensieve periode van maatregelen, een belangrijke rol vervult. Momenteel zorg je als burgemeester en als voorzitter van de veiligheidsregio voor uitvoering van de kabinetsmaatregelen vanwege het coronavirus. Gelukkig merken we dat deze maatregelen effect hebben en dat we stap voor stap onze vrijheid terugkrijgen.
Laat ik, voordat ik onze visie aan je meegeef, zeggen dat ik besef dat je als burgemeester niet in je eentje de baas bent. Je bent wel een gemeentebestuurder van lange adem en hebt veel invloed. Ook weet ik dat een gemeente de hele wereld niet kan veranderen. Je kan wel een begin maken en anderen inspireren. Ik vertrouw erop dat je op je eigen manier om zal gaan met deze brief en met de belangrijke periode die het gemeentebestuur ingaat.
De ‘ingelaste rustperiode’ veroorzaakt op dit moment een historisch grote economische neergang. De grenzen van onze sociale zekerheid worden daarbij voelbaar voor grote aantallen mensen. Gemeenten hebben straks een belangrijke taak te vervullen om een uitweg te vinden uit de crisis. We moeten ons afvragen, hoe dat het beste kan. De coronacrisis leert ons intussen vele lessen: dat we voor medicijnen, voedsel en andere noodzakelijke spullen, zoals mondkapjes, niet volledig afhankelijk willen zijn van de vrije markt. Dat we veel vaker vanuit huis kunnen werken en niet voor elk overleg in onze auto of een vliegtuig hoeven te stappen. Dat juist de mensen die de maatschappij draaiende houden, zoals zorgverleners, leraren, schoonmakers, mantelzorgers en ouders, vaak ondergewaardeerd en onderbetaald worden. We zien dat de publieke sector cruciaal is en investering verdient: we boeken daarmee gezamenlijke winst op de lange termijn. Onderwijs, zorg en sociale zekerheid vormen het fundament voor meer toekomstbestendigheid.
Voor mij laat de coronaperiode zien dat het anders kán: dat er snel een sociaal vangnet kan zijn voor mensen die dat nodig hebben en dat economische belangen wel degelijk ondergeschikt gemaakt kunnen worden aan onze toekomst. We leven nu in een tijdperk waarin de focus ligt op het behalen van hoge winsten op korte termijn. Dit zorgt voor de doorgeslagen flexibilisering van de arbeidsmarkt en ‘hysterische’ massaconsumptie. Laten we samenwerken en kiezen voor een nieuwe focus gericht op eerlijk delen en het grootste geluk voor het grootste aantal.
De coronacrisis kan worden beschouwd als de generale repetitie voor de nog veel grotere crisis waar we ons in bevinden: De Klimaatcrisis. Klimaatverandering laat zien dat we onze economie en samenleving moeten veranderen. De coronacrisis laat zien dat we verandering kunnen waarmaken.
170 Nederlandse wetenschappers schreven in een manifest dat het een blunder zou zijn als we niet groener en socialer uit de crisis komen. Zij pleitten onder meer voor een nieuw duurzaam en circulair economisch model, voor minder consumptie, voor het kwijtschelden van schulden en voor invoering van een basisinkomen. Ook anderen roepen op de coronacrisis aan te grijpen om stappen te zetten naar een duurzamere en socialere samenleving. De Twente Board heeft intussen het belang van een circulaire economie extra benadrukt.
De in Twente aanwezige combinatie van kennis en ondernemerschap is de perfecte voedingsbodem om de stap naar een nieuwe en groene economie te zetten. Maar dat zeggen we al langer. Het gewenste succes hangt ook af van de bereidheid om met kleine stapjes aan het grotere doel te werken. Enschede kan daarbij met de (Eu)regio een voorbeeldfunctie vervullen. We doen daarmee niet alleen onze morele plicht, maar zorgen er ook voor dat de stad de toekomst gaat belichamen en aantrekkelijker wordt voor jonge mensen. Een gezonde, groene stad met welvaart voor iedereen. Niet traditioneel en conservatief, maar jeugdig en vooruitstrevend.
Laten we levenskwaliteit centraal stellen in het beleid, waarbij rekening wordt gehouden met menselijk en natuurlijk kapitaal. Bhutan meet sinds 1970 ‘Bruto Nationaal Geluk’. GroenLinks stelt voor in onze gemeente het beleid te richten op ‘Bruto Enschedees Geluk’. Daarnaast kunnen we gaan werken met een duurzaam economisch model, zoals het ‘donut model’ van Kate Raworth. Zij legt de focus op welzijn in plaats van op groei. De binnenring van de donut staat voor de minimale economie die nodig is als sociaal fundament, zodat iedereen een waardig leven kan leiden. De buitenring van de donut geeft de ecologische grenzen aan van onze aarde, zodat we deze niet uitputten en daarmee de belangen van volgende generaties en mensen in andere landen schaden. Het is geen rocket science: we moeten meer de blik richten op wat er het meeste toe doet, nu en later.
Enschede moet de energietransitie realiseren, waarbij de stad zoveel mogelijk zelf gaat voorzien in de eigen energiebehoefte. Zowel het Rijk als de Provincie stellen hier geld voor beschikbaar. Laten we nog méér werk maken van de circulaire economie: een kringloopeconomie. Dit is een economisch systeem waarin eindige grondstofvoorraden niet worden uitgeput en waarin reststoffen worden gebruikt. We denken hierbij ook aan de industrie en de landbouw die nog vaak onze natuurlijke leefomgeving uitputten en (weer) circulair gemaakt moeten worden. Een voorbeeldboerderij in het buitengebied van Enschede? Een voorbeeldcamping ernaast?
In Amsterdam, wordt geïnspireerd door het ‘donut model’, gekeken naar het (her)gebruik van materialen en de cycli die zij doorlopen. Maar ook sociale aspecten zoals gezondheid, scholing en gelijkheid worden meegenomen. De gemeente werkt daar gericht aan, samen met lokale initiatieven, marktpartijen en kennisinstellingen. Om het makkelijker te maken om anders en minder te consumeren, wordt een netwerk van deelplatforms, kringloopwinkels, online marktplaatsen en reparatiediensten opgezet.
Laten we het gebruik van nieuwe grondstoffen en materialen fors verminderen. De gemeente kan meer gebruikte producten inkopen, minder autokilometers maken en samenwerken met de horeca om minder voedsel te verspillen. Ook met bouwbedrijven kunnen afspraken gemaakt worden over het werken met duurzame materialen. Door bedrijven te helpen zich beter op de toekomst voor te bereiden, zullen zij gemakkelijker jong talent aan zich binden. Laten we vooral ruim baan geven aan bewoners en bedrijven met initiatieven voor verduurzaming. Met zonnepanelen, met ideeën voor windcoöperaties, met daktuinen, met isolatie. Met wijkplannen maken we samen met inwoners concreet wat nodig is om klimaatneutraal te worden.
Alle maatregelen die nodig zijn om klimaatneutraal te worden, aardgasvrij en circulair, zorgen voor nieuwe werkgelegenheid die we hard nodig hebben! Bijvoorbeeld plastic scheiden, recyclen en verwerken tot een nieuw product. Dit levert meer banen op dan plastic verbranden in de vuiloven, en ‘gewoon’ nieuw plastic maken uit olie. Daarbij is belangrijk dat het Rijk arbeid minder gaat belasten. De overstap naar een circulaire economie is nodig om onszelf én anderen een eerlijke kans te geven op een goed leven, op een baan en een prettige en schone leefomgeving. Juist nu blijkt dat een sociaal vangnet heel belangrijk is.
In dit verband kan de gemeente lering trekken uit de proef in Utrecht, Groningen, Tilburg en Wageningen, waaruit is gebleken dat uitkeringsgerechtigden baat hebben bij meer vrijheid. Laten we werk dat mensen doen uit innerlijke gedrevenheid, zoals vrijwilligerswerk, meer waarderen en zorgen voor scholingsmogelijkheden. Laten we ook zorgen dat bijverdienen in de bijstand mogelijk wordt door minder regels. Een waarde(n)vol, goed leven voor iedereen.
Zonder cultuur is een gemeenschap leeg, hol en niets waard. Mensen delen tradities en culturele waarden en vinden elkaar in kunst en muziek. Kunstenaars in culturele broedplaatsen prikkelen ons met nieuwe initiatieven waardoor onze blik op de toekomst wordt verruimd. Laten we hoe dan ook de culturele sector in staat stellen ons te helpen. Beste Onno, natuurlijk is deze brief niet alleen een oproep aan jou gericht, maar via jou ook aan iedereen. Het is tijd voor een nieuw, sterk en duurzaam Enschede in de regio. Ik nodig je van harte uit om hier je steentje aan bij te dragen.
Met een groene groet,
Hetty Wolf Fractievoorzitter GroenLinks Enschede