Een strenge en harde aanpak van uitkeringsgerechtigden leidt eerder tot meer dan tot minder fraude. Dat concludeert rechtssocioloog Marc Hertogh na onderzoek. Reden voor D66 raadslid Mattijs Loor om het college van B&W te vragen naar de Arnhemse situatie: “De bedoeling is steun en stimulering voor mensen om zo snel mogelijk weer op eigen benen te staan. Dit onderzoek bevestigt dat vertrouwen daarbij beter werkt dan wantrouwen. Wat betekent dat voor hoe we hier in Arnhem mee omgaan?”

Uit het onderzoek blijkt dat de meeste mensen zich keurig aan de regels houden. Toch worden zij door de overheid continu behandeld als een potentiële fraudeur. Dat werkt averechts, denkt Loor: “Teleurstelling en verontwaardiging helpen mensen niet vooruit.”

Vaak geen opzet

Veel overtredingen van regels door uitkeringsgerechtigden gebeuren ook uit onwetendheid, verwacht Loor. “Ik vraag mij af of iedereen die een uitkering krijgt, de ingewikkelde regels rondom bijverdienen wel begrijpt. Zij zijn meer geholpen met goede hulp en begeleiding dan met enorme boetes die ze toch niet kunnen betalen.”

Geen bescherming

Naast onbetaalbare boetes hebben processen rondom uitkeringsfraude enorme persoonlijke impact. In tegenstelling tot in het strafrecht, krijgen mensen in zo’n zaak geen juridische bijstand en hun privacy is nauwelijks door de wet beschermd. “Voor D66 is het van groot belang dat mensen bij ook vermoedens van fraude rechtvaardig worden behandeld en zich tegen beschuldigingen kunnen verdedigen,” aldus Loor.

Uitzicht op verbetering

D66 wil fraude zo effectief mogelijk tegengaan. Waar nadruk op handhaving leidt tot boetes en uitzichtloze situaties, kan door goed informeren en begeleiding fraude worden voorkomen. Bijverdienen binnen de kaders van de wet, bijvoorbeeld met gedeeltelijke behoud van uitkering en na melding, kan bovendien de stap naar werk vergemakkelijken.

“Dit onderzoekt bevestigt deze visie”, concludeert Loor. “Zet niet in de eerste plaats in op handhaving en controle, maar op hulp en passende begeleiding bij het vinden van werk. Probeer een band met deze mensen op te bouwen. Wij denken dat je daarmee op lange termijn fraude voorkomt én meer mensen uit een uitkering kan helpen.”

Lees hier de schriftelijke vragen van raadslid Mattijs Loor Meer over het onderzoek van rechtssocioloog Marc Hertogh