De wereld is de afgelopen weken door het oog van de naald gekropen. Het scheelde een haar of er was een nieuwe oorlog in het Midden-Oosten uitgebroken - een conflict tussen de Verenigde Staten en Iran, waar onschuldige burgers de prijs voor zouden betalen en wapenfabrikanten veel geld aan zouden verdienen.
De eerste burgerslachtoffers zijn eigenlijk al gevallen: de 176 inzittenden van de door Iran neergehaalde vlucht PS752, onder wie 63 Canadezen. De Canadese premier Justin Trudeau sprak er harde woorden over richting alle partijen, expliciet ook richting de VS.
Deze laatste ronde van escalatie begon op 3 januari, met de Amerikaanse droneaanval in Irak op Qassem Soleimani, een hoge Iraanse generaal. Iran reageerde daar vijf dagen later op met aanvallen op en aantal militaire bases in Irak. Gelukkig vielen daar geen doden bij. Terecht veroordeelt Nederland dit optreden.
Maar waarom omarmt het kabinet de roekeloze en illegale aanval van de VS - een aanval die de strijd tegen Islamitische Staat ondermijnt, conservatieve krachten in Iran de wind in de zeilen geeft en in Irak gestationeerde Nederlandse militairen aan extra gevaar heeft blootgesteld? Hoe kan onze minister van Defensie begrip uitspreken voor een oorlogsdaad die, als president Donald Trump op 8 januari met zijn verkeerde been uit bed was gestapt, misschien wel had geresulteerd in een nieuwe oorlog? Het is onbegrijpelijk en onverantwoordelijk.
Executie
Het behoeft geen betoog dat Soleimani - die in het verleden overigens geregeld aan de zijde van en samen met de VS heeft gestreden - bloed aan zijn handen had, onder andere door in de regio milities te steunen die mensenrechtenschendingen begaan. Helaas zit de wereld vol met dat soort types. Wat bijvoorbeeld te denken van Saoedische generaals die al jaren burgers in Jemen vermoorden? Maar een wereld waarin alle generaals met bloed aan hun handen buitengerechtelijk geëxecuteerd kunnen worden, is levensgevaarlijk. Oorlogsmisdadigers moeten worden vervolgd.
Meer structureel zijn de hoogopgelopen spanningen tussen de VS en Iran het gevolg van het schenden van een veiligheidsraadsresolutie door de VS, in 2018. Toen werd het akkoord over het nucleaire programma van Iran, waar het land zich tot die tijd strikt aan hield, door Trump in de prullenbak gegooid.
Er werd gekozen voor een beleid van maximale druk, resulterend in snoeiharde sancties en andere vormen van escalatie met maar één doel: regime change. Het is niets minder dan economische oorlogvoering. De bevolking van Iran betaalt de prijs, onder andere doordat mensen sterven vanwege medicijntekorten.
Net als in 2003, aan de vooravond van de Amerikaanse, door Nederland gesteunde en op leugens gebaseerde agressieoorlog tegen Irak, zijn massavernietigingswapens en terrorisme wederom de voornaamste officiële redenen om Iran hard aan te pakken. Ook wordt veelvuldig gewezen op mensenrechtenschendingen.
Zorgen hierover zijn natuurlijk terecht. Het is maar kort geleden dat in Iran honderden demonstranten in koelen bloede werden gedood. Honderden! Het is heel goed dat hier vanuit de internationale gemeenschap harde kritiek op wordt geleverd, en dat maatregelen worden getroffen tegen verantwoordelijken.
Propaganda
Maar officiële redenen voor de confrontatiepolitiek van de VS mogen niet voor zoete koek worden geslikt. Dat heeft het verleden ons geleerd. Voor Trump doet de Iraanse bevolking er niet toe. Net als tijdens de Irakoorlog zijn ook nu weer geopolitiek en olie inzet van de strijd. Bloed voor olie. Daar gaat het om. De rest is vooral propaganda.
De Iraakse premier ziet de Amerikaanse aanval op Soleimani als een schending van Iraks soevereiniteit en vraagt de buitenlandse troepen zijn land te verlaten. Het Iraakse parlement roept daar ook toe op. Alleen al uit het oogpunt van de democratie moet hier natuurlijk gehoor aan worden gegeven, ook door Nederland.
Belangrijker nog is dat er geen oorlogsschip naar de Perzische Golf wordt gestuurd, wat later deze maand in de planning staat. Het draagt niets bij aan diplomatie, staat er juist haaks op. In de radicaal veranderde veiligheidssituatie kan Nederland gemakkelijk betrokken raken bij een oorlog, omdat de Straat van Hormuz, waar het schip moet opereren, het toneel kan worden waar die wordt uitgevochten. Het sturen van een marineschip zal Iran opvatten als steun aan de Amerikaanse oorlogspolitiek.
In plaats daarvan moet er vanuit de EU een nieuw politiek offensief komen. Niet maximale druk, maar maximale diplomatie. Behoud van de nucleaire deal met Iran is daarbij cruciaal. Daarvoor is allereerst nodig dat actief verzet wordt geboden tegen de levensgevaarlijke Amerikaanse alleingang.
Er moet een nieuw politiek offensief komen waarbij behoud van de nucleaire deal cruciaal is.