Marktwerking ...
Neoliberale armoede In Berkeley bewonderde ik het oude postkantoor, dat tot mijn verbazing nog altijd als postkantoor dienst deed. Op de gevel stond United States Post Office en ook toen ik een kijkje nam in het Toscaans-geïnspireerde gebouw, herkende ik het dienstenaanbod als dat van de posterijen. Een postkantoor dus, een heus postkantoor. In Nederland is zoiets al lang niet meer te vinden. Zegels koop je bij een supermarkt of een kiosk, de post wordt bezorgd door een onderbetaalde zzp’er op een brommer, pakketjes worden aangeboden door steeds andere jongemannen in steeds andere busjes. Dingen worden er nooit mooier of beter op in het neoliberale privatiseringsproces. Zodra de markt de overheid als werkgever vervangen heeft, hangen de mondhoeken van het personeel lager en is het serviceniveau dramatisch gedaald. (PostNL opperde onlangs nog het onzalige plan om de postbezorging terug te brengen van vijf naar drie dagen per week.) De destructieve gevolgen van privatisering zijn het beste af te lezen aan de Engelse spoorwegen. De dienstverlening was al pover toen British Rail nog een overheidsdienst was, maar in handen van private partijen werd het een regelrechte nachtmerrie. Een treinreis in Engeland is zoiets als een nachtelijke dropping in vijandig gebied. De kaartjes zijn het duurste ter wereld, ieder spoorbedrijf heeft eigen kaartautomaten, de verschillende dienstregelingen sluiten niet op elkaar aan en het spoorwegnet is hopeloos verouderd door gebrek aan investeringen. Er is zelfs zoiets als transport poverty ontstaan: reizigers die een kwart van hun inkomen kwijt zijn aan woon-werkverkeer per spoor. De neoliberale belofte is altijd dezelfde: grotere efficiëntie, betere service en lagere kosten, maar het tegenovergestelde is steevast het resultaat. Privatisering is een soort Verelendung ten behoeve van de aandeelhouders – en de politiek trapt er altijd weer in. Altijd? Nee – in Amsterdam hield de wakkere wethouder Lodewijk Asscher vrijwel eigenhandig de privatisering van Schiphol tegen, tegen de uitdrukkelijke wens van Schiphol en het voltallige kabinet Balkenende III in. Ook de KLM had tegen uitverkoop beschermd moeten worden. Het werd echter voor een krats aan de Fransen verpatst en de Nederlandse overheid verzuimde een terugkoopoptie te bedingen – een onbegrijpelijke fout die KLM kan meesleuren in de val van Air France, zonder dat Nederland daar iets tegen kan doen. Het bedrijf had voor Nederland behouden moeten blijven – en niet alleen omdat het blauw van de KLM zo’n sterk nationaal symbool is. Burgers zijn graag trots op hun onderwijs, hun zorg- en transportvoorzieningen en hun postbezorging, dingen die, tja, een positief nationaal gevoel kunnen opleveren in een door en door disruptieve, geprivatiseerde wereld. Het is een parlementaire enquête waard om te onderzoeken in hoeverre de neoliberale politiek van de afgelopen decennia de nationale saamhorigheid heeft aangetast en de burger ontheemd en ontevreden heeft achtergelaten. EINDE KOPIJ