Op donderdag 20 april heeft het college van B&W een stapel financiële paperassen bij raadsleden op tafel gelegd om in de commissievergadering te horen wat ze van de inhoud daarvan vonden. Het oordeel van de commissie kan ik kort samenvatten met “hier kunnen we geen chocolade van maken”.
Blufpudding
Eerlijk gezegd denk ik dat B&W zelf ook niet weet wat ze met de situatie aan moet. Ik vermoed zelfs dat ze behoorlijk in paniek zijn. De situatie is op zichzelf natuurlijk tamelijk ernstig, vooral ook omdat die grotendeels voorkomen had kunnen worden. En als ze niet in paniek zijn dan is dat nog veel ernstiger, want dan hebben de heren (net als de meerderheid in de gemeenteraad op dit moment) nog niet door dat de hele blufpudding van ons financiële gebouw dreigt in te storten.
Vaagpraterij om de pil te vergulden
KiesKatwijk heeft langer geleden al voorspeld dat de gemeente met het huidige beleid failliet zal gaan. Dat werkt technisch gezien overigens in de praktijk iets anders uit, maar daar wordt het niet minder vervelend van natuurlijk. Als je niet meer aan je verplichtingen kunt voldoen ben je in feite failliet. En dat is ongeveer de situatie die donderdag op tafel werd gelegd.
Iedereen in het zaaltje zat wat glazig te kijken, want de presentatie van het college bestond vooral uit abstracte vaagpraterij. Interpretatie daarvan is lastig. De vergadering liep mede daarom ook enorm uit want pas na langdurig aandringen en doorvragen van commissieleden kwam de waarheid enigszins verbloemd op tafel. En ik geef u op een briefje dat de meeste raadsleden de ernst van de situatie op dit moment nog steeds niet door hebben. Dat komt ook door de slechte voorbereiding van de vergadering. Er was slechts een stapel spreadsheets en overzichten op een hoop gegooid zonder een goede toelichting en interpretatie. Een beknopte presentatie helpt niet want die gaat het ene oor in en het andere weer uit. Zonder verdieping helpt dat een lekenbestuur niet om a la minute te kunnen snappen wat er aan de hand is. Sterker nog, dat werkt alleen als een rookgordijn, maar zo zal het niet bedoeld zijn.
Zorgwekkend
Tijdens de begrotingsbehandeling in november 2022 hebben wij naar voren gebracht dat een heleboel zaken niet zijn opgenomen in de meerjarenbegroting, en dat er daarom geen goed inzicht is in de stand van zaken. Dat is gewoon gevaarlijk. Onze fractie is echter al langere tijd van mening dat de financiële situatie van Katwijk zeer zorgwekkend is. Onze bezwaren worden steeds weggewuifd. De ‘grote vissen’ in het kostenplaatje van de gemeente zijn het Scholenplan (IHP) en het Gat van Valkenhorst. Alleen al op die twee posten lopen we als gemeente helemaal leeg. Dat gaat waarschijnlijk om meer dan 300 miljoen over een reeks van jaren. En beide onderdelen zijn tot op heden niet compleet in de begroting opgenomen.
Inwoners zijn de dupe
Dat ‘sjoemelen’ met de begroting kon in zekere zin niet anders want er moet conform de regelgeving altijd een sluitende begroting worden gepresenteerd. En bovendien kun je de lokale belastingen niet in een keer verdubbelen of verdrievoudigen. Dus dat proces wordt alleen daarom al stapsgewijs georganiseerd. Elk jaar een beetje extra extra belastingverhoging. Onze inwoners zitten in de positie conform de kikker die uiteindelijk wordt gekookt in langzaam warmer wordend water.
Aap is uit de mouw gekomen
Dat wegmoffelen kun je een tijdje volhouden maar op een gegeven moment komt de aap toch uit de mouw. En dat moment kwam dus zelfs eerder dan ik verwachtte. Afgelopen donderdag dus, krap vijf maanden na de begrotingsbehandeling. Dat belooft niet veel goeds. Het begint nu heel snel uit de hand te lopen. De vorige globale situatieschets van onze financiële positie was op 2 februari. In die krap drie maanden tijd is het beeld van de situatie ernstig verslechterd. De geraamde investeringen blijken in de praktijk veel hoger uit te vallen, in 2023 alleen al een verhoging met 21 miljoen euro. Ze zaten er dus in november 2022 pakweg 16% naast met de kennis van nu, en die kloof gaat nog groeien. Nogmaals, allemaal zeer zorgwekkend en gevaarlijk. Het gat tussen wat er echt moet gebeuren in Katwijk en wat er mogelijk is wordt nu elke dag groter. Er is op dit moment echt niets meer te kiezen. Er is daarbij trouwens nog niet eens rekening gehouden met renteontwikkelingen. En de investeringen zijn ook voor het grootste deel nog niet geïndexeerd. Het wordt dus echt alleen maar erger bij de volgende presentaties.
Faillissement komt naderbij
Na lang aandringen kwam donderdag het hoge woord er uit. We kunnen de noodzakelijke uitgaven van de gemeente binnenkort niet meer betalen. Dat was in feite de deprimerende boodschap. Het probleem daarbij is dat er niet of nauwelijks geschrapt kan worden in mogelijk overbodige luxe. Er zitten immers volgens de eerstverantwoordelijke wethouder geen “gouden kranen” meer in het lijstje van te financieren zaken. Alles op het lijstje investeringen is in feite harde noodzaak. Je bent dus gewoon verplicht om die uitgaven te doen. Anders gaat er iets behoorlijk mis. Wat was ook alweer de definitie van faillissement?
Wie gaat ons redden?
KiesKatwijk constateert dat de gemeente Katwijk binnenkort zijn formeel verplichte of anderszins noodzakelijke uitgaven niet meer kan doen. Ik vind dat er daarom alle reden is om in paniek te geraken. De vraag is of we in Katwijk de bestuurders hebben die zo’n situatie aankunnen. Moet je de mensen die deze situatie veroorzaakt hebben het ook laten opruimen? Het zou mij niet verbazen als binnenkort de eersten het langzaam zinkende schip gaan verlaten. Ik ben nogal hard in mijn oordeel maar dat is gerechtvaardigd. Door onprofessioneel handelen, zwak besturen of het nemen van de verkeerde besluiten is in feite het zelfstandige voortbestaan van de gemeente Katwijk op enige termijn in de waagschaal gesteld. Onze inwoners worden op allerlei manieren de dupe, o.a. door torenhoge belastingverhogingen in de nabije toekomst.
Wat te doen?
In de commissie heb ik gezegd dat het enige bruikbare, zinvolle en logische alternatief is om zo snel mogelijk het contract met het Rijksvastgoedbedrijf over Valkenhorst te verbreken. Dat wurgcontract is een molensteen om de nek van onze gemeente en haar inwoners die, zoals KiesKatwijk van begin af aan gezegd heeft, ons allen fataal gaat worden. Als we zwarte cijfers op de gebiedsontwikkeling zouden kunnen schrijven dan zijn we in feite grotendeels uit de brand. Als we die gebiedsontwikkeling anders gaan aanvliegen en de wettelijke mogelijkheden benutten om de regie in handen te nemen, en daarbij alle kosten die wettelijk kunnen worden toegerekend aan de grondexploitatie van het Rijk ook echt kunnen doorberekenen zijn we grotendeels uit de problemen. Dat is gewoon haalbaar als er voldoende politieke moed wordt verzameld en er wat ego’s opzij worden gezet. En daar zit meteen het probleem. Het worden spannende tijden. In een volgende blog zal ik nader ingaan op de situatie rond Valkenhorst.
Jaap Haasnoot