Algemene beschouwingen 2020
“Geen vet meer op de botten”
De kernboodschap van deze begroting is: we komen een miljoen te kort. Dat is € 135 per inwoner. Hoe gaan we dit te lijf?
Er zijn twee oplossingen:
De financiële verplichtingen verlagen.
De inkomsten verhogen.
Eerst kijk ik naar de belangrijkste oorzaken van het tekort.
De financiering van de overheid aan gemeenten is erg ingewikkeld We hebben gegrasduind in de septembercirculaires van de afgelopen jaren. In vergelijking met 2015 was het bedrag integratie uitkering WMO ieder jaar €k 200 lager dan in 2015. Over 4 jaar is dat €k 800. Voorwaar geen kattenpis. Met het extra geld van het Rijk worden de tekorten in de jeugdzorg, WMO en doelgroepenvervoer bij lange na niet gecompenseerd.
De Morap-1 en uw brief van 2 juli 2019 waarschuwen voor flinke tekorten binnen WMO en jeugd. In de zomerrapportage wordt de noodklok geluid. Hoe groot zijn die tekorten nu en wat verwachten we in 2020? Ik kan me niet voorstellen dat u geen zeer recente 3 kwartaalcijfers heeft over een dossier dat om aandacht vraagt en om maatregelen schreeuwt.
In de zomerrapportage 2019 geeft u aan: Op de terreinen doelgroepenvervoer, hulp bij het huishouden, jeugdzorg en de inkomensvoorzieningen gaan we op zoek naar mogelijkheden om de uitgaven te beperken en de ondersteuning betaalbaar te houden, met behoud van kwaliteit. Zijn daar al resultaten van te vermelden, in het bijzonder bij de jeugdzorg? Worden ook verwijsstromen meegenomen in uw zoektocht? Als sociaaldemocraten hechten we zeer aan dit onderzoek. Het geld moet immers goed terecht komen.
Wat vinden collega-raadsleden en college ervan als we in de begroting de tekorten ook inboeken als inkomsten. Dat zal gunstig uitpakken op de OZB.
We mogen er toch van uit gaan dat het kabinet de tekorten bijpast! Op Prinsjesdag werden enorme overschotten gepresenteerd. Het is onverteerbaar dat het Rijk geld als water lijkt te hebben, maar dat gemeenten sinds de start van het kabinet honderden miljoenen minder hebben gekregen dan was afgesproken. Aan de nieuwe verdeelsystematiek van 2021 hebben we nu niks.
Bezuinigen op welke post dan ook doet altijd ergens pijn, ook waar het niet pijn mag doen. In het sociale domein bezuinigen, zoals armoedebestrijding of eenzaamheid te lijf gaan leidt tot een negatieve spiraal. Problemen worden groter en op termijn is meer zorg nodig. Maar alle middelen naar het sociaal domein kan ook niet. Dan komen andere beleidsterreinen er bekaaid af. Dit alles leidt tot een neerwaartse dienstverlening aan onze inwoners. De beleidsvrijheid van gemeenten om tot meer inkomsten te komen is zeer beperkt. We zien een paar pogingen hiertoe in het dekkingsplan.
De zorgplicht en de plicht tot een sluitende begroting te komen botsen met elkaar.
Sinds de decentralisaties puzzelen we om de begroting sluitend te krijgen: door te bezuinigen, de uitgaven te beperken en in te teren op onze reserves. Elk jaar is dat nog gelukt. Den Haag concludeert hieruit dat er nog steeds wat te halen valt bij de gemeenten. Maar de grenzen zijn duidelijk dan ooit in zicht.
Om de begroting weer sluitend te krijgen zijn forse maatregelen nodig.
We kunnen niet aan de gang blijven met budgetneutraal kruidenieren.
We snoepen met onttrekking van €k 118 weer royaal uit de reservepot. De bodem komt in zicht, het vet is van de botten. Onvermijdelijk moeten we ook een beroep op onze inwoners doen.
Genoeg is genoeg
Wanneer zeggen gemeenten ‘genoeg is genoeg’ en trekken samen op tegen het kabinet. Belachelijk dat de brief van de G40 niet door andere gemeenten ondertekend mocht worden. We laten ons alles overkomen en kijken naar Den Haag. Terwijl het andersom moet zijn: Den Haag moet vragen wat wij nodig hebben. Nu is het bijna onderdanig gedrag.’ Moet je trekkers en graafmachines hebben om gehoord te worden in plaats van argumenten?
Landelijk vinden vrijwel alle raadsleden ongeacht politieke kleur het onacceptabel dat gemeenten zwaar beknot worden op het sociale domein.
Ik voel wel wat voor de oproep van de raad van Enschede om – los van de VNG – zelf naar het Malieveld of Tweede Kamer te gaan. We zijn met meer dan 8.500 (8619) raadsleden. Burgemeesters en wethouders moeten mee. Dat zijn er ook een royale 1500 (1524).
Een niet-sluitende begroting indienen is een mooi signaal. Maar dat doe je niet graag. Je wordt dan artikel 12-gemeente, waarin het Rijk het roer in belangrijke mate overneemt. Daar worden de inwoners de dupe van omdat schraalhans dan keukenmeester wordt.
We maken nu duidelijke keuzes! Of gaan we weer knibbelen aan de randjes van deze begroting?
Waar vinden we het geld:
Risico- en weerstandsvermogen kunnen en willen we niet aantasten. Verbonden partijen zijn nu weinig beïnvloedbaar. Al jaren achtereen letten we scherp op de overheadkosten. Wat daar te halen valt wordt ook steeds minder. Dan rest ons alleen te kijken naar het profijtbeginsel en de lastendruk. In het dekkingsplan van deze begroting zien we daar voorbeelden van.
Onze keuzes:
Wij maken keuzes op basis van ons sociaaldemocratisch kompas: Betalen voor de minst draagkrachtigen en een krachtig profijtbeginsel voor anderen; kwetsbare mensen helpen zich staande te houden en sterker te worden en inzetten op een duurzame samenleving. Als we nog meer bezuinigen op de jeugd, op groenvoorzieningen, op speelveldjes, dan wordt de solidariteit uitgehold. Bezuinigen op dorpsraden, muziekonderwijs via fanfare en harmonie willen we niet. We zullen middelen moeten hebben om onze schoolgebouwen te vernieuwen en te onderhouden. Bedragen weghalen bij mantelzorgers en mensen die om niet adviesfuncties bij de gemeente vervullen zal een slecht begrepen en demotiverend signaal zijn.
Dekkingsplan en suggesties:
Het overnemen van gemeentelijke taken door burgerinitiatieven wordt verankerd in artikel 150 van de Gemeentewet. We maken er geen of nauwelijks gebruik van. Nodig inwoners uit ook mee te doen bij uitvoering van gemeentelijke taken. Denk bijvoorbeeld aan speelplaatsen. Wellicht kunnen zij het goedkoper en zorgzamer.
Het installeren/revitaliseren van de gemeentelijke monumentencommissie en het samenstellen van een nieuwe lijst met gemeentelijke monumenten hoeft niet veel extra geld te kosten.
De dubbele oriëntatie kost extra geld. Vooral op gebied van zorg en veiligheid. De provincie heeft een aantal jaren bijgedragen. We adviseren het college om met kracht van argumenten en steun van de raad voor voortzetting hiervan bij de provincie te pleiten.
Vanuit de ideeënfabriek in Molenhoek komt het voorstel om OV-fietsen bij station beschikbaar te stellen. Kan het college hiervoor gaan lobbyen bij NS?
Het is heel mooi dat we bij handhaving meer planmatig en preventief gaan werken, maar handhaving achteraf, repressie zo u wilt blijft nodig. Kunt u productiecijfers van de BOA beschikbaar stellen in de vorm van aantal verbalen enz.
We maken een hele grote stap om energieneutraal te worden als we één kloeke windmolen plaatsen en twee forse zonneweiden aanleggen. Naar we begrepen hebben is er overleg met Bergen om daar onze windmolen(s) te plaatsen. Hoe is de stand van zaken? Bij ons moeten zonneweiden achter in de rij aansluiten Deze komen pas in beeld als we eerst alle beschikbare daken hebben benut.
Het grootste pijnpunt is natuurlijk de extra verhoging ozb. Maar 20% is wel een forse stap en schrikken als het met chocoladeletters in de krant staat. Het gaat over een verhoging van
± 0,12 naar ± 0,15. De juiste percentages hangen ook samen met de totale WOZ-waarde van het woningenbestand. Een stijging van het tarief leidt dus niet tot een gelijke lastenstijging.
Verder wordt de totale lastendruk ook bepaald door zaken als rioolheffing. Hierover ontvingen we vandaag een interessant memo. Model 2 kan de totale lastendruk behoorlijk verminderen. De werkelijke tarief OZB komt binnenkort aan bod. Maar een verhoging achten wij onafwendbaar. Ook onze reserves moeten weer op peil blijven.
Meer woningen levert ook meer op. Ga net als Heumen onderhandelen met de regio en provincie over uitbreiding van wat we mogen bouwen. Het zou kortzichtig zijn van de provincie als ze hiervoor geen begrip hebben. College, maak hier een topprioriteit van.
Het nader uitwerken van een invoering van parkeerbelasting, precariobelasting en reclamebelasting steunen wij. Maar voor daaraan te beginnen adviseren we u e.e.a. te sonderen bij de raad. Dat kan richting geven aan het onderzoek en kosten besparen.
Met het verhogen van de toeristenbelasting kunnen we akkoord gaan mits gegarandeerd is dat dit ten goede komt aan Masterplan Plasmolen. In de commissievergadering van 31 oktober hoorden we over een gesloten convenant met ondernemers over de toeristenbelasting. Inmiddels duidelijk waar dat over ging. Jammer dat die informatie niet meteen werd gegeven. Hierdoor ontstond onnodig geheimzinnigheid. De kwestie speelt al sedert eind 2018 naar aanleiding van een gerechtelijke uitspraak. U heeft toen verzuimd de raad te informeren. Immers het raakt aan onze verordening over toeristenbelasting die we nota bene in december hebben vastgesteld.
Wat de toeristenbelasting betreft bestuderen we het inspreekdocument van de ondernemers, de opvattingen van college en raad en komen in december met ons oordeel bij het vaststellen van de tarieven.
Wij willen blijven meedenken over bezuinigingen. Over 2021 willen we er alert op zijn vroeger in het begrotingsproces actief te zijn.
Nu kunnen we op grond van de Verordening “Ambtelijke bijstand en fractieondersteuning” een verzoek tot het verlenen van ambtelijke bijstand doen om detailgegevens achter de begroting te kunnen achterhalen, inzien en bespreken en op basis hiervan eventueel met begrotingswijzigingen te komen.
Tot slot:
Dank aan ambtenaren en college voor het vele werk dat is verzet. Als we allemaal samenwerken om meer vet op de botten te krijgen dan kunnen we in de toekomst ook weer een beleidsrijke programmabegroting presenteren.
Om de begroting sluitend te krijgen……komen er trajectcontroles op de N 271
Het bericht Algemene beschouwingen begroting 2020 verscheen eerst op Mook en Middelaar.
