Inleiding
We zitten in een ernstige klimaatcrisis. We zien nu al veel te warme en te droge zomers (records van meer dan 40 0C dit jaar), slechtere fruitoogsten, bosbranden en overstromin-gen. Om de wereld ook voor onze kinderen leefbaar te houden, moeten we de uitstoot van broeikasgassen zo snel mogelijk naar nul te brengen. Dat betekent dat we nú actie moeten ondernemen: uitstel is niet meer mogelijk. Eén van de belangrijke dingen die we moeten doen is de elektriciteitsopwekking verduurzamen. Helaas gaat dat nog niet hard: Nederland staat op de één-na-laatste plaats in de Europese Unie met 7% duurzame energie.
Geschiedenis
De gemeente Houten heeft dit probleem vroegtijdig onderkend en rond de eeuwwisseling is er een locatie-onderzoek gedaan voor windenergie, waaronder de locatie bij de Goyerbrug. In 2011 heeft de gemeente bij het opstellen van de structuurvisie Eiland van Schalkwijk de-ze locatie met omwonenden besproken. De locatie is op verzoek van o.a. inwoners uit ’t Goy ingekort en verder opgeschoven richting de Goyerbrug. Vervolgens is de locatie vastgelegd als zoekgebied in de structuurvisie. De provincie Utrecht heeft de locatie daarna overgenomen in haar provinciale structuurvisie.
Geen van de Houtense politieke partijen, noch de colleges, hebben in de afgelopen jaren deze locatie betwist of gepoogd te wijzigen. Ook is er geen beleid opgesteld met kaders voor eigenaarschap, participatie of inpassing. Zowel gemeente als gemeenteraad kenden het initiatief van de huidige aanvrager. Deze is gevraagd de aanvraag ‘in de ijskast’ te zetten, omdat de gemeente druk was met Windpark Houten (ons eerste windpark). Na een laatste proef in 2018, oordeelde de gemeenteraad in 2019 dat dossier Windpark Houten gesloten kon worden. Op basis hiervan kwam de aanvraag voor het tweede windpark binnen. GroenLinks vindt overigens dat een langgerekt proces als dit verre van ideaal is.
Gesprekken met omwonenden
Het plaatsen van windmolens op land is lastig. Omwonenden ervaren doorgaans overlast. De mate van overlast die toelaatbaar is, is geregeld in het Activiteitenbesluit. Elk windpark moet daaraan voldoen. Maar ook dan blijft de bouw van hoge windmolens een grote ingreep in het landschap van het Eiland van Schalkwijk, met impact op direct omwonenden.
Er is daarom het afgelopen jaar met veel mensen uitgebreid gesproken over Windpark Goyerbrug. GroenLinks wethouder Hilde de Groot heeft aan vele keukentafels gezeten om te luisteren naar de mensen die rondom het geplande windpark wonen. Zij hebben verschillende geluiden laten horen, die allemaal zijn meegewogen in het oordeel van het college. Veel mensen gaven aan dat ze weliswaar niet gelukkig waren met plaatsing vlakbij hun dorp(en), maar dat ze snappen ‘dat er iets moet gebeuren’. Ook gaven velen aan dat financiële compensatie gewenst is. Tenslotte zeiden inwoners, net als in 2011, dat men liever een paar hoge molens heeft dan vele kleinere. Sommige tegenstanders gingen helaas niet in op de uitnodigingen tot gesprek.
Op basis van de gesprekken heeft de gemeente ontmoetingen tussen omwonenden en de initiatiefnemer georganiseerd. Ook heeft de gemeente op verzoek van omwonenden inhoudelijke sessies over handhaving en planschade belegd, en regelmatig contact onderhouden met de dorpsraad en een actiegroep. Het college heeft, mede door opmerkingen van om-wonenden, de toetsing van de aanvraag niet zelf gedaan, maar extern laten uitvoeren. Het onderzoeksbureau Pondera heeft tevens op verzoek van omwonenden drie avonden gesproken over hun toetsing van de aanvraag. Hun hoofdconclusie: de plannen voor het windpark voldoen aan alle regels op het gebied van geluid, slagschaduw, veiligheid en natuurbe-scherming (o.a. vogels en vleermuizen; zie kader).
Vergunningaanvraag en zienswijzen
Het college kan een vergunningaanvraag die aan de voorwaarden voldoet juridisch alleen weigeren op ruimtelijke gronden. De raad kan wel ‘nee’ zeggen om andere redenen, maar dan gaat de beslissingsbevoegdheid naar de provincie, die aangegeven heeft dan de Elektriciteitswet te moeten toepassen en een inpassingsplan te maken.
In de zomer zijn 23 zienswijzen ingediend door 86 partijen. Deze zienswijzen hebben geleid tot kleine aanpassingen in het plan (zo is bijvoorbeeld ijsdetectie als eis toegevoegd), en (soms indirect) tot het opzoeken van extra informatie. Zo hebben we nu ook een GGD-advies over windmolens en gezondheid, een advies over landschappelijke inpasbaarheid, en een brief over zekerheid en financiële robuustheid van het project.
Er is kritiek geuit op de beantwoording van de zienswijzen: dat die zijn afgedaan op formeel-juridische gronden. WIj kunnen ons voorstellen dat het voor indieners van een zienswijze teleurstellend is als een bezwaar wordt afgewezen. De gemeente moet zich echter aan de wet houden, en bij elke zienswijze moet dus juridisch gekeken worden. Ook is het zo dat bijna alle zienswijzen gaan over kwesties die al eerder zijn ingebracht, en waarvan in de eerdere beoordeling door Pondera is vastgesteld dat deze geen wettelijk probleem vormen.
De afweging van GroenLinks HoutenEnerzijds: duurzame energie is noodzakelijk
Het is noodzakelijk dat we de kans om Windpark Goyerbrug te bouwen grijpen. Dat is een belangrijke stap op weg naar de Houtense ambitie én de noodzaak om in 2040 energie- en klimaatneutraal te zijn. GroenLinks vindt dat iedere gemeente in Nederland zijn deel moet doen. Sterker nog: de urgentie vraagt van ons om nog veel meer te doen: én wind op zee, én wind op land, én zonnepanelen, én minder vliegen, én meer energie besparen, én minder vlees eten, enzovoort. We hebben niet meer de luxe om iets niet te doen.
Anderzijds: wordt overlast voldoende beperkt en gecompenseerd?
De windmolens van maximaal 241 m hoog zullen het landschap veranderen. Een deel van de omwonenden is daar ongelukkig mee. Dat begrijpen we, zeker als je dichtbij woont. In het college-akkoord is ‘het belang van draagvlak onder direct omwonenden’ opgenomen. Achteraf gezien vinden wij dat een ongelukkig gekozen begrip: het heeft geen wettelijke status, en hoe meet en weeg je zoiets? Wie is ‘direct’ omwonend? En hoe weeg je draagvlak onder alle Houtenaren mee? GroenLinks zet daarom in op het beperken van overlast en het bieden van voldoende compensatie.
Compensatiemaatregelen
In de wetgeving voor windmolens zit geen verplichting tot het bieden van compensatie. In dit park wordt een zeer ruime, bovenwettelijke compensatie geboden:
Met 14 van de 15 direct omwonenden (binnen 500 m) zijn afspraken gemaakt voor een directe financiële vergoeding;
Eén van de vier molens wordt coöperatief: dit betekent dat een kwart van de winst van het park naar aandeelhouders in de omgeving gaat;
Als onderdeel van de aandelen-constructie komt er een fonds van € 50.000 zodat mensen met minder inkomen ook aandeelhouder kunnen worden;
Mensen die dichterbij wonen dan 1000 m krijgen 3000 kWh gratis stroom, tot 1667 m afstand loopt het bedrag aan gratis stroom lineair af naar nul;
Tenslotte wordt er door de initiatiefnemer € 50.000 in het windomgevingsfonds gestort; de gemeente legt € 100.000 in.
Onderdelen (3), (4) en (5) hebben in de zomermaanden de huidige vorm gekregen na over-leg tussen de initiatiefnemer, de omwonenden en de raad. Alles bij elkaar worden er miljoenen in de omgeving geinvesteerd.
Beperken overlast
Ieder windpark in Nederland moet voldoen aan de regels op het gebied van veiligheid, natuurbescherming, slagschaduw en geluid. De hoeveelheid geluid ’s nachts aan de gevel van een woning mag wettelijk niet meer zijn dan 41 dB (’s nachts in huis is het niveau ongeveer 35 dB). Alleen 6 huizen binnen 500 m staan zo dichtbij dat geluid kritisch is: de molens zullen dan ook ’s nachts langzamer draaien om de hoeveelheid geluid te verminderen. Verder weg dan 500 m speelt geluid geen rol.
De visuele impact kent geen wettelijke kaders. Onze wethouder heeft een rapport laten opstellen door een bureau van landschapsarchitecten, dat in 2013 al eerder over deze locatie schreef in het boekje Turbulente Combinaties. De conclusie was dat het landschap deze molens kan dragen. Het bureau maakt een driedeling bij de beoordeling: micro-, meso- en macroniveau. Op mesoniveau, dus op een paar kilometer afstand, is plaatsing in het landschap het lastigste. Het bureau heeft aangegeven dat er altijd kansen zijn om zichtlijnen verder te breken door houtopstanden (d.w.z. bos planten om de molens uit het zicht te houden).
Conclusie
De bouw van Windpark Goyerbrug heeft nadelen voor de omgeving, en er zal overlast zijn voor omwonenden. Tegelijkertijd is de urgentie voor het bouwen van windmolens groot: we kunnen en moeten nu stappen zetten als het gaat om het vertragen van klimaatverandering. Vele inwoners vragen de politiek ook om actie te ondernemen. We zullen dus altijd een groep teleurstellen.
Gezien de forse compensatie die de ondernemer en gemeente bieden aan omwonenden voor de ervaren overlast vindt GroenLinks dat de verklaring van geen bezwaar kan worden afgegeven. Wij zeggen ‘ja’ en stemmen daarmee in met de bouw van Windpark Goyerbrug.
Vogels en windmolens
Windmolens worden wel afgeschilderd als ‘gehaktmolens voor vogels’. Dat is onterecht.
Windmolens zijn verantwoordelijk voor naar schatting 1% van alle vogelslachtoffers. Snelwegen, hoogspanningsmasten en katten zijn de hoofdoorzaak van onnatuurlijke vogelsterfte. (bron:
Alles over Windenergie (p133) en Altenbrug & Wijmenga, zie referentie 141).
Vogelbescherming Nederland is voor windenergie, mits je bij plaatsing rekening houdt met vogels en hun vliegroutes. Dit is ook het standpunt van de Milieuwerkgroep Houten.
Als de energievoorziening niet verduurzaamt, zal klimaatverandering veel ernstiger gevolgen hebben voor de vogelstand: dan is er straks geen leefgebied meer over.
