Richard Falk, Denis Halliday, Hans von Sponeck
Voormalige VN-insiders bespreken de toekomst van de organisatie
15-03-2017 Trump omarmt een bijtende vorm van messianistisch nationalisme terwijl hij zijn tegenstanders kleineert als corrupt en oneerlijk. “America First” roepen veroorzaakt enorme internationale spanningen, bevordert extremisme zowel binnen als buiten de VS, en ondermijnt de binnenlandse veiligheid.
De acties en praktijken van Trump kunnen de democratie schaden en autoritarisme inluiden. Zijn plan om onbevoegde immigranten te deporteren en toeristen uit zes landen met een moslimmeerderheid te weren, is achterlijk en islamofoob.
Van Roemenië tot Zuid-Korea, van Gambia tot Brazilië en van het Verenigd Koninkrijk tot Oekraïne groeit het verzet onder de bevolking. Trump maakt gebruik van de ongeëvenaarde ontevredenheid van de Amerikanen over het politieke establishment. De navelstreng die heersers en geregeerden bindt is aan het rafelen. De digitale technologie geeft regeringen angstaanjagende bevoegdheden om te dwingen en te controleren, maar geeft burgers ook de macht om zich te verzetten en oppositie te voeren.
Handvest van de V.N. en politieke autoriteitDe preambule van het VN-Handvest luidt “wij de volkeren” – niet “wij de regeringen!” De mensen vertrouwen hun regeringen niet langer om sociale en economische vooruitgang te bevorderen en oorlog te voorkomen.
De uitspraak van de Mexicaanse afgevaardigde bij de oprichting van de VN in 1945 dat “wij een instelling hebben gecreëerd die de muizen regeert, maar de tijgers zullen vrij rondlopen” lijkt vandaag de dag meer waar dan toen hij die uitspraak deed. De permanente leden van de VN-Veiligheidsraad – China, Frankrijk, Rusland, het VK en de VS – “zwerven vrij rond” zonder respect voor het internationaal recht of het gezag van de VN, en streven nationalistische agenda’s na zonder enige pretentie van verantwoordingsplicht. Deze landen zijn belangrijke kopers en exporteurs van militaire goederen, die het militarisme en de “handelaars in moord” steunen.
De strijd tegen politiek radicalisme en terrorisme is voorspelbaar ontaard in een vuurzee en slachtpartijen. Oorlogen die nooit hadden mogen plaatsvinden in Afghanistan, Irak, Libië en Syrië, maar ook in Jemen, Somalië en andere Afrikaanse en Aziatische landen, hebben noch vrede noch stabiliteit gebracht, maar wel onvoorstelbaar menselijk leed. Oude uitdagingen worden versterkt en nieuwe worden ontwikkeld.
De oude Amerikaanse tijger geeft blijk van een aanzienlijk politiek geheugenverlies. Unilateralisme en exceptionalisme zijn de fundamenten van het Amerikaanse wereldbeeld. Trump rechtvaardigt de verhoging van het defensiebudget met 54 miljard dollar door te zeggen: “We moeten weer oorlogen winnen.”
De meeste van de andere 192 VN-leden omarmen daarentegen een multilateraal model dat gebaseerd is op gelijkheid en internationale samenwerking. President Xi van China verwoordde dit standpunt op de laatste Davos-conferentie van de wereldwijde neoliberale elite.
Het “Westen” bestaat uit 800 miljoen mensen, of 12% van de wereldbevolking: de VS, Canada, de EU en het VK. Deze westerlingen moeten de ontwestering aanvaarden, een onvermijdelijk gevolg van de globalisering op alle terreinen van het leven.
De wereldleiders zouden een onmiddellijke herschikking van de internationale betrekkingen moeten nastreven, gebaseerd op concepten van convergentie, samenwerking en compromis. Demilitarisering en wederzijds gewin zouden het doel van deze nieuwe wereldorde moeten zijn.
De VN-Veiligheidsraad is de sleutel tot het bereiken van dit doel. Wereldwijde bilaterale en multilaterale diplomatie vindt hier plaats. Het belangrijkste doel is te voorkomen dat er een wereld ontstaat waarin drones de plaats innemen van diplomaten en ongelijkheid het welzijn uitholt.
VN en burgerDe planeet staat voor uitdagende mondiale trends. Tectonische politieke verschuivingen in de VS, Europa en Azië, onopgeloste conflicten in het Midden-Oosten, Afrika en Zuid-Azië, en de gevolgen van de oosterse ontwikkeling. Een politiek effectieve VN en een sterke Veiligheidsraad lijken grimmig, maar niet onbereikbaar. De globalisering kan een multilateralisme in de hand werken dat meer gericht is op mondiale en menselijke belangen dan in het verleden. Het akkoord van Parijs van 2015 over klimaatverandering is bemoedigend.
VN, TrumpOnze hoop is dat het Trumpisme de VN niet naar de zijlijn zal verbannen. De Mexicanen weigeren te betalen voor de muur die de president van de VS per se wil bouwen, en daarom zullen de VN betalen voor de onzichtbare muur die Trump en een serviel Republikeins Congres willen optrekken tussen de VS en de VN. We moeten ons allemaal zorgen maken als Washington zijn beloften nakomt om te snoeien in de financiering van de VN en de samenwerking met en het lidmaatschap van VN-organen te beëindigen. Wij zijn optimistisch dat de VN deze financiële en politieke verliezen zal overleven, maar wij betwijfelen of het Trumpisme dat zal doen.
“Alternatieve feiten” tonen aan dat de VS offers brengt en onevenredig veel bijdraagt aan de VN. Echte feiten verschillen. De federale begroting 2016 was $3,2trn. Het door de VS beoordeelde deel van de VN-begroting was $594m of 0,0019% van de federale begroting van de VS.
De banden tussen de VS en de VN zijn nooit soepel geweest. In de 70 jaar dat zij dezelfde route hebben afgelegd, zijn zij vele kuilen tegengekomen. De invloed van de VS op de VN-agenda is vaak hardhandig geweest. Zij hebben politieke invloed uitgeoefend om de onafhankelijkheid van de organisatie te verzwakken. In de loop der jaren hebben zij de selectie van het VN-leiderschap gecontroleerd. Washington stelt vaak de jaarlijkse bijdragen aan de VN-begroting uit. Wat het gebruik van geweld betreft, heeft de Amerikaanse regering herhaaldelijk het VN-handvest geschonden. Ze heeft het internationaal recht geschonden in Vietnam (1963), Joegoslavië (1999), Afghanistan (2001), Irak (2003) en Libië (2011). (2011). Door te dreigen met geweld tegen zijn tegenstanders, heeft het zijn vetorecht gebruikt om zijn vrienden te beschermen tegen veroordeling door de VN.
Centrisme van het Westen, allianties, multilateralisme van de VNEen door de VS geleide agenda voor wereldheerschappij, met Europa als junior partner, is voortgekomen uit polarisatie, alliantievorming en west-centrisme. In deze bredere geografische context kan de zich uitbreidende oostelijke Shanghai Samenwerkingsorganisatie (SCO) worden gezien als een geopolitieke tegenbeweging onder leiding van China, die zijn eigen zorgwekkende gevolgen heeft. Geconfronteerd met deze geopolitieke activiteiten is het duidelijk dat de VN naar de rand van de wereldpolitiek wordt gedreven op het gebied van vredeshandhaving en mondiale veiligheid, wat in 1945 haar belangrijkste missies waren.
De volgende Amerikaanse regering kan een van de ondoordachte campagnebeloften van president Trump inlossen om de multilaterale oplossing van problemen buiten de VN om te verminderen. Deze gevaarlijke en roekeloze manoeuvres kunnen mislukken, omdat veel regeringen in de hele wereld beseffen dat multilaterale diplomatie belangrijk is en moet worden versterkt om de mondiale uitdagingen waarvoor de mensheid staat, het hoofd te bieden. Onze hoop is dat deze staten de VN zullen redden in haar uur van nood. Het is mogelijk, volgens de Nederlandse en Belgische regeringen. Nederland heeft ermee ingestemd geld te vervangen als de VS zich uit bepaalde bevolkingsprogramma’s terugtrekt. Maar dit is slechts een klein, indicatief gebaar van wat een vloedgolf van steun voor de VN moet worden om de verwachte schade van de anti-VN-activiteiten van de VS tegen te gaan.
De populisten
Wat een herlevend mondiaal nationalisme lijkt te zijn, zou een nieuw internationalisme kunnen worden. Wij hebben onder auspiciën van de VN in vele regio’s van de wereld gediend, dus wij zijn ons bewust van de wijdverspreide woede en luide roep om rechtvaardigheid onder de volkeren van de wereld. Ontevreden massa’s eisen vrede, rechtvaardigheid, een einde aan corruptie, vrijheid van terreur en gebrek, de rechtsstaat, verantwoordingsplicht en individuele en collectieve waardigheid. Tijdens een bijeenkomst van EU-leiders in Malta in februari 2017 werden de politieke verschuivingen van Washington besproken. De Europese leiders onderstreepten hun gehechtheid aan gemeenschappelijke beginselen en waarden als basis voor samenwerking met de VS en de wereld om ultranationalistisch gedachtegoed tegen te gaan.
Onlangs hebben de gebeurtenissen in Europa, het Midden-Oosten en de VS een kookpunt bereikt. Woedend over de status quo in de wereld zijn veel burgers bereid in actie te komen. Zijn advies om ons verstand te gebruiken om een compassievolle publieke realiteit te genereren is relevanter en noodzakelijker dan ooit. “Denken geeft mensen de ongebruikelijke kracht om te handelen als het erop aankomt!” herinnert Hannah Arendt zich, in een soortgelijke geest. We moeten handelen!
Hervormingen en de nieuwe secretaris-generaal van de VNOm in de 21e eeuw een rol van betekenis te kunnen spelen bij het oplossen van conflicten, moeten regeringen vastberaden optreden. Daarnaast moet de Dag Hammarskjold-bibliotheek van de VN in New York worden heropend, zodat de lidstaten belangrijke hervormingsvoorstellen van de VN opnieuw kunnen bestuderen.
Vergeet ook niet dat de VN de meest inclusieve mondiale instelling ooit is. Het is de enige plek op aarde waar geen buitenstaanders zijn. De VN is de logische plaats om na te denken over de vraag hoe verwaarloosde mensen nieuwe en alternatieve gezichtspunten kunnen worden aangereikt.
Anticiperend op zijn rol als verdediger van de beginselen en waarden van het Handvest, waaronder de eerbiediging van het internationaal recht, zal de nieuw verkozen secretaris-generaal van de VN, António Guterres, voor een zware taak komen te staan. Hij zal de Amerikaanse regering en andere politieke leiders van belangrijke VN-leden eraan moeten herinneren dat vrede alleen kan worden bereikt wanneer unilateralisme plaats maakt voor echt multilateralisme, wanneer monologen worden vervangen door dialogen, wanneer convergentie, samenwerking en compromissen de overhand krijgen, wanneer het maatschappelijk middenveld wordt gerespecteerd en mag deelnemen aan de organisatie, wanneer de diepere oorzaken, en niet alleen de symptomen, worden herkend en begrepen, en wanneer gaan.
De wereld heeft de VN meer dan ooit nodig sinds 1945, toen zij werd opgericht “om toekomstige generaties te redden van oorlog”. Alleen een sterke, erkende en goed gefinancierde VN kan het mondiale en menselijke belang veilig stellen. Zij mag niet fungeren als vehikel voor nationale belangen of als machtsinstrument van een geopolitieke reus, met name de VS.
Klimaatverandering, kernwapens, behoud van biodiversiteit en vermindering van ongelijkheid in de wereld vormen allemaal ernstige bedreigingen voor de toekomst van de beschaving en zelfs voor het voortbestaan van de menselijke soort. We kunnen alleen maar hopen dat genoeg politieke leiders het gevaar onderkennen, zich door hun burgers laten inspireren en vastberaden optreden om een vreedzame, rechtvaardige, duurzame en gemeenschapsgerichte toekomst voor de mensheid tot stand te brengen.
Mondiale uitdagingen die alleen wereldwijd kunnen worden opgelost, bedreigen de wereldbevolking meer dan ooit tevoren. De beste hoop van de mensheid om deze moeilijkheden het hoofd te bieden, is af te zien van unilateralisme en isolationisme en de VN de bevoegdheid te geven om “fundamentele vrijheden voor allen zonder onderscheid naar ras, geslacht, taal of godsdienst” te handhaven.