Een korte update geven over het Rotterdamse onderwijs is waarschijnlijk onbegonnen werk. Toch doet raadslid Jimmy Smet een voorzichtige poging. Hij neemt je in vogelvlucht mee in een aantal belangrijke thema’s op het gebied van onderwijs. Thema's waar de Rotterdamse gemeenteraad regelmatig over spreekt, zoals het lerarentekort, onderwijs in corona-tijd, onderwijshuisvesting en onderwijsbeleid.
Door raadslid Jimmy Smet.
Lerarentekort Laat ik meteen van de gelegenheid gebruik maken om hier een persoonlijk feit te melden: vorige maand mocht ik namelijk vieren dat ik alweer 25 jaar werkzaam ben in het onderwijs; en met veel plezier! Het ironische is, dat ik midden jaren negentig gestart ben in een tijdperk waarin er juist een enorm lerarenoverschot was; te veel leraren zaten toen met een wachtgeldregeling thuis en kregen voorrang op de arbeidsmarkt, waardoor het voor mij als nieuwkomer erg lastig was om een baan te vinden. Maar dat was in het vorig millennium (!) en inmiddels ziet de onderwijswereld er echt anders uit. Uit de voortgangsbrief van wethouder Kasmi blijkt bijvoorbeeld, dat er alleen al in het Rotterdamse onderwijs 443 (FTE aan) vacatures zijn. Wat opvalt, is dat deze vacatures veelal openstaan bij scholen op Zuid en in het speciaal (voortgezet) onderwijs. En de zorgwekkende verwachting is tevens, dat dit in de toekomst eerder meer dan minder gaat worden. Een ongemakkelijk feit.
Slim organiseren De onderwijsbesturen (in goed overleg met leerkrachten, ondersteunend personeel en de gemeente) hebben de handschoen opgepakt en hebben de minster van Onderwijs het plan 'Slim organiseren' gestuurd. In dit plan worden een aantal maatregelen en voorstellen gedaan om het lerarentekort in Rotterdam te kunnen bolwerken. Ik kies hierbij overigens bewust het woord bolwerken. Voor een structurele oplossing is natuurlijk meer nodig, maar dat ligt (helaas) niet altijd in de invloedssfeer van een gemeente. Het kabinet is inmiddels over de brug gekomen met een extra investering van zo'n 116 miljoen euro voor de grote steden.
Lesgeven in Rotterdam Omdat het lerarentekort een landelijk en structurele uitdaging betreft, is er (naast de aanpak lerarentekort die er ligt) wat ons betreft voor een gemeente als Rotterdam een bijzondere taak weggelegd. Namelijk; hoe zorgen we er met elkaar voor dat Rotterdam een aantrekkelijke stad blijft en nog aantrekkelijker wordt om er te komen lesgeven en voor de leraren die er al werken om er te blijven. Afgelopen week bespraken we de aanpak lerarentekort in de commissie Zorg, Onderwijs, Jeugd, Cultuur en Sport en voelde ik me genoodzaakt hardop de volgende zin uit te spreken: 'Voorzitter, mag ik eerst even een beetje reclame maken. Want uit eigen ervaring weet ik gewoon dat Rotterdam de leukste stad is om les in te geven. we hebben hier gewoon de leukste scholen met de leukste leerlingen. en ook de leukste ouders'. Overigens ga ik er zomaar vanuit, dat het onderwerp lerarentekort in de toekomst vaker op de agenda van de commissie of gemeenteraad zal komen te staan. En terecht. Graag nodig ik jullie uit om hierover binnenkort verder van gedachten te wisselen in bijvoorbeeld de werkgroep Links. Uiteraard ontvang ik ook graag suggesties, ideeën, voorbeelden en andere informatie op een andere wijze; wees welkom me te bellen, appen of mailen!
Onderwijs in corona-tijd Volgens mij heeft iedereen - noodgedwongen weliswaar - de afgelopen maanden vol bewondering (en waarschijnlijk ook verbazing) gekeken naar hoe het onderwijsveld is omgegaan met de uitdagingen die er lagen naar aanleiding van de corona-maatregelen. Zonder al te veel gemopper werd het ene na het andere snel en zorgvuldig geregeld om onderwijs op afstand en soms ook fysiek mogelijk te blijven maken. En laten we eerlijk zijn; leuk was anders, maar over het algemeen verliep dat goed. Inmiddels zijn de meeste scholen in het primair en voortgezet onderwijs weer voorzichtig begonnen met de lessen in het klaslokaal en op school zelf. Voor velen nog steeds een uitdaging en tegelijkertijd een opluchting. En ik kan me niet aan de indruk onttrekken, dat we enorm veel geleerd hebben de afgelopen maanden. Misschien niet per se de lesstof zoals gepland stond in het groepsplan, jaarplanning of pta (programma van toetsing en afsluiting), maar wel heel veel zaken op ander vlak; individuele studievaardigheden, uitgebreide digitale vaardigheden, omgang met huisgenoten en - maar misschien was dat alleen bij mij - omgaan met een totaal andere dagindeling en een gebrek aan structuur.
Zomercampus Rotterdam Persoonlijk merk ik dat deze periode niet alleen de maatschappij, maar ook juist het onderwijs zelf een bepaald bewustzijn heeft meegegeven; onderwijs als cruciaal onderdeel van een samenleving met de leerkracht als essentieel middelpunt (en lees voor leerkracht ook altijd; de conciërge, de onderwijsassistenten, intern begeleiders, schoolleiders, schoolmaatschappelijk werkers en alle andere ondersteunende medewerkers). De zomervakantie komt er nu aan en het is op dit moment nog niet overal duidelijk of en hoe het onderwijs eind augustus weer kan gaan opstarten. Wat we wel weten is dat Rotterdam de zomercampus organiseert waar kinderen en scholieren, die dat nodig hebben, gebruik van kunnen maken. Een globale omschrijving hiervan lees je hier.
Onderwijshuisvesting Een van de belangrijkere en zichtbaardere taken van een gemeente op het gebied van onderwijs is het zorgen voor adequate onderwijshuisvesting. Neem van mij aan, dat het gebouw waarin je onderwijs geeft of onderwijs volgt een grote impact heeft op de gebruikers (leerlingen en personeel), maar ook op de directe omgeving. In de gemeenteraad hebben we vorige maand het Integraal Huisvestingsplan Onderwijs Rotterdam 2021-2023 besproken en aangenomen. In dit plan staat vrij concreet omschreven wat de opgave voor de gemeente is in de komende jaren op het gebied van onderwijshuisvesting en wat er per gebied staat te gebeuren. In het najaar van 2020 bespreken we de financiële kant van dit huisvestingsplan. Uiteraard hebben we als GroenLinks-fractie veel aandacht gevraagd voor de verduurzaming en toekomstbestendigheid van schoolgebouwen en schoolpleinen en ik constateer tot mijn vreugde dat dit tot op een bepaalde hoogte goed geborgd is in het IHP. Maar nog niet helemaal. Door middel van een aantal voorstellen (moties) hebben we getracht het huisvestingsplan verder aan te scherpen, bijvoorbeeld op het gebied van energieneutraal bouwen. Een andere motie richtte zich op het veel meer en vooral expliciet betrekken van de omgeving van een schoolgebouw bij renovatie en nieuwbouw: een school is geen eiland. De meerderheid van de gemeenteraad steunde ons in beide voorstellen.
Onderwijsbeleid Hoewel een gemeente niets te zeggen heeft over de inhoud van de lessen zelf (en gelukkig maar!), is er natuurlijk wel een belangrijke rol weggelegd in het faciliteren van goed onderwijs. Naast onderwijshuisvesting is een tweede (zogenoemd) taakveld voor de gemeente weggelegd; onderwijsbeleid en leerlingzaken.
Onderwijsbeleid en Leerlingzaken Binnen het taakveld Onderwijsbeleid en Leerlingzaken voert de gemeente wettelijke taken uit, zoals leerlingenvervoer, voor- en vroegschoolse educatie (vve), voortijdig schoolverlaten (vsv) en onderwijs aan kinderen van statushouders en asielzoekers. Daarnaast ontwikkelt de gemeente stedelijk beleid – waarvoor ze zowel gemeentelijke als rijksmiddelen inzet - ter verbetering van onderwijsresultaten, kansengelijkheid in het onderwijs, talentontwikkeling, burgerschap, vermindering van het lerarentekort, passend onderwijs en vermindering van schooluitval. Ook voert de gemeente stedelijk beleid uit voor schoolzwemmen. Het Rotterdamse onderwijsbeleid is inmiddels vastgelegd door middel van het document 'Gelijke kansen voor elk talent'.
Regelmatig staat het onderwijsbeleid en de voortgang daarvan op de agenda van de commissie; iedere partij heeft zo zijn of haar stokpaardjes op dit gebied, wat meestal zeer diverse en interessante besprekingen geeft met een toch wel enthousiaste wethouder. Helaas gebeurt het in mijn ogen nog iets te vaak dat de gemeenteraad iets wil en dat de scholen er dan weer een taak bij krijgen. En ik vrees dat we daar zelf ook wel eens schuldig aan zijn (geweest). Voor onze fractie staat voorop dat we het onderwijsveld zelf niet te veel willen lastig vallen met onze particuliere wensen, maar dat we wel de wethouder achter zijn broek zitten om in Rotterdam de scholen zo goed mogelijk van dienst te zijn. Na zes jaar woordvoerderschap mag ik concluderen, dat een groot aantal zaken gehoord zijn en worden; zo ben ik erg blij met de aandacht voor het versoepelen van de soms pittige overgangen in en vooral tussen het onderwijs (bijvoorbeeld van basisschool naar voortgezet onderwijs, van reguliere school naar speciaal onderwijs en vooral vice versa en van bijvoorbeeld vmbo naar mbo). Ook voor de aansluiting tussen onderwijs en bijvoorbeeld jeugdhulp en - zorg is veel meer oog en oor dan voorheen. En een persoonlijke overwinning mag ik niet onvermeld laten; eindelijk krijgt het (voortgezet) speciaal onderwijs een passende plek in beleid, brieven en aandacht van de wethouder. Daar heb ik best vaak om moeten vragen en het is erg fijn, dat dit nu min of meer vanzelfsprekend is. Terecht (wat mij betreft).
Openbaar onderwijs Een laatste opmerking betreft het openbaar onderwijs. Als gemeente ben je namelijk ook nog eens 'bevoegd gezag' van de het openbaar onderwijs: in Rotterdam hebben we het dan over zo'n 77 scholen voor (speciaal) basisonderwijs, (voortgezet) speciaal onderwijs en voortgezet onderwijs verdeeld over ongeveer 130 locaties. Met bijna 4.000 medewerkers en ongeveer 30.500 leerlingen
In Rotterdam is dit weliswaar 'uitbesteed' aan BOOR (Bestuur Openbaar Onderwijs Rotterdam), maar Rotterdam zou Rotterdam niet zijn als we niet een flinke vinger in de pap willen houden. Daarom is er een sub-commissie BOOR ingericht, met onderwijswoordvoerders uit de gemeenteraad, die zeer regelmatig in gesprek gaat met het bestuur van BOOR over allerhande zaken en onderwerpen. In beginsel spraken we veel over de financiën (BOOR had een minder rooskleurig verleden hieromtrent), maar inmiddels zijn de gesprekken veel meer gericht op het onderwijs zelf; wat is openbaar onderwijs, welke ontwikkelingen hebben invloed op het onderwijs en hoe gaat het openbaar onderwijs om met de uitdagingen van deze tijd.
Subcommissie Hoewel het veel extra (lees)werk is moet ik concluderen, dat lid zijn van deze subcommissie een echt zinnige en inzichtgevende bijdrage is aan het woordvoerderschap voor onderwijs. Inmiddels hebben we als subcommissie onze eigen taak enigszins uitgebreid, door nu ook meer regelmatig met de overige schoolbesturen (in Rotterdam zijn er zo'n twintig) om de tafel te gaan. De aanleiding was het lerarentekort, de katalysator de corona-maatregelen, maar de meerwaarde van deze innige band tussen gemeenteraad en schoolbesturen levert veel korte lijntjes, begrip en perspectief op; mooie bijvangst wat mij betreft.
Laat je horen! Omdat ik na 25 jaar onderwijs nog steeds niet uitgepraat dreig te raken blijft mijn uitnodiging aan alle leden om mij te blijven bestoken met ideeën, tips, suggesties en verhalen. Kom naar de werkgroep Links, mail, bel, app me en vooral: blijf met liefde spreken over stiekem toch echt het mooiste wat er in een stad (en in een mensenleven) is; onderwijs!