VOOR DE PEEL EN AMELISWEERD KAN DE LUCHT TOCH OPKLAREN
De overheid moet door een uitspraak van de Raad van State een strenger stikstofbeleid gaan voeren om zo de natuur beter te beschermen. Wat gaat dit betekenen voor bekende dossiers als die van De Peel en Amelisweerd? De Kamer debatteert er donderdag over.
Natuurgebied De Peel: drieduizend bezwaren tegen stallen verder
Het zou een open vlakte moeten zijn, maar het veld staat vol met jonge berken, gele pijpestrootjes en varens. 'Die horen niet thuis op hoogveen', zegt Wim van Opbergen, die zich al vier decennia inzet voor natuurgebied De Peel, op de grens van Limburg en Noord-Brabant. 'Maar door de intensieve veehouderij is er geen houden aan. Zolang die niet wordt teruggebracht, valt er niet tegen te beheren.'
Met zijn Werkgroep Behoud de Peel is Van Opbergen er grotendeels voor verantwoordelijk dat het Nederlandse stikstofbeleid in de vorm het Programma Aanpak Stikstof (PAS) zijn laatste adem heeft uitgeblazen. Na ruim drieduizend bezwaren tegen stalvergunningen van de werkgroep in veertig jaar, deed de Raad van State eind mei de cruciale uitspraak dat de natuur beter beschermd moest worden vanwege een aantal zaken van Van Opbergen en zijn collega's. De overige zaken werden aangespannen door het Nijmeegse Mobilisation for the Environment. De gezamenlijke inspanning voor de natuur betekende een streep door de vergunningen van nog eens driehonderd zaken bij de Raad van State en ook bij lagere rechters zullen tal van vergunningen van veehouders sneuvelen.
Tegen de boeren heeft Van Opbergen niets, maar des te meer tegen een overheid die almaar voor de landbouw kiest boven de natuur. En net als bij al zijn eerdere juridische overwinningen merkt hij ook nu weer dat de overheid zoekt naar een uitweg. Dat gaat hij ook zeker zeggen op het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, als hij daar binnenkort mag meepraten over een nieuw stikstofbeleid.
Hij zal dan ook opmerken dat hij het onbegrijpelijk vindt dat uitgerekend De Peel een van de proefzones wordt voor de kringlooplandbouw van de minister, waardoor het mogelijk wordt nog meer dierlijke mest uit te rijden op de landbouwgronden in het gebied. 'Wanneer gaan ze inzien dat het minder moet?', zegt hij. 'De grond is hier al een dode woestijn door een overschot aan meststoffen.'
Van Opbergen zal dan ook vooral benadrukken dat de natuurdoelen onhaalbaar blijven met de huidige veestapel. Het is gevoelige materie, helemaal in het epicentrum van de intensieve veehouderij in Nederland, zo op de grens van Noord-Brabant en Limburg. Hij waarschuwt voor het nemen van een foto met op de achtergrond de megastallen. Het zou niet voor het eerst zijn dat een veehouder boos naar buiten komt rennen.
Henk Strijbos, een door de PAS-uitspraak getroffen pluimveehouder nabij de Peel, verwacht door de uitspraak van de RvS alleen wat vertraging bij het vergroten van zijn huidige aantal van 390 duizend hennen. Hij begrijpt wel dat Werkgroep Behoud de Peel voor de natuur opkomt, maar noemt hun werkwijze soms ook 'gemuggezift achter de komma'. Helemaal omdat hij een duurzamer stal bouwt dan die van de gestopte veehouder − van wie hij de uitstootrechten zegt te hebben overgekocht. 'De natuur gaat er per saldo op vooruit.'
Van Opbergen ziet dat toch anders. Het aantal kilo's stikstof dat nu als ammoniak neerdaalt op De Peel ligt honderden procenten hoger dan toegestaan. 'Met het PAS gaat daar niet meer dan een paar procent af', zegt hij. 'Het is alsof je met 300 kilometer per uur op een boom af rijdt en dan blij bent als je hem met 290 kilometer per uur raakt.' Dan schrikt hij op van een velduil. 'Dat is wel heel apart, die is erg zeldzaam.' Dat had hij niet verwacht, veertig jaar nadat hij hielp bij het aanleggen van dit natuurgebied.
De Raad van State oordeelde op 29 mei dat de natuur onvoldoende is beschermd tegen de overheid, die te gemakkelijk uitbreidingen van stallen, snelwegen en industrieterreinen heeft toegestaan en zich verschuilde achter het Programma Aanpak Stikstof (PAS) uit 2015. De Tweede Kamer debatteert er donderdag over, terwijl de regering even niet weet hoe het nu verder moet.
A27 en Amelisweerd: de geschiedenis herhaalt zich in verzet tegen kap
Bij uitbreiding van de capaciteit van snelwegen stuit het ministerie van Infrastructuur en Milieu op tegenslag na tegenslag. Aanleg loopt grote vertraging op (uitbreiding knooppunt Hoevelaken), het werk blijkt complexer en duurder dan gedacht (Zuidasdok A10, Amsterdam), dreigende aantasting van de omgeving door extra wegverkeer mondt uit in een slepende juridische strijd.
Die dreiging speelt nu ook weer op bij een project dat het ministerie (toen Verkeer en Waterstaat) veertig jaar geleden al hoofdpijn bezorgde: de A27 bij het Utrechtse landgoed Amelisweerd. De aansluiting op de A1 aan de oostkant van Utrecht kwam er wel - ondanks massaal protest van natuurbeschermers en veel politici - maar capaciteitsuitbreiding staat op wankelen.
De vlag gaat nog net niet uit bij Jos Kloppenborg van de Vrienden van Amelisweerd sinds ook de Raad van State kritiek heeft op de aanpak van het ministerie. Veertig jaar geleden voerde hij al actie tegen de aanleg van de A27. 'Rechters hebben nu het ministerie op de vingers getikt. Het wordt tijd dat politici ook eens wakker worden.'
Dat het overheidsprogramma PAS volgens zowel het Europese Hof als recentelijk de Raad van State niet als panacee kan dienen om snelwegen aan te leggen, is een tegenslag voor het ministerie. Wel eentje waar rekening mee werd gehouden. Het is niet per definitie zo dat een Tracébesluit helemaal opnieuw moet worden opgesteld, met een stroom aan zienswijzen, beroepsschriften - dus forse vertraging - tot gevolg.
De ingewikkelde planologische regels staan toe dat het Tracébesluit gewijzigd wordt met het opvoeren van de zogeheten adc-toets. Die weg bewandelde Infrastructuur en Milieu vorig jaar toen het mis dreigde te gaan met de Blankenburgtunnel (onderdeel van de nieuwe A24, die twee snelwegen verbindt) bij Rotterdam. De afkorting adc staat voor (het ontbreken van) alternatieven, dwingende redenen van maatschappelijk belang en compensatie voor schade aan de natuur.
Bij dit wegproject slaagden de juristen van het ministerie er in de Raad van State mee te krijgen met de motivering dat deze verbinding absoluut noodzakelijk is, vooral uit veiligheidsoogpunt (maatschappelijk belang) om de haven van Rotterdam beter te ontsluiten. Met dezelfde adc-toets wordt dit jaar geprobeerd alsnog het doortrekken van de A15-A12 in de omgeving Arnhem/Nijmegen vlot te trekken.
Joost Reijnen van de Gelderse Natuur en Milieufederatie heeft het weerwoord al klaar. 'Voor dat gebied van de Rijntakken is ineens het argument dat die weg noodzakelijk is voor evacuatie. Als het uit de hand loopt met hoogwater zouden mensen als ratten in de val zitten. Helemaal lachwekkend is de compensatie voor natuurschade: er wordt ergens 900 vierkante meter grasland aangelegd.'
Waar in het Gelderse geval al vast staat dat de juridische strijd een vervolg krijgt bij de Raad van State, vermoedelijk eind dit jaar, is het nog afwachten wat het ministerie gaat doen met de verbreding van de A27 bij Utrecht. Het houdt de kaarten op de borst, de recente uitspraak van de Raad van State wordt bestudeerd. Het staat hoe dan ook vast dat het project ernstige vertraging oploopt.
Ter hoogte van het groen van Amelisweerd is de A27 indertijd verdiept aangelegd om zoveel mogelijk natuur te sparen. 'Dat was de winst van onze strijd bij de aanleg', blikt Jos Kloppenborg terug. 'Het kon zogenaamd niet. Toen de Raad van State ook wees op de natuurwaarden had Rijkswaterstaat binnen tien dagen een ontwerp met een betonnen bak.'
Van nu zes (noordwaarts) en vier rijstroken (zuidwaarts) moet de A27 worden verbreed tot twee keer zeven rijstroken waardoor opnieuw, net als veertig jaar geleden, veel bomen dreigen te sneuvelen. Jos Kloppenborg ergert zich aan het gemak waarmee het ministerie zich altijd op 'het grote maatschappelijke belang' beroept. 'Wat is dat belang dan? Altijd verkeer. Alsof natuur in die toch al dichtslibbende Randstad geen maatschappelijk belang is.'
Bron: Volkskrant 20-06-2019
PIETER HOTSE SMIT EN MARCEL VAN LIESHOUT
.png)
