Zwollenaar Theo Brand, ‘progressief gelovige’, is ongeveer 25 jaar actief binnen GroenLinks. Deze zomer zwaait hij af als hoofdredacteur van De Linker Wang, het GroenLinks-tijdschrift voor politiek met compassie.
Door Judith van Dijk en Nienke de Rooy
Sociaal, groen en vrijzinnig. Dat zijn voor Theo Brand (48) de kernwaarden van GroenLinks. “En vanuit die waarden zoeken we de verbinding met elkaar – wat ieders achtergrond ook is.” Al tien jaar staat Theo aan het roer van tijdschrift De Linker Wang, het blad van de gelijknamige landelijke GroenLinks-werkgroep, die religie en politiek verbindt. Een afscheidsinterview lijkt hem leuk, maar het is ook even wennen. Normaliter is hij zelf degene die de vragen stelt.
Wat kwam eerst op jouw pad, geloof of politiek?Geloof was er eerst. Ik ben opgegroeid in de Christelijke Gereformeerde Kerk in Hoogeveen, in Drenthe. Ik was een maatschappijkritische tiener en ging studeren in Zwolle. Ik had altijd het idee dat als je christelijk was, je per definitie stemde op een confessionele partij. Maar als nieuwbakken student sprak ik via het interkerkelijk studentenpastoraat een paar kloosterlingen uit het Dominicanenklooster. Die vertelden dat ze GroenLinks stemden. Wat een eye-opener! Kort daarna ben ik ook lid geworden.
Kon je daar je draai vinden?Ja, ik voelde me er thuis. Bij GroenLinks Zwolle leerde ik mensen kennen met allerlei achtergronden en levensovertuigingen, ook christenen. Het is vaak wel een ander soort christelijk dan bij andere partijen, minder ons-kent-ons en ook opener. Ik zie mezelf als progressief gelovige, en voel me op mijn plek in de Oosterkerk hier in Zwolle en het vooruitstrevende deel van de Protestantse Kerk in Nederland. Over bijvoorbeeld homoseksualiteit of zelfbeschikking denk ik liberaal. Mijn levensbeschouwing is de basis van mijn keuze voor linkse politiek. Jezus kwam op voor de underdog. Wat dat betreft zie ik de christelijke waarden vaak duidelijker terug bij GroenLinks dan bij confessionele partijen.
Was de Linker Wang je volgende stap?Nee, eerst ben ik nog een tijd binnen GroenLinks Zwolle actief geweest: ik heb in het bestuur gezeten, en ben hoofdredacteur van GroenLicht geweest. Ook leerde ik de stad beter kennen. Zwolle is een liberale stad, en tegelijkertijd zie je de christelijke cultuur terug. De verschillende kerken spelen een grote rol. Ook in het Zwolse GroenLinks-ledenbestand zie je pluriformiteit. En dat is de kracht van onze partij: al die verschillende mensen hebben gemeenschappelijke idealen. Ze zijn sociaal, groen en politiek vrijzinnig. En daar leggen we de verbinding. Dat is ook het doel van de Linker Wang.
Waarom sprak De Linker Wang je aan?Bij De Linker Wang zoeken we de verbinding, in plaats van het benadrukken van verschillen. We kijken voorbij de waan van de dag. Aan alle politieke standpunten ligt een levensbeschouwelijke bron ten grondslag. Die is vaak impliciet of vanzelfsprekend. Uit de geschiedenis zijn er bronnen waar Nederlanders uit putten, denk aan het Grieks en Romeinse denken, het humanisme maar ook aan de inspiratie die we kunnen halen uit de oeroude christelijke en islamitische tradities. Juist daar kijken we naar.
Wat voegt religie toe aan jouw kijk op de wereld?Het leven is meer dan alleen politiek. Het gaat ook over verlieservaringen, tegenslag incasseren en hoop. Hoe vind je telkens weer de weg omhoog? Hoe raak je elkaar niet kwijt? Als je christelijk bent opgevoed heb je bepaalde woorden, verhalen, rituelen meegekregen. Rationeel gezien is er geen zin van het leven. Religies zijn pogingen het leven samen met anderen te begrijpen en het leven zinvol te maken. Geen enkele waarheid is DE waarheid. Zo ben ik wel opgevoed, maar daarvan heb ik me steeds meer los gemaakt. Het gaat om benaderingen; een sociale, duurzame en vreedzame wereld is het doel.
De Linker Wang is niet exclusief voor gelovigen, toch?Klopt. Onze pluriformiteit is onze kracht. De een is in de ene traditie opgevoed, de ander in de andere. Ook in de redactie en het bestuur zijn verschillende levensovertuigingen vertegenwoordigd, zowel gelovig als niet-gelovig. Ook voor nieuwe spiritualiteit is er ruimte.
Mijn eigen inspiratie is niet exclusief christelijk: ik haal ook veel uit filosofische werken. Er zijn veel mensen kritisch op religie, en dat snap ik heel goed. Religie was vroeger een machtsmiddel. Mensen werden soms dom gehouden, onderdrukt. Nu zijn mensen gelukkig vaker vrij om zelf te kiezen. Het is aan ieder van ons om te besluiten: wat neem ik mee en wat laat ik achter? Je moet zelf kiezen of je wel of niet gelooft. Individuele zelfontplooiing is een groot goed, maar nooit los van waar je vandaan komt, van de mensen om je heen en van de toekomst. Dus nooit los van het grotere geheel.
Heb je het idee dat jij jezelf hebt kunnen ontplooien bij De Linker Wang?Ja, ik ben tevreden met wat we hebben bereikt. In tien jaar hebben we 50 nummers geproduceerd. En als je dan bedenkt dat het vrijwilligerswerk is voor de hele redactie... bij elke nieuwe editie voel ik me trots. En de landelijke pers pikt soms een thema of geïnterviewde op, dat is mooi. Dan hebben we echt een onderwerp geagendeerd. Toen wij bijvoorbeeld geriater Nienke van Nieuwenhuizen hadden geïnterviewd over de kwestie-voltooid leven, zagen we haar daarna terug in allerlei televisieprogramma’s. Ook de Tweede Kamerfractie weet de weg te vinden naar ons blad en onze bijeenkomsten.
Ik heb nog een editie te gaan: die van juli. Dan is het klaar. Al met al kijk ik terug op een mooie tijd, maar ben ik ook heel enthousiast over mijn nieuwe rol als eindredacteur bij NieuwWij, een online platform voor levensbeschouwing en cultuur.
En nu geef je het stokje door aan Lucas Brinkhuis, een jonge provinciegenoot. Welk advies geef je hem mee?Houd de breedte van De Linker Wang in de gaten. Koester de mensen met een islamitische, atheïstische of humanistische achtergrond, en alle anderen, zowel in de redactie als in de achterban. Christenen moet je natuurlijk ook koesteren, maar aan hen is binnen De Linker Wang doorgaans geen gebrek. De Linker Wang is bedoeld om zingevingsvraagstukken aan de orde te stellen in relatie tot politieke kwesties. Blijf dat doen in alle openheid en onbevangenheid. Maar ik denk dat Lucas mijn adviezen niet nodig heeft. Ik kijk uit naar oktober, als de eerste editie van de Linker Wang onder zijn regie uitkomt. Die ga ik met veel plezier lezen.
