Oosterwold: de meningen over dit grote gebied in Almere lopen extreem uiteen. Bent u er al eens geweest? De één vindt het een geniaal concept waarbij je je eigen huis bouwt en alles zelf moet regelen, van je nutsvoorzieningen tot het zuiveren van je eigen afvalwater. Zelfs de weg die je huis ontsluit naar de gemeentelijke weg moet je zelf of samen met je buren aanleggen. Je zelfgebouwde (droom)huis staat na al dat geregel in een groene omgeving waarbij je ook nog eens aan stadslandbouw doet. Hiertegenover staan mensen die niet snappen dat zoiets kan werken, of die het unieke er niet van inzien of zelfs Belgische taferelen vrezen. Zo zijn er twee kampen.

Uniek pionieren

Zelf zit ik in het eerste kamp. Almere doet hier samen met gemeente Zeewolde, het Rijk, de Provincie en het Waterschap iets wat nog nooit in Nederland heeft plaatsgevonden. Het doel van Oosterwold is om een natuurlijke overgang te realiseren tussen de stad (en in het grote plaatje de Randstad) en de polder/het platteland waar de stad aan grenst. In dit project komt het pionierende hart van  -en een rolmodel voor-  architectonisch en gebiedsontwikkelend Nederland expliciet naar voren. De eindgebruiker die alles van A tot Z zelf regelt, over alles zelf beslist en de eindverantwoordelijkheid heeft voor zijn eigen project. Dit betekent uiteraard niet dat er totale wetteloosheid heerst in Oosterwold. Er zijn wel degelijk spelregels, opgesteld in de vorm van 6 principes (Zie kader). Aan de hand van deze principes wordt het gebied door de bewoners ontwikkeld.

Het hoofdprincipe is dat dit gebied zich organisch ontwikkelt. Het is helemaal aan de initiatiefnemers om te bepalen waar hun kavel komt te liggen, hoe groot de kavel is en hoe de weg naar het huis gaat lopen. Daarom kan je niet, zoals bij een doorsnee nieuwgebouwd gebied in Almere, al van tevoren weten wat je precies gaat krijgen en hoe het er (ongeveer) uit gaat zien. Dit is dan ook direct het spannende van Oosterwold.

Tijdig aandacht voor maatschappelijke voorzieningen

Toen de raden van Almere en Zeewolde het plan voor Oosterwold in 2013 vaststelden was er het besef dat hier iets bijzonders zou gaan gebeuren. Tegelijkertijd waren de raden ook realistisch in de verwachting dat er gedurende de ontwikkelingen wel onvoorziene problemen zouden opdoemen. Het meest in de media uitgelichte onderwerp is de (te) slechte kwaliteit van het afvalwater dat weer terug in het openbare water terecht komt. Er zijn ook onderwerpen die niet de media hebben gehaald maar waar de politiek zeker over nadenkt. Denk aan hoe vorm te geven aan maatschappelijke voorzieningen zoals basisscholen en winkels. Het gebied is ontworpen met een laag voorzieningenniveau. Toch zal er voor bepaalde noodzakelijke voorzieningen tijdig een plaats in gebied moeten worden aangewezen. Enige vooruitziende blik is in deze dus wel gewenst en druist misschien in tegen de wens tot een volledig organische ontwikkeling.

Stadslandbouw integreren met vrij wonen

Wat voor mij de boventoon voert is dat er in het gebied Oosterwold een uniek en bijzonder stukje Almere is en nog verder gaat ontstaan. Het is heel bijzonder om te zien wat voor mooie en slimme woningen er zijn gebouwd en dat deze woningen grotendeels zelfvoorzienend zijn. Denk hierbij aan woningen die zo passief zijn dat ze eigenlijk het gehele jaar geen centrale verwarming nodig hebben, hierdoor wordt de CO2 voetprint van de bewoners enorme verkleind. Daarnaast zijn veel huizen opgetrokken uit circulaire materialen en zijn tijdens de bouw veel duurzame materialen gebruikt. Het landschap van Oosterwold zal er, als we nog 10 jaar wachten, een ruim én uniek groen woongebied laten zien waarbij stadslandbouw volledig geïntegreerd is in een vrije woonomgeving.

Leren en evalueren

Op dit moment wordt de eerste fase van het gebied Oosterwold geëvalueerd. In deze evaluatie komen een aantal leerpunten uit naar voren. Het zal u niet verrassen, na alle berichtgeving, dat er gekeken wordt naar een verplichting tot het aansluiten van de woning op een riolering die in verbinding staat met de stadsreinigingsinstallatie. Ik zie deze leerpunten zeker niet als falen, wél als voortschrijdend inzicht. Zelf je water reinigen gebeurt volop in onze wereld en Frankrijk is daar een mooi voorbeeld van. Wel ben ik van mening dat we goed naar de huidige installaties moeten kijken. De bewoners hebben soms fors geïnvesteerd in hun eigen zuiveringssystemen en om nu te zeggen dat deze allemaal niet deugen gaat mij iets te kort door de bocht. Het vraagt zeker nog inspanning om te zorgen dat deze systemen goed functioneren in de nieuwe situatie.

In de evaluatie worden ook adviezen gegeven over de kavelwegen en de doorsteekmogelijkheden voor fietsers en voetgangers tussen de verschillende gebieden. Dit zijn voor mij punten die aangeven dat tijdens de ontwikkeling van Oosterwold geleerd wordt van wat er in dit gebied gebeurt. Dit lerende vermogen is misschien ook wel wat dit project kenmerkt en uniek maakt. In voorgaande jaren zijn er al eerder evaluaties uitgevoerd en die hebben ook telkens weer geleid tot het verder verbeteren van het concept Oosterwold.

Ik denk dat het goed is om vooral vast te blijven houden aan de originele principes van Oosterwold en tegelijkertijd wel in het oog te houden dat dit gebied toegankelijk blijft voor een breed scala aan mensen.

Als gemeente moeten we open blijven staan om te leren van de ontwikkelingen en daarbij aandacht houden voor de omgeving en de huidige bewoners. Dan kan het Oosterwold echt een uniek stuk Almere worden waarbij een groen landschap en vrij wonen in een duurzame omgeving samen komen en de natuurlijk overgang vormen tussen de stad en het platteland.