Dinsdag 29 oktober 2019 vond er een rechtszaak plaats van een collectief van maatschappelijke organisaties tegen de overheid om een einde te maken aan het Systeem Risico Indicatie (SyRI). (Uitspraak 29 januari). Gemeenten kunnen met SyRI persoonsgegevens van burgers –die (nog) nergens van verdacht worden- uit allerlei databanken met elkaar combineren. PAL GroenLinks is nieuwsgierig of Leeuwarden ook gebruik maakt van SyRI of een ander controle systeem op basis van algoritmen? En heeft daarom aan het college een aantal schriftelijke vragen gesteld.
SyRI is in 2014 opgezet door het ministerie van Sociale Zaken om sneller fraude met uitkeringen, toeslagen en belasting op te sporen. Gemeenten kunnen met SyRI persoonsgegevens van burgers –die (nog) nergens van verdacht worden- uit allerlei databanken met elkaar combineren. Met deze algoritmen vindt een risicoanalyse van een grote groep mensen plaats. Wanneer volgens het controlesysteem sprake is van een verhoogd risicoprofiel, wordt de burger opgenomen in het Register Risicomelding. Diverse instanties kunnen dit inzien en besluiten tot nader onderzoek o.a. door de inzet van frauderechercheurs.
Hoe SyRI werkt is geheim. Gemeenteraden kunnen dit niet controleren en burgers kunnen een onterechte melding in het register niet aanvechten.
Om SyRI te gebruiken moeten gemeenten een samenwerking met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aangaan.
De fractie van PAL GroenLinks (PGL) heeft daarom de volgende vragen aan het college:
Vraag 1) Is het college op de hoogte van de rechtszaak die momenteel loopt omtrent het gebruik van SyRI?
Vraag 2 ) Maakt de gemeente Leeuwarden gebruik van het Systeem Risico Indicatie (SyRI) of een ander controle systeem dat gebruik maakt van algoritmen? Zo ja, welke? Zo nee, is het college van plan om SyRI of soortgelijke systemen te gaan gebruiken in de gemeente Leeuwarden?
Vraag 3) Hoe staat het college ten opzichte van het gebruik van sleepnettechnologie zoals SyRI met betrekking tot het opsporen van onrechtmatigheden?
SyRI is inmiddels in een paar steden gebruikt. Altijd in sociaal zwakke wijken waar veel mensen met een migratieachtergrond wonen, nooit in de welgestelde buurten. Het systeem functioneert ongericht en onbepaald, er is geen concrete verdenking van een strafbaar feit, de bewoners zijn bij voorbaat verdacht. (T. Wieringa NRC 25 okt.).
Een verzorgingsstaat gedreven door technologie, kan rampzalig uitpakken als de inzet ervan niet wordt geleid door respect voor fundamentele rechten. Aldus Philip Alston (VN-rapporteur voor de mensenrechten). ,,Het recht op privacy is in het geding”. Hij werpt ook de vraag op of de overheid net zoveel energie steekt in het opsporen van andere vormen van fraude.