Vandaag wordt de perspectiefnota behandeld in de Provinciale Staten van Gelderland. Stan Hellegers houdt namens D66 de algemene beschouwing, waarin hij zijn zorgen uitspreekt over de herijking in de provincie Gelderland. In de perspectiefnota wordt een doorkijk gegeven naar de opbouw van de nieuwe richtbedragen. Met deze richtbedragen gaat er straks 30 miljoen structureel minder naar klimaat en 34,5 miljoen euro structureel minder naar natuur. Voor D66 is de opbouw van deze bedragen niet duidelijk en daarom zet D66 zich nog sterker in voor klimaat, natuur en een veilige leefomgeving. Daarnaast dienen wij vandaag moties in bij de perspectiefnota. Één motie moet zorgen voor de verlaging van de snelheid op provinciale wegen binnen de bebouwde kom, zodat alle Gelderse kinderen veilig op de fiets kunnen. De andere motie vraagt om een aftakking voor groene waterstof. Beide moties zijn aangenomen.
Bekijk hier de video over de algemene beschouwingen >
Algemene beschouwingen D66 Gelderland
U kunt deze video niet bekijken, omdat u cookies van YouTube niet heeft geaccepteerd. Verander uw instellingen om de video alsnog te bekijken.
Lees hier de spreek tekst >
Voorzitter,
We leven in een constante staat van crisis. We krabbelden op uit de financiële crisis en daarna beheerste de corona-crisis ons leven. En nu we daar uitkomen realiseren we ons dat we er een wooncrisis bij hebben gekregen. We herinneren ons ook dat we nog een paar crises op de plank hadden liggen. De biodiversiteitscrisis en de klimaatcrisis.
We hebben de ozonlaag gered en zure regen opgelost. We hebben de financiële crisis doorstaan en in indrukwekkend tempo vaccinaties ontwikkeld en uitgerold voor de corona pandemie. Ondertussen zijn we de PFAS-crisis alweer vergeten. We zijn sterk in het oplossen van acute crises. We lopen tegen een probleem aan. Creëren bewustzijn. Vinden oplossingen, maken actieplannen en komen door de crisis van de dag heen… Waar we minder sterk in zijn is het oplossen van lange termijn-crises.
De biodiversiteitscrisis, natuur, is niet nieuw. In 1972 schreef de Club van Rome er al over. Door de jaren heen kregen verschillende aspecten van de crisis aandacht. Versnippering van natuur in de EHS, soortenrijkdom in Natura2000 en de vogel- en habitatrichtlijn, droogte, overbemesting, bestrijdingsmiddelen en stikstofdepositie. Ondertussen wordt elk jaar duidelijker wat de omvang van de biodiversiteitscrisis is. Hoe ernstig de situatie is. Het tij is nog niet gekeerd.
Met klimaat doorlopen we een vergelijkbaar proces. We pakken verschillende onderdelen aan op een tijdslijn van 40 jaar. En elk jaar wordt de slagingskans van het voorkomen van serieuze klimaatverandering kleiner. Op welk punt gedurende een crisis vergeten we hoe urgent deze is?
Voorzitter,
Voor ons ligt de perspectiefnota voor 2023. Met een doorkijk naar de jaren die daarop volgen. Met een herijking van de provinciale financiën. Die herijking is nodig, daar twijfelt D66 niet over. Deze geeft PS meer inzicht in de financiën en stelt ons beter in staat om ons werk uit te voeren. We vinden het wel belangrijk dat PS en organisaties die nu ons beleid uitvoeren goed betrokken worden bij de uitvoering.
In beantwoording van technische vragen werd duidelijk welke wijzigingen er in de structurele uitgaven GS voorstelt. Dit was vijf dagen na de hoorzitting, waarin partners zich konden uitspreken over de herijking. En twee dagen voor de oordeelsvormende vergadering waarin we deze met elkaar bespraken.
En dat was best een schok. 30 miljoen euro structureel minder voor klimaat. 34,5 mln euro structureel minder voor natuur. De opbouw van de richtbedragen is niet duidelijk, en het proces hoe hiertoe gekomen is, is een black box. De informatie die er in ging kwam uit de ‘foto’. Er vond een magisch proces plaats bij GS en toen kwamen er richtbedragen uit. Daarnaast is totaal niet duidelijk wat we straks niet meer structureel doen. Dat is deels terecht; GS moet het gesprek met de partners over fase twee immers ook nog voeren. Deels zien we echter stevige politieke keuzes in de richtbedragen. Bij de oordeelsvormende sessie gaf GS aan dat ze voor natuur alleen de wettelijke taken uit wil voeren. En dat er geld vanuit de ‘Specifieke Uitkering Programma Natuur’, ofwel SPUK, vanuit het Rijk gaat komen. Inzet op stikstof, die wellicht ook een bijdrage aan andere provinciale doelen gaat leveren. GS hield wel een slag om de arm, want zekerheid of al dat geld er kwam was er ook weer niet. En wat we nu eigenlijk bovenwettelijk doen aan natuur, a 34,5 mln, kon GS ook niet vertellen. Wat valt er straks weg?
Neem bijvoorbeeld het Uitvoeringsprogramma biodiversiteit. Daarin hebben we 4 ambities gesteld. Ambitie 1, ‘Sterkere natuurgebieden en vitaler bos’, zien wij sterke overlap met de inzet vanuit het Rijk. Ambitie 2, ‘een grotere biodiversiteit en meer bomen en bos op het platteland’, gedeeltelijk, maar wat betekent dit voor de groene dooradering van het agrarisch cultuurlandschap? Zetten wij daar nog op in? GS, wat betekent dit voor ambitie 3: ‘Een grotere biodiversiteit en meer bomen in stad en dorp’? En ambitie 4: ‘Een grotere betrokkenheid van inwoners bij natuur en groen’? Zitten er in deze ambities nog enige wettelijke taken of gaat hier met deze bezuiniging geheel een streep door?
Dus; welke gevolgen heeft het afschalen van structurele inzet voor de Gelderse natuur? Laten we niet vergeten dat onze omgevingsvisie, Gaaf Gelderland, vol zit met natuur. Gaan we richting 2024 daar natuur uit schrappen, en daarmee Gelderland wat minder Gaaf maken?
Zonder inzicht in de opbouw van de richtbedragen, en de daaraan gekoppelde taken, zijn de politieke keuzes achter deze richtbedragen onduidelijk. Zijn alle richtbedragen ingericht op het wettelijke minimum? Dat lijkt niet het geval. Als D66 dan moet kiezen tussen minder vaak onderhouden provinciale wegen en natuur en klimaat dan weet u wat het antwoord is. In het najaar stellen we een begroting vast, met een voorschot voor 2024 en verder op basis van de herijking. D66 kan op basis van de beschikbare informatie niet verantwoord de richtbedragen aanpassen. Maar D66 staat ook niet voor een minimale inzet op natuur en klimaat. We hebben daar grote moeite mee. We vragen aan GS om fase 2 van de herijking te benutten voor het gesprek met de partners op basis van wat we willen bereiken; dat Gave Gelderland uit de omgevingsvisie. Want daar passen onopgeloste crises van natuur en klimaat niet in.
Voorzitter,
Genoeg over de crises; Gelderlanders wonen, werken, leven met veel plezier in de mooiste provincie van Nederland. D66 is trots op onze culturele sector en haar weerbarstigheid en veerkracht. Er worden, ook na corona, weer prachtige programma’s geproduceerd. Onze vele kleinere culturele instellingen zijn een kweekvijver voor talent. Onze culturele toppers zoals Introdans, Oostpool en Phion profiteren daarvan en zetten prachtige voorstellingen neer. Dat kan niet zonder Provinciale steun. Structurele inzet op cultuur blijft na de herijking nodig.
De huisvesting van Introdans en Oostpool schiet tekort en de organisaties werken hard om dit aan pakken. Een provinciale bijdrage zou daarbij een oplossing kunnen bieden. Uit de gepresenteerde businesscase blijkt dat de hoogte van de provinciale bijdrage grote invloed heeft op de jaarlijkse begroting van de Introdans en Oostpool. D66 benadrukt dat het vinden van een toekomstbestendige oplossing is cruciaal voor een gezonde culturele infrastructuur in Gelderland. En dat is noodzakelijk voor een aantrekkelijke woon, werk en leefomgeving.
Voorzitter,
Naast een gezonde culturele infrastructuur hebben we ook een gezonde fysieke infrastructuur. En deze Staten hechten veel waarde aan veilige provinciale wegen en fietspaden. Verkeersveiligheid is dan ook terecht een bouwsteen in de ‘Visie voor een bereikbaar Gelderland’. En we spreken elkaar regelmatig rondom specifieke knelpunten. Want we zien nog te vaak dat vooral kwetsbare verkeersdeelnemers zoals fietsers en voetgangers het afleggen tegen zwaarder verkeer. De Tweede Kamer zag dit ook in en nam op initiatief van Groenlinks en SGP een motie aan om 30 km/h als leidend principe te hanteren in de bebouwde kom. In het bijzonder omdat ‘ de schoolomgeving voor kinderen een veilige verkeersomgeving moet zijn’. Het afwegingskader is door het SWOV ontwikkelt en kan worden toegepast. Het onderhoud aan de N785 in Velp is in voorbereiding. Het moment om de situatie tegen het licht te houden en de weg aan te passen aan de huidige standaard. Het betreffende stuk N785 is gelegen in de bebouwde kom omringd door scholen, sportverenigingen, scouting en meer. Juist veel kinderen gebruiken deze weg, in hard rijdend en druk verkeer. Een vrijliggend fietspad past niet dus andere oplossingen zijn nodig. Een snelheidsverlaging naar 30 km/u zou hier de uitkomst kunnen bieden. Kinderen moeten veilig naar school kunnen fietsen, en lopen. Daarom dienen we een motie in. D66, SGP, PvdD, 50plus, PvdA, SP en GroenLinks verzoeken GS
‘Om de toepassing van het afwegingskader GOW30 mee te nemen in het participatietraject, en het herontwerp van de N785 binnen de bebouwde kom in Rozendaal en Velp en bij positieve uitkomst, het afwegingskader GOW30 ook mee te nemen in andere vergelijkbare trajecten.’
Voorzitter,
We zijn er bijna, even volhouden nog.
De Gelderse economie moet net zo groen worden als mijn stropdas. Dat willen ondernemers ook, want die zien waar de toekomst ligt. Maar ze kunnen niet alles alleen. Bijvoorbeeld de keramische en papierindustrie hebben hier grote uitdagingen. Groene waterstof lijkt hier een belangrijke rol in te gaan spelen, daarom werken het Rijk en de Gasunie aan een transportnet hiervoor. Deze hoofdinfrastructuur moet ook toegankelijk zijn om Gelderland te vergroenen. Daarom dienen we een motie in, samen met de VVD, en verzoeken GS om:
‘Bij de Minister van Klimaat & Energie te bepleiten dat er bij de aanleg van de landelijke noord-zuid waterstof backbone een aftakking naar Gelderland komt.