Dit is de tekst die fractievoorzitter Geert Kamminga uitsprak tijdens het debat over het coalitieakkoord in de Provinciale Statenvergadering van 29 mei 2019.
Op 19 maart jongstleden overleed Thies Dijkhuis, de ‘laatste boer van Euvelgunne’. Boer Diekhoes werd bijna 73 jaar. Zijn hele leven woonde en werkte boer Diekhoes op de boerderij Euvelgunnerheem, de plek waar ook zijn ouders en grootouders woonden en werkten. Als je van de stad richting Engelbert of Middelbert fietste, over dat mooie fietspad door de Hunze, zag je hem vaak zitten op de trappen voor zijn boerderij. Boer Diekhoes streed zijn hele leven voor het behoud van natuur in de Hunzezone. Oprukkende bedrijventerreinen aan de rand van de stad Groningen dreigden jarenlang die natuur op te slokken. Het lukte hem om het groen te behouden tussen de bedrijventerreinen. In 1996 verkocht hij het grootste deel van zijn landerijen aan de gemeente, waarbij hij de garantie afdwong dat zijn land bewaard zou blijven als natuurgebied de Hunzezone, in beheer van het Groninger Landschap. In de zomer grazen er nu roodbontkoeien en blaarkoppen, terwijl medewerkers van de naastliggende bedrijven er hun wandeling maken. Het is Boer Diekhoes zijn nalatenschap, zoals hij het zelf noemde. Hij was vrijgezel, kreeg geen kinderen, maar liet ons Groningers een prachtig stuk natuur na, vlakbij de stad.
Ik heb een groot zwak voor het verhaal boer Diekhoes; een verhaal dat mooi in beeld is gebracht in de documentaire van filmmaker Tom Tieman. Ik heb ook regelmatig aan boer Diekhoes moeten denken bij het schrijven van dit coalitieprogramma. Al voordat iemand het zo noemde, was hij een natuurinclusieve boer en een betrokken en participerende inwoner. Een Groninger in hart en nieren voor wie de fiets het meest voor de hand liggende vervoermiddel was. Zijn verhaal belichaamt daarmee veel van de onderwerpen waarover we in het coalitiekkoord spreken.
D66 is blij met het akkoord. Er staan veel maatregelen in waar D66 waarde aan hecht, zoals het streven naar een fifty fifty man/vrouw-verdeling bij het benoemen van functies (het college geeft het goede voorbeeld) het ondersteunen van gebiedscoöperaties, innovatiewerkplaatsen en start-ups en de inzet op internationalisering en recreatie en toerisme. Maar het belangrijkste voor D66 is het wegnemen van de doffe ellende die voortkomt uit de gaswinning, de aanpak van de klimaatcrisis, en het realiseren van een leefbare en bereikbare provincie, en vooral om dat samen te doen met onze inwoners.
Laat ik beginnen met een van de grootste uitdagingen waar deze provincie en haar inwoners ooit voor gestaan heeft. De gevolgen van de gaswinning. D66 heeft bij alle partijen in deze coalitie dezelfde ambitie en urgentie geproefd om een eind te maken aan het enorme verdriet en de grote problemen in onze provincie. Als provincie moeten we staan voor onze inwoners in Den Haag. Daartoe roepen we dit college op: gezamenlijk met onze inwoners en gemeenten optrekken richting Den Haag. De motie die afgelopen week breed werd ingediend in de Tweede Kamer met daarin de eis dat de schadeafhandeling uiterlijk 1 januari 2020 vlot getrokken moet zijn, is een stap in de goede richting. En natuurlijk omarmen wij de oproep van het SODM voor een crisisaanpak en maximaal 12 miljard kuub gaswinning.
Ook al lukt het ons om alle ambities te verwezenlijken die zijn genoemd in het coalitieakkoord, Als dit college er niet in slaagt om de veiligheid in het gasgebied terug te brengen met een goedlopende versterkingsoperatie, er niet in slaagt om een menselijke, ruimhartige schadeafhandeling te realiseren, er niet in slaagt om het vertrouwen van de gedupeerden terug te winnen, Als dat niet lukt, dan zullen we over vier jaar spreken van vier verloren jaren. D66 Provincie Groningen wil er samen met iedereen alles aan doen om dat te voorkomen.
Ik vervolg met de aanpak van de klimaatcrisis. Steeds meer wetenschappers concluderen dat we het beperken van de opwarming tot 2 graden niet gaan halen. De gevolgen zijn dan niet te overzien: de Alpen zijn straks net zo droog als het Atlasgebergte, Bangladesh en andere landen in de Derde Wereld zullen overstromen met honderden miljoenen klimaatvluchtelingen tot gevolg. De vluchtelingenstroom die we de afgelopen jaren hebben gezien zal hierbij in het niet vallen.¹ Maar ook de droogte in onze eigen provincie van afgelopen jaar zal in de toekomst geen uitzondering zijn. Verzilting en verdroging bedreigen ons vruchtbare land en daarmee de voedselvoorziening.
Ik wil geen doemdominee zijn, daarvoor heb ik vroeger te vaak in de kerk gezeten, maar we moeten alles wat binnen onze mogelijkheden ligt doen om dit te stoppen. Groningen wil en kan daarin het voorbeeld geven voor de rest van Nederland en ook voor daarbuiten. Aan de ene kant door het voorkomen van klimaatverandering door in de volle breedte in te zetten op de energietransitie. Met de grote energiesector in Groningen, de New Energy Coalition en Entrance is Groningen hiervoor uitstekend gepositioneerd. Denk bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van onze waterstofeconomie.
Maar de klimaatverandering is al gaande. En we zullen innovatieve oplossingen moeten vinden om met klimaatverandering om te gaan. Met de aanwezigheid van het Global Centre of Adaptation kan Groningen ook daarin een mondiale voorbeeldrol spelen. D66 wil daarom dat Groningen voorop loopt in de aanpak van en de omgang met de klimaatcrisis, zodat we een schone energievoorziening dichterbij brengen, een veilige en toekomstbestendige leefomgeving realiseren, en ook ons geld kunnen verdienen met duurzame energie. Het is onze belangrijkste bijdrage aan het stoppen van de klimaatcrisis.
Maar we doen meer. We investeren ook in het echt vergroenen van hoe we ons voedsel verbouwen, door vol in te zetten op natuurinclusieve en biologische landbouw. We zetten in op groene groei en halen groene bedrijvigheid naar Groningen. Hiervoor gaf het college deze week al het goede voorbeeld, door de eerste biokerosine fabriek van Europa naar Delfzijl te halen. Een voorbeeld waarvan D66 wil dat het de komende periode navolging krijgt. We vergroenen de manier waarop we reizen, Met duurzame laadpunten voor de auto en de e-bike, met ambitieuze doelstellingen voor Publiek Vervoer van deur tot deur, Door te zorgen voor hubs, waar verschillende vormen van vervoer samen komen. Met slimme overstapmogelijkheden op groen (openbaar) vervoer en gecombineerd met pakketpost- en oplaadmogelijkheden. En we onderzoeken de mogelijkheid voor een treinstation op Zernike. We gaan bovendien Groningers ondersteunen met energiebesparing in hun eigen woningen zodat de energietransitie betaalbaar is voor iedereen.
We realiseren ons ook dat we deze doelen alleen kunnen halen als we dat samen doen met onze inwoners, met andere overheden en met de kennisinstellingen en de bedrijven in onze regio. D66 wil dat de energietransitie van en voor iedereen is, met een goede en rechtvaardige verdeling van de lusten en lasten van de transitie. Recent onderzoek laat zien dat 71% van de Groningers zelf wil bijdragen aan het bestrijden van de klimaatcrisis door minder fossiele energie te gebruiken. Ze vinden hernieuwbare energieproductie acceptabel, ook wind op land wordt als redelijk acceptabel gezien. Maar ze vragen wel om een eerlijke verdeling van lusten en lasten, ze willen de schone energie direct kunnen gebruiken en gehoord worden in de besluitvorming. Terechte wensen, waar deze coalitie ook gehoor aan gaat geven.
D66 heeft ook campagne gevoerd voor een leefbare en bereikbare provincie. Wat ons betreft twee kanten van dezelfde medaille. Met deze coalitie gaan we investeren in cultuur. In de stad en in de provincie. Cultuurinstellingen gaan van de nullijn af, waarmee de professionals in deze sector meer waardering krijgen. We ondersteunen de ontwikkeling van huizen van cultuur. Waar iedereen in aanraking kan komen met boeken, programmeren en muziek. En we stimuleren culturele evenementen, lokaal en internationaal. Festival Hongerige wolf als voorbeeld voor andere bijzondere kleinschalige evenementen. Voor cultuur die uitdaagt en voor cultuur die ons laat zien wat Groningen is. En we investeren in goede en groene busverbindingen en nieuwe fietspaden, zodat Groningers sneller en makkelijker naar hun werk, school of hobby’s kunnen reizen. De komende jaren investeren we bijna 30 miljoen euro in nieuwe fietspaden. Daarmee faciliteren we de groei van het aantal mensen dat met speed pedelecs en elektrische fietsen naar het werk wil gaan. Sinds afgelopen jaar was namelijk de fiets het meest gebruikte vervoersmiddel voor woon en werk verkeer tot 15 kilometer van de stad. En daarbij is ook de Noordelijke variant Leek – Groningen voor D66 een optie. Bovendien wil deze coalitie blijven inzetten op snelle treinverbindingen met de Randstad en Noord-Duitsland.
Er staan grote veranderingen op stapel. Over hoe we onze energie opwekken, ons voedsel produceren en de wijze waarop we ons gaan verplaatsen. Hoe we omgaan met die veranderingen vraagt om keuzes met draagvlak. Daarvoor gaan we nieuwe vormen en instrumenten van inspraak gebruiken. Bijvoorbeeld burgerpanels of peilingen, en altijd maken we van te voren duidelijk wanneer en hoe deze instrumenten gebruikt worden. D66 is verheugd dat er meer middelen komen om het gesprek nog minder over, maar meer met inwoners te laten verlopen. En zo kom ik terug bij boer Diekhoes. Omdat het een van de vele voorbeelden is van Groningers die samen met bedrijven en overheden invulling geven aan hun leefomgeving. Bij boer Diekhoes kwam de motivatie uit het idee dat het land dat van zijn ouders en grootouders was, dreigde te worden opgeslokt door industrieterrein. Hij wilde het stukje natuur bewaren voor latere generaties. D66 wil ook dat Groningen bewaard blijft voor latere generaties. Met dit coalitieakkoord leggen we daarvoor de basis.
Voetnoten 1. David Wallace-Wells, ‘De Onbewoonbare Aarde’, maart 2019.