Delegeren moeten we leren. Het is geen geheim dat lokale overheden de afgelopen jaren er veel taken bij hebben gekregen. De gemeente kreeg de jeugdzorg, de provincie kreeg de energietransitie enstikstofproblematiek en ook de waterschappen krijgen in het kader van natuurbehoud een grotere verantwoordelijkheid.
Natuurlijk valt er veel te zeggen voor het delegeren van bevoegdheden aan lagere overheden. Om maar een paar voordelen te noemen: lokale overheden hebben een beter beeld van de lokale problematiek en staan dichter bij de burger.
Maar keerzijden zijn er ook, en die merken we steeds vaker. Want de vaak kleine lokale overheid is niet altijd opgewassen tegen het grote geld. Logisch ook, de middelen van grote multinationals zijn haast onuitputbaar vergeleken met het (te) kleine ambtenarenapparaat dat een gemiddelde gemeente tot zijn beschikking heeft.
Wat er zich in Oosterhout heeft afgespeeld is een mooi voorbeeld hiervan. Hoewel van origine een provinciale taak, heeft de provincie Noord-Brabant in 2019 besloten dat bepaalde energieprojecten onder de verantwoordelijkheid van de gemeente vallen. Het resultaat? Multinationale energiebedrijven hebben in Oosterhout een enorme vinger in de pap gekregen bij het uitkiezen van een locatie voor een nieuw energiepark. Logisch ook, als gemeente van 55.000 inwoners sta je juridisch lang niet zo stevig in de schoenen als een miljardenbedrijf als Shell. De gemeente onderzocht zodoende voor vergunningverlening alleen locaties die de bedrijven hadden aangewezen. Dit tot frustratie van de inwoners van Oosterhout, die in verzet kwamen. Het grote geld leek het even te winnen van de overheid, maar de rechter vernietigde in februari de verleende vergunning. Het belangrijke groene energieproject ligt nu weer stil. Dit allemaal ten koste van draagvlak, natuur en goed bestuur.
Maar ook op andere gebieden zien we dit soort taferelen. Van de zorg tot de woningbouw, en van energie tot openbaar vervoer. Het systeem van de onbegrensde vrije markt heeft sommige marktpartijen vaak sterker gemaakt dan overheden. De oplossing van (lokale) overheden is het zich verenigen in nieuwe 'bestuursregio's'. Hoogleraar staatsrecht Douwe Jan Elzinga schreef hier een interessant boek over. Want deze nieuwe regio's onttrekken zich vaak geheel uit democratische controle. De gemeenteraad of Provinciale Staten zit vaak niet aan de tafel van het regiobestuur.
Enorm belangrijk dus dat we dit tij keren. Ten aanzien van het energiepark in Oosterhout heb ik vragen gesteld aan Gedeputeerde Staten. De strijd voor een grotere en vooral sterkere publieke sector houdt daarbij echter niet op. Net als professor Elzinga zou ik willen pleiten: op naar nieuwe vormen van decentraal bestuur!
Oscar van Raak is Statenlid in de Provinciale staten van Noord-Brabant en heeft onder andere de portefeuille: vergunning en energie